12 Eylül 1980 Askeri Darbesi Öncesi Türk Polis Teşkilatı’nın Durumu (1977 – 1980)

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 87 - 124, 14.07.2017

Ali Dikici

Öz

12 Eylül 1980
Askeri Darbesi öncesi, Türkiye’de
ekonominin çökme noktasına geldiği, devlet otoritesinin kaybolduğu, toplumun hemen her kesiminde siyasal şiddetin ve kamplaşmanın yaşandığı bir dönemdir. Bu
olumsuz tablodan en çok etkilenen kurumların başında Türk Polis Teşkilatı
gelmektedir. Ülkenin iç güvenliğini sağlama gibi önemli bir misyonu olan polis
teşkilatı, bu görevini gereği gibi yapamaz duruma gelmişti. Bu olumsuz durumun
en önemli sebebi Polis Teşkilatı üzerindeki siyasi müdahaleler ve bunun sonucu
ortaya çıkan parçalanma ve kutuplaşma idi. Bunun yanı sıra teşkilatın araç,
malzeme, personel, bina, eğitim ve teknoloji yönünden içinde bulunduğu durum
son derece olumsuz bir manzara arzetmekteydi. Ülkenin içinde bulunduğu boğucu
atmosferde polisler kendilerinden beklenen iç güvenliği sağlama görevinden çok
kendi can derdine düşmüştü. Bu makale, Türk Polis Teşkilatı’nın 12 Eylül öncesi
içinde bulunduğu durumu ve bunun sebeplerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. 

Anahtar Kelimeler

12 Eylül Askeri Darbesi, Türk Polis Teşkilatı, Polis, Siyasi Müdahaleler, Siyasallaşma

Kaynakça

• “24 Bin Olması Gereken İstanbul’da 8 Bin Polis Var”, Milliyet, (17 Ağustos 1980).
• “3 Polisin Öldürüldüğü Çorum’da Sokağa Çıkma Yasağı İlan Edildi” Tercüman, (31 Mayıs 1980).
• “67 İlin Valisi Ankara’da Toplandı”, Polis Dergisi, Yıl: 25, Sayı: 312, (1 Haziran 1978).
• “67 İlin Valisi Ankara’da Toplandı”, Polis Dergisi, Yıl: 25, Sayı: 312, (1 Haziran 1978).
• “Asiltürk: Kimse Sınava Girmeden Polis Olmadı”, Milliyet, (19 Haziran 1975).
• “Bir İşkenceci Polisin İtirafları”, Nokta, (2 Şubat 1986).
• “Biz Olsaydık Terörü Önlerdik”, Nokta, Yıl: 10, Sayı: 9, (1 Mart 1992), s. 6-13.
• “Cezaevindeki Polise Saldırı”, Polis Dergisi, Yıl: 26, Sayı: 320, (1 Şubat 1979).
• “Emniyet Genel Müdürümüz Haydar Özkın İstanbul’da”, Polis Dergisi, Yıl: 25, Sayı: 314, (1 Ağustos 1978).
• “Emniyet Örgütü’nde Çalışan Polislerin Öğrenim Durumu”, Polis Magazin, Cilt: 15, Sayı: 1, 1980.
• “Emniyette İslamcı Cunta”, İkibin’e Doğru, Yıl: 4, Sayı: 7, (11 Şubat 1990), s. 8-10.
• “Güvenlik Kuvvetlerinin Gerektiğinde Silah Kullanacakları Belirtildi.”, Polis Dergisi, Yıl: 26, Sayı: 319, (1 Ocak 1979).
• “İskenderun’da Karakol Baskını”, Polis Dergisi, Yıl: 27, Sayı: 332, 1 Şubat 1980.
• “Mal Beyanında Bulunan Polislerin Yüzde 70’i Borçlu”, Polis Dergisi, Yıl: 24, Sayı: 305, (1 Kasım 1977).
• “Polis Derneklerinin Faaliyetleri Sıkıyönetimce Durduruldu”, Polis Dergisi, Yıl: 26, Sayı: 320, (1 Şubat 1979).
• “Polis Remzi’nin Ayak Parmakları Ellerine Dikildi”, Polis Dergisi, Yıl: 26, Sayı: 329, (1 Kasım 1979).
• “Polisin, Siyasal Çekişme İçine Atıldığı Belirtildi”, Milliyet, 19 Haziran 1975.
• “Şehit Polislerimiz”, Polis, Yıl: 27, Sayı: 335, (1 Mayıs 1980).
• “Teslim Olmak İçin Bir Dakikanız Var”, Takvim, (27 Temmuz 2010).
• “Ülkücüleri Mahir Abisi Kadir Mahir Damatlar Yıllar Sonra İlk Kez Konuştu”, Haberiniz Olsun, 20 Haziran 2011, http://haberiniz.com.tr/haber/gundem/34064/ulkuculerin-mahir-abisi-ilk-kez-konustu.html, erişim: 19.2.2017.
• ACAR, Erkan, “Polisin Yitik Kuşağı”, Aksiyon, Sayı: 481, (23 Şubat 2004), http://www.aksiyon.com.tr/aksiyon/newsDetail_openPrintPage.action?newsId=9822, Erişim: 22.09.2014
• AKBAY, Ertuğrul, “Türk Polisin İç Yüzü”, Polis Magazin, Cilt: 15, Sayı: 2, 1980, ss. 10-21.
• ALKAN, Necati, “Emniyet Müdürü Muzaffer Erkan ile Türkiye’de Terör Üzerine Sözlü Tarih Çalışması”, Polis Bilimleri Dergisi, Cilt: 8 (2), ss. 21-57.
• ALYOT, Halim, Türkiye’de Zabıta, Tarihi Gelişim ve Bugünkü Durum, Kanaat Basımevi, Ankara 1947.
• AVCI, Mustafa, Türkiye’de Siyasal Şiddet ve Polis (1977-1980), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Polis Akademisi Başkanlığı, Güvenlik Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü, Ankara, 2004).
• BEŞBUDAK, Şükrü, “Emniyet Teşkilatının Önde Gelen Sorunu: Eğitim”, Polis, Yıl: 27, Sayı: 334, (1 Nisan 1980), s. 27-28.
• BÖLÜGİRAY, Nevzat, Sokaktaki Asker: Bir Sıkıyönetim Komutanının 12 Eylül Öncesi Anıları, Milliyet Yayınları, İstanbul 1989.
• BYFORD, Lawrence, Stephen Lessey ve Jeremy Taylor, Türk-İngiliz Güvenlik Örgütleri Arasındaki İşbirliği Çerçevesinde İngiliz Uzmanlarınca Türk Hükümetine Sunulan Rapor, Emniyet Genel Müdürlüğü Yayın No: 11, Ankara 1980.
• Cumhuriyet, (27 Ocak 1979).
• DEMİRBAŞ, Cevdet, “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Polis Teşkilatı”, Polis Dergisi, Yıl: 11, Sayı: 43, (Ocak-Şubat-Mart 2005), ss. 147–149.
• DEMİRBİLEK, Funda Hülagü, Restoring Class Power over the Police: The Role of The International in Neoliberal Police Reform in Turkey, (Unpublished Ph.D. Thesis, Submitted to the Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University, Ankara 2011).
• DEMİREL, Tanel, “12 Eylül’e Doğru Ordu ve Demokrasi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 56, Sayı: 4, 2001, ss. 43-75.
• DİNÇKAL, Ferruh, (der.), Yorumsuz 12 Eylül Belgeleri, Kültürel Yapılanma Grubu, http://cfg.org.au/e-kitap/kitaplik/evren-80-12eylul.pdf, erişim: 13.02.2017.
• DOMAÇ, Çetin, Kişisel Facebook Sayfası, “Yine İçim Daralıyor”, 14.03.2016, https://www.facebook.com/cetin.domac?lst=100000299461407%3A1405186278%3A1487425770.
• DÜNDAR, A. Nihat, “12 Eylül 1980: Ben de Oradaydım…”, Çağın Polisi Dergisi, Yıl: 8, Sayı: 93, (Eylül 2009), ss. 2-4.
• DÜNDAR, A. Nihat, “Türk Polisinin Koruma, Kollama, Huzur ve Güveni Sağlama Amacıyla Verdiği Hizmette 141 Yıl”, Türk İdare Dergisi, Sayı: 371, Ankara 1986, ss. 119-145.
• EVREN, Kenan, Kenan Evren'in Anıları, Cilt 1, Milliyet Yayınları, İstanbul 1990.
• GÖNEN, Zeynep, Biriz Berksoy, Zeynep Başer ve Mehmet Uçum, Polis Yasalarının Ruhu: Mevzuatta Söylemler, Araçlar ve Zihniyet, TESEV Yayınları, 2013.
• GÜLŞEN, İ. Hüseyin, Emniyet Teşkilatının İdari Yapısı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi, Kamu Yönetimi, 1985).
• GÜNEŞ, Hasan Fehmi, “Türkiye’de Terör, Anarşi ve Mücadele Yolları”, Polis Magazin, Cilt: 15, Sayı: 8, 1980, ss. 8-13.
• GÜREL, Burak Political Mobilization in Turkey in the 1970s: The Case of the Kahramanmaraş Incidents, (PhD Thesis, Boğaziçi University, Atatürk Institute for Modern Turkish History, 2004).
• Hürriyet, (22 Temmuz 1978).
• Hürriyet, (22 Temmuz 1979).
• Hürriyet, (27 Ocak 1980).
• İşkence Dosyası: Gözaltında ya da Cezaevinde Ölenler 12 Eylül 1980-12 Eylül 1995, TİHV Yayınları, Ankara, 1996.
• KAPLAN, Hakkı, “Toplumsal Koşullar ve Polisin Durumu”, Polis Dergisi, Yıl: 25, Sayı: 318, (1 Aralık 1978).
• KOCABAŞ, Hüseyin, “Ben Bir Vatan Hainiyim...!”, Antalya Haber Bülteni, 23 Şubat 2011.
• NEBİLER, Halil, “Hikâyemiz Cevat Yurdakul’a Dairdir”, Birgün Gazetesi, (28 Eylül 2004).
• ÖNER, Sıtkı, Halkın Polisi: Pol-Der Anıları, İletişim Yayınları, İstanbul 2003.
• PAZARCI, Emin, “Erkeklikten Oldun, Ama Zevkten Olmayacaksın”, Takvim, 17 Ağustos 2010.
• PULUR, Hasan, “Gel Polis, Koş Polis, Öl Polis”, Polis, Yıl: 27, Sayı: 336, (1 Haziran 1980), s. 12.
• Resmi Gazete, No. 16909, (23 Şubat 1980).
• SEZGİN, Ümit, “Elhamdülillah Polisiz”, Tempo, Yıl: 1, Sayı: 19, (10-16 Nisan 1988), ss. 12-16.
• ŞAHİN, Eyüp, 1907’den 2000’e Polis Okulları, EGM Yayını, Ankara 2001.
• TBMM Darbeleri Araştırması Komisyonu Raporu, Dönem: 24, Yasama Yılı: 3, Cilt: 2, Ankara, Kasım 2012.
• T.C. Ankara-Çankırı-Kastamonu İlleri Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcılığı İddianame: MHP ve Ülkücü Kuruluşlar, (29 Nisan 1981), s. 130. http://www.millikitap.com/2016/01/tam-metin-mhp-ve-ulkucu-kuruluslar.html, erişim: 16.2.2017.
• T.C. Genel Kurmay Başkanlığı, Türkiye'de Anarşi ve Terörün Gelişmesi, Sonuçları ve Güvenlik Kuvvetleri ile Önlenmesi, Ankara 1983.