Bruno De Nicola’nın “Women in Mongol Iran: The Khatuns, 1206–1335” Adlı Eseri Üzerine Bir Kitap Değerlendirmesi

Yıl 2025, Cilt: 44 Sayı: 79, 365 - 369, 30.09.2025

Sümeyra Şeyban

Öz

Bruno De Nicola’nın 2017 yılında yayımlanan bu kapsamlı eseri, Moğol İmparatorluğu’nun İran coğrafyasındaki hâkimiyeti döneminde, özellikle “hatun” unvanını taşıyan nüfuzlu saray kadınlarının toplumsal, siyasal ve kültürel alandaki rollerine odaklanan müstesna bir çalışmadır. Geleneksel tarih yazımında çoğu zaman tali hatta görünmez kılınan kadın figürleri merkeze almasıyla, eser hem İslâm tarihi literatürü hem de cinsiyet çalışmaları açısından önemli bir boşluğu doldurur. Müellif, bu detaylı monografisinde yalnızca seçkin kadın figürlerin biyografik anlatılarını sunmakla kalmamaktadır. Aynı zamanda Moğol İran’ındaki kadınların konumunu derinden etkileyen kurumsal yapıları, karmaşık siyasal süreçleri ve köklü dinî yapıları derinlemesine bir analize tabi tutmaktadır. Yazarın en dikkat çekici ve özgün katkılarından biri, hatunların geleneksel olarak atfedildiği eş veya anne konumlarının ötesine geçerek, diplomatik müzakerelerde, kültürel etkileşimlerde ve dinî hayatta aktif ve belirleyici roller üstlendiklerini göstermesidir. İlhanlılar dönemini merkeze alan bu çalışma, Moğol İmparatorluğu’nun Yakın Doğu’daki topraklarında kadınların üstlendiği siyasal, ekonomik ve dinî katkıların kapsamlı bir analizini sunarak, tarihsel anlatılardaki erkek merkezli perspektife eleştirel bir alternatif getirir. Tarih yazımında uzunca bir süre ihmal edilmiş bu hayatî konuya öncü bir yaklaşım getiren müdekkik, analizini ağırlıklı olarak elit tabakaya mensup kadınlar (hatunlar) üzerine yoğunlaştırsa da bu seçkin figürlerin dönemsel etkilerini farklı açılardan değerlendirerek Ortaçağ Moğol dünyasına dair yerleşik ve çoğu zaman eksik kalmış anlayışları sarsan bir yaklaşım benimsemektedir. İngilizce literatürde bu döneme ve konuya dair yayımlanmış ilk kapsamlı monografilerden biri olan Women in Mongol Iran, yalnızca kadın tarihçiliğine değil, aynı zamanda Moğol tarihinin metodolojik yeniden değerlendirilmesine de önemli katkılar sunar. Bu değerlendirme, söz konusu eserin temel içeriğini özetlemeyi, yazarın metodolojik yaklaşımını irdelemeyi ve çalışmanın ilgili akademik alandaki konumunu tartışmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kadınlar , Moğollar , İlhanlılar , Toplumsal Cinsiyet Tarihi , İran Tarihi