Bir Osmanlı Maarif Nazırının Portresi: Emrullah Efendi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 53 - 56, 02.01.2022

Rumeysa Taşçı

Öz

Eser; İçindekiler, Kısaltmalar, üç bölüm, Sonuç, Kaynakça ve Dizin kısımlarından oluşmaktadır. Kitabın kapağında, esere konu olan Maarif Nazırı Emrullah Efendi’nin bir tasvirine yer verilmiştir. Eserin yazarı E. Vildan Türkan, hâlihazırda İstanbul Medeniyet Üniversitesi’nde maarif tarihi alanında doktora çalışmalarına devam etmektedir. Kitabın giriş bölümünde, Emrullah Efendi’nin Maarif Nazırı olarak göreve atandığı döneme ait yazarın kısa bir tahlili bizi karşılamaktadır. Bu dönemde ülkenin içinde bulunduğu siyasi iklim sonucunda II. Meşrutiyet’in ilanı, Osmanlı’da bir soluklanma dönemi olarak tüm kitlelerce benimsenmiştir. Ancak bu dönemin fazla uzun sürmediği yazar tarafından da ifade edilmiştir. Hem mevcut iktidarın beklenen fikrî kazanımları halka aşılayamadığı düşüncesi hem de çokça beklenen hürriyetçi bir rejimin adımlarının görülmemesi, II. Meşrutiyet’in bir hayal kırıklığı olarak nitelendirilmesine yol açmıştır. Ardından harici meselelerin ülkenin çokça başını ağrıttığı bir dönemin başladığı vurgulandıktan sonra, ülkenin siyasi meselelerinin eğitim alanındaki yansımalarının tarihi bağlamda yol gösterici olabileceği düşüncesiyle yazar, dönemin eğitim politikalarına değinmiştir. Nitekim “meşrutiyet, mekteplilerin bir eseridir” düşüncesinin, halkın ve yönetim kesiminin zihninde, hürriyet ideallerinin yaşamasına imkân verdiği yazar tarafından değinilen başlıca husus olmuştur. Bu bağlamda yazar, “Meşrutiyet dönemi iktidarları tarafından II. Abdülhamid döneminde başlayan eğitimi tabana yayma düşüncesi geliştirilmiş ve okul, öğretmen sayılarının arttırılması ile maarif politikalarına gösterilen özen artmıştır” cümlesiyle ilk eğitimci Maarif Nazırı olan Emrullah Efendi’nin bu makama getirilmesinin kamuoyu tarafından da isabetli bir karar olarak görüldüğünü ifade etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Maarif Nazırı, Emrullah Efendi, Portre