ÖZBEKİSTAN’DA ÇOCUKLARA YÖNELİK SOVYET PROPAGANDASI; YAŞ KUÇ DERGİSİ ÖRNEĞİ (1929)

Yıl 2025, Cilt: 44 Sayı: 79, 207 - 221, 30.09.2025

Nur Kartalcı Polat

Öz

1917’de Bolşevik Devrimi’nin gerçekleşmesiyle Rusya ve Çarlık Rusya’sının hâkim olduğu bölgelerde, Bolşeviklerin liderliğinde siyasi ve kültürel olarak yeniden yapılanma süreci başlamıştır. Yeniden yapılanma sürecinde toplumu yeni komünist düzene göre şekillendirmede Bolşeviklerin kullandığı temel araç propaganda sistemi olmuştur. Bolşevikler propaganda için eğitim, sanat, medya ve yayıncılık gibi kitlelere kolayca ulaşabilecekleri alanları kullanmışlardır. Sovyetler Birliği, sosyalist toplumun inşasında yetişkinler kadar çocukları da ideolojik olarak şekillendirilmesi gereken bir kitle olarak görmüş ve erken yaşlardan itibaren propaganda yoluyla yönlendirilmiştir. Bu bağlamda çocuklara yönelik yayınlar, Sovyet eğitim sisteminin ve kültürel dönüşüm politikalarının önemli birer aracı olmuştur.
Özbekistan SSC’de 1929 yılında yayımlanmaya başlayan Yaş Kuç dergisi, bu sürecin bir parçası olarak çocuklara sosyalist değerleri benimsetmeyi amaçlamış, şiir, hikâye, biyografi ve görseller aracılığıyla geleneksel yapılar eleştirilmiş ve yeni bir Sovyet çocuk tipi idealize edilmiştir.
Bu çalışmada, Yaş Kuç dergisinin ilk üç sayısı içerik ve söylem düzeyinde incelenerek, Sovyet propaganda mekanizmalarının çocuklar üzerinden nasıl işlediği analiz edilmiştir. Derginin, çocukları geleneksel etkilerden arındırarak ideolojik olarak yönlendirilmiş bireyler hâline getirme çabası, Sovyetleşme sürecindeki kültürel müdahalenin önemli bir örneği olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sovyetler Birliği , Özbekistan SSC , Çocuk Propagandası , Yaş Kuç Dergisi , Sovyet Eğitimi

SOVIET PROPAGANDA TOWARDS CHILDREN IN UZBEKISTAN; THE EXAMPLE OF YAŞ KUÇ MAGAZINE (1929)

Öz

Following the 1917 Bolshevik Revolution, a comprehensive political and cultural restructuring process began across Russia and the regions formerly under Tsarist control. In this transformation, the Bolsheviks used propaganda as a central tool to shape society according to the new communist order. Education, art, media, and publishing were utilized to reach the masses effectively. The Soviet Union regarded children, just like adults, as a target group requiring ideological formation and directed them through propaganda from an early age. In this context, children’s publications became significant instruments of the Soviet educational system and cultural transformation policies.
Yaş Kuç, first published in the Uzbek SSR in 1929, was a magazine aimed at instilling socialist values in children; through poems, stories, biographies, and illustrations, it criticized traditional structures and idealized a new type of Soviet child. This study analyzes the magazine’s early issues in terms of content and discourse, revealing how Soviet propaganda mechanisms operated through children. The magazine's attempt to purify children from traditional influences and shape them as ideologically guided individuals has been interpreted as a key example of cultural intervention in the Sovietization process.

Anahtar Kelimeler

Soviet Union , Uzbek SSR , Children’s Propaganda , Yaş Kuç Magazine , Soviet Education

Kaynakça

• Abdulla. (1929). “Men Azad”, Yaş Kuç, Semerkand Narkompros, S. 2, s.17.
• Abdullayev, Rahimov, Racabov. (2019). Uzbekiston Tarihi (1917-1991 Yıllar), Uzbekiston Respublikası Fanlar Akademiyası Tarih İnstituti, O’zbekiston Naşriyat ve Matbaa, Toshkent.
• Akan, M. (2017). “Sovyet Propaganda Afişlerinde “Doğu” İmgesi”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 17/2 Kış, s. 77-102.
• Brandenberg, D. (2011). Propaganda State in Crisis : Soviet Ideology, Indoctrination, And Terror Under Stalin, 1927–1941, Yale Universty Press, New Heaven.
• Brown, J. A. C. (1963). Techniques of Persuasion, Penguin Books, Londra.
• Carr, E. H. (2019). Bolşevik Devrimi 1917- 1923, Cilt 1, çev. Orhan Suda, Metis Yay., İstanbul, 2019. Gültay. (1929). “Eski Mekteb”, Yaş Kuç, Semerkand Narkompros, S. 1, s. 9-10.
• Georgiyevna, Sh. M. (2013). “Metodı, Sposobı i Priyemı Sovetskoy Propagandı v 1920-30 gg.”, Teoriya i Praktika Obşçestvennogo Razvitiya, No 4, s. 181-183.
• Hayıt, B. (2004) Türkistan Devletleri’nin Millî Mücadele Tarihi, TTK, Ankara.
• Hemdemir. (1929). “Kərimə”, Yaş Kuç, Semerkand Narkompros, S. 3, s. 8-9.
• İshokov, Jahongirov. (1948). Pioner Drujinasi, Uzbekiston Davlat Naşriyati, Toshkent.
• Jaryc, Marc. (1933). “The Press in Soviet Russia”, The Slavonic and East European Review, Vol. 11, No. 33 (Nisan), s. 530-542.
• Kerimiy. (1929). “Oktabirci”, Yaş Güç, Semerkand Narkompros, S. 1, s. 17.
• Krivoruçenko, V. K. (1985). Istoriya Vsesoyuznoy Pionerskoy Organizatsii İmeni V. I. Lenina v Khronike Dat i Sobytiy, Molodaya Gvardiya, Moskova.
• M. S. (1929). “Lenin”, Yaş Kuç, Semerkand Narkompros S. 1, s.3-5.
• Mennan Remzi. (1929). “Armuqan”, Yaş Kuç, Semerkand Narkompros, S. 1, s. 1-3.
• Özdemir, B. (2016) Stalin Dönemi Sovyetleştirme Siyasetinde Pioner Teşkilatının Rolü: Azerbaycan Örneği, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Manisa.
• Platoff, A. (2017). “Little Leninists: symbols and the political socialisation of Soviet children”, in Proceedings of the 27th International Congress of Vexillology, Imperial College London, s. 1-56.
• Roy, O. (2009). Yeni Orta Asya ya da Ulusların İmal Edilişi, İstanbul: Metis Yayınları.
• Sevindi, K. (2021). Sovyet Propaganda Animasyonları, Urzeni Yay., İstanbul.
• Seydiy, Ş. (1929). “Oğüt (Ana Nasihatı)”, Yaş Kuç, Semerkand Narkompros, S. 1, s. 21.
• Silvanovski. (1930). “Kommunist Balalar Hareketinin Rehberliğini Qoytadan Tuzemiz”, VOZATь, S. 1, s. 5-10. (1929). “Qanlı Yekşenbe”, Yaş Kuç, Semerkand Narkompros, S. 1, s.6.