TEK PARTİ DÖNEMİNDE TÜRKİYE PARLAMENTOSU’NUN SÜREKLİLİK İLKESİ: 10 KASIM 1938 ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 3, 161 - 186, 03.08.2018

Murat Turan

Öz

Mustafa Kemal Atatürk 10 Kasım 1938’de vefat
ettiğinde, Türkiye’nin dünyadaki algısı birçok unsurun birleşmesiyle oluşmuş
bir çağrışım niteliğindeydi: Mustafa Kemal Atatürk Türkiye’si, Kemalist
Türkiye, Modern Türkiye, Genç Türkiye, Yeni Türkiye gibi. Aralarında bazı
ilgiler ve yakınlık bulunan bu kavramlar aslında tek bir kavramın ana
çerçevesini oluşturmaktaydı: Parlamentonun 1920’den beri açık olması Türkiye
hakkındaki tanımların temel içeriğini belirlemekteydi. Atatürk’ün vefat ettiği
10 Kasım sabahından itibaren TBMM Başkanlığı’na dünyanın her yerinden telgraf
ve yazılar geldi.  Bu bir anlamda,
sürekli açık tutulan ve rejimin ana dayanağı olarak kabul edilen Türkiye
Parlamentosu’na yönelik saygının ve övgünün belirtisiydi. Bu makalede hem TBMM
Başkanlığı’na yurtdışından gönderilen telgraf ve yazılara, hem de Meclis’in
süreklilik özelliğine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Meclis Başkanı Ab-dülhalik Renda, 10 Kasım 1938, Tek Parti Dönemi

Kaynakça

• I. Arşiv Kaynakları
• TBMM Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkanlığı
• II. Resmi Yayınlar
• TBMM Albümü 1920-1950, Cilt:1, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2010.
• TBMM Binaları, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2005.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, V.Devre, Cilt:27, İçtima:4, TBMM Yayınla-rı, Ankara.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, V.Devre, Cilt:28, İçtima:4, TBMM Yayınla-rı, Ankara.
• Düstur, Üçüncü Tertip, Cilt:1, Başvekâlet Müdevvenat Müdüriyeti, Milliyet Matbaası, İstanbul, 1929.
• Atatürk’ün Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni Açış Konuşmaları, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara.
• III. Kitaplar
• AKIN, Rıdvan, TBMM Devleti (1920-1923), Birinci Meclis Döneminde Devlet Erkleri ve İdare, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, I-III, (Açıklamalı Dizin İle), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi, Baskı: Divan Yayıncılık, Anka-ra, 2006.
• BELGE, Murat, Militarist Modernleşme, Almanya, Japonya ve Türkiye, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
• ÇELTİK, Ramazan, Ebedi Şefimiz Atatürk’ün İstanbul ve Ankara’daki Cenaze Töreni Albümü.
• ÇOLAKOĞLU, Nuri Mehmet, Kasım 1938, Dünya Basınında Atatürk, Doğan Kitap, İs-tanbul, 2003.
• GÜNEŞ, İhsan, Atatürk Dönemi Türkiye’sinde Milletvekili Genel Seçimleri (1919-1935), İşbankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2017.
• HOBSBAWM, Eric, Kısa 20. Yüzyıl, Aşırılıklar Çağı (1914-1991), Çeviren: Yavuz Alogan, Everest Yayınları, İstanbul, 2011.
• İNÖNÜ, İsmet, Hatıralar, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2006.
• LİNZ, Juan Jose, Totaliter ve Otoriter Rejimler, Çeviren: Ergun Özbudun, Liberte Yayınla-rı, Ankara, 2012.
• MANN, Michael, Faşistler, Faşizm İncelemeleri, Çeviren: Ulaş Bayraktar, İletişim Yayın-ları, İstanbul, 2015.
• MAZOWER, Mark, Karanlık Kıta Avrupa’nın 20. Yüzyılı, Alfa Yayınları, İstanbul, 2015.
• ÖZBUDUN, Ergun, 1924 Anayasası, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2012.
• SOYAK, Hasan Rıza, Doğumundan Cumhuriyetin İlanına Kadar Fotoğraflarla Atatürk, Hayat Yayınları, Tifdruk Matbaacılık, 1964.
• SOYAK, Hasan Rıza, Doğumundan Cumhuriyetin İlanına Kadar Fotoğraflarla Atatürk ve Atatürk’ün Hususiyetleri, Hayat Yayınları, Tifdruk Matbaacılık, 1966.
• SOYAK, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2010.
• ŞİMŞİR, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Cilt:1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1993.
• ŞİMŞİR, Bilal, Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, Cilt:2-4, Türk Tarih Kurumu Bası-mevi, Ankara, 2001.
• ŞİMŞİR, Bilal, 10 Kasım Günlüğü, Bilgi Yayınları, İstanbul, 2014.
• TAYLOR, A.J.P., İkinci Dünya Savaşının Kökenleri, Çeviren: Hakan Abacı, Alfa Yayınla-rı, İstanbul, 2015.
• TOPRAK, Zafer, Bir Yurttaş Yaratmak: Muasır Bir Medeniyet İçin Seferberlik Bilgileri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1998.
• TURAN, Murat, CHP Yönetiminin Dünya Partiyle İlişkileri -Yaklaşım, Yöntem ve Ter-cihler- (1923-1950), Libra Yayınları, İstanbul, 2017.
• UYAR, Hakkı, Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut Yayınları, İstanbul, 2012.
• IV. Makaleler
• “Almanya Ren Bölgesini İşgal Etti”, Ayın Tarihi, 1-31 Mart 1936.
• ÖZBİL, Alev, “Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlarının Cenaze Merasimleri”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Cilt:11, Sayı:22 İstanbul, 2012, s.23-61.
• NİTTİ, Francesco, “Demokrasiye Hücumlar”, Fikir Hareketleri, Yıl:4, Cilt:8, Sayı:191, 19 Haziran, 1937, s.129-131.
• ŞAHİN, Mustafa, “The New York Times’ın Gözünden Erken Cumhuriyet Döneminde Tür-kiye’de Sosyal Hayat”, Journal of Human Sciences, 13/3, 2016, s.4748-4763.
• ŞİMŞİR, Bilâl N., “Atatürk’ün Küresel Yönü Üzerine, Doğumunun 125. Yılında Mustafa Kemal Atatürk”, Uluslararası Sempozyumu Bildirileri (15-18 Mayıs 2006 Anka-ra), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2011, s.459-485.
• ŞİMŞİR, Bilâl N., “Cumhuriyet’in Barışçı Dış Politikası Üzerine”, Cumhuriyet Kazanımları, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2014, 2014, s.81-82.
• TOPRAK, Zafer, “Türkiye’de ‘Sol Faşizm’ ya da Otoriter Modernizm 1923-1946”, Toplum ve Bilim, Sayı:100, Bahar, 2004, s.84-99.
• UYAR, Hakkı, “Tek Parti Döneminde Seçimler”, Toplumsal Tarih, Sayı:64, Nisan 1999, s.21-31.
• UZUN, Hakan, “Liderine Ağlayan Bir Ulus: Atatürk’ün Ankara’daki Cenaze Töreni”, An-kara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı:43, Ankara, 2009, s.531-5.