Cumhuriyet Halk Partisi Parti Müfettişlik Raporlarına Göre II. Dünya Savaşı Yıllarında İzmir Halkevleri

Yıl 2023, Sayı: 13, 307 - 332, 01.08.2023

Müslime Güneş

Öz

Türk Devriminin halka mal edilmesinde önemli bir role sahip kültürü yaygınlaştırma kuruluşlarından olan Halkevleri, kültürel anlamda kalkınmış bir toplum yaratmanın aracı oldular. Cumhuriyet Halk Partisi, bu kurumların çalışmalarını daha yakından takip etmek, halkevinin amaçlarını gerçekleştirme yolunda kat ettiği mesafeleri görmek için teftiş etme ihtiyacı duymuş ve tüm illeri teftiş bölgelerine ayırarak milletvekillerini seçim bölgeleri dışına göndererek ve il yönetim kurulları aracılığıyla Halkevlerini denetlemiş ve çalışmaları hakkında bilgiler almıştır. Bu raporlarda, halkevlerinin eksiklerinin ve ihtiyaçlarının neler olduğuna ve yürüttükleri faaliyetlerde hangi sorunlarla karşılaştıklarına ve daha etkin faaliyet gösterilebilmesi için nelere dikkat edilmesi gerektiğine ilişkin önerilere ayrıntılarıyla yer verilmiştir.
II. Dünya Savaşı yıllarında Türkiye her ne kadar savaş dışında kalmayı başardıysa da savaşın her türlü olumsuzluklarından etkilendi. Bu yıllarda halkevleri savaşın etkilerinin vatandaşa yansımasını bir nebze olsun hafiflettiler. Bu tarihlerde İzmir ve ilçe halkevlerini denetleyen iki parti müfettişi olan, Galip Bahtiyar Göker’in ve Kemal Satır’ ın yapmış olduğu teftişlerde, İzmir Halkevleri faaliyetlerinin nesnel bir şekilde değerlendirilmiş olması, halkevlerinin,savaşın zorlu koşullarında Anadolu'nun aydınlanması yolunda ne denli önemli role sahip olduklarının ortaya konması açısından önemlidir. Bunun yanı sıra teftiş raporları, Halkevleri faaliyetlerinde ne tür zorluklar yaşadığını tespit etmek açısından araştırmacılara farklı bir bakış açısı sunmaktadır.Bu dokümanlara Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, CHP Fonunda ulaşılmıştır. Veriler, doküman analizi-doküman incelemesi yöntemiyle toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İzmir Halkevleri, Cumhuriyet Halk Partisi Parti Müfettişlik Raporları, II. Dünya Savaşı .

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

ACCORDING TO THE REPORTS OF THE REPUBLIC PEOPLE'S PARTY PARTY INSPECTIONARY IZMIR PUBLIC HOUSES IN THE YEARS OF WORLD WAR II.

Öz

The People's Houses, which were institutions for the dissemination of culture and played an important role in the popularization of the Turkish Revolution, became a means of creating a culturally developed society.The Republican People's Party felt the need to inspect these institutions in order to follow their activities more closely and to see how far the People's Houses had come towards achieving their goals. In these reports, the deficiencies and needs of the halkevis, the problems they encountered in their activities, and the suggestions on what should be considered for more effective activities were included in detail.
During the years of World War II, although Turkey managed to stay out of the war, it was affected by all the negativities of the war. The fact that the activities of Izmir People's Houses were objectively evaluated in the inspections carried out by Galip Bahtiyar Göker and Kemal Satır, two party inspectors who inspected Izmir and district People's Houses during these years, is important in terms of revealing how important their role was in the enlightenment of Anatolia under the difficult conditions of the war. These documents were found in the CHP Fund of the Prime Ministry Republican Archives. Data were collected through document analysis-document review method. The data obtained were analyzed by content analysis.

Anahtar Kelimeler

İzmir Halkevleri, republican people'sParty, Party İnspectorate Reports, World War II

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Ahmet, Feroz Bir Kimlik Peşinde Türkiye, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, I. Baskı, İstanbul 2006.
• Akyol, Yaşar, İzmir Halkevi, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, İzmir 2008.
• Akkuş, Turgay, Kumaş, Nursal, Sarıtunç, Berrin, “Erken Cumhuriyet Döneminde Yok-sullukla Mücadele Kapsamında Halkevleri Sosyal Yardım Şubelerinin Rolü”, In-ternational Journal of Social Inquiry, Cilt: 13, Sayı: 61,2020.
• Arıkan, Zeki."Halkevlerinin Kuruluşu ve Tarihsel İşlevi, Atatürk Yolu, (VI/23),1999.
• "Bornova Halkevinde", "Karşıyaka Halkevinde", Ülkü,( III/35) , 1944.
• Civci, Sultan, Halkevleri ve İzmir Halkevi’nin Faaliyetleri, (1932-1951), Eskişehir Osmanga-zi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eski-şehir 2013.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Nizamnamesi, Ankara 1342-1339.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Büyük Kongresi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Matbaası, Ankara, 1927.
• C.H.P. Teşkilatı Kurulmamış Vilayetlerdeki Halkevleri ve Halkodaları Teftiş Talimatnamesi, Zerbamat Basımevi, Ankara, 1940.
• Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliğinin Parti Teşkilatına Umumi Tebligatı, Cilt 20, 1 İkinci kanun 1942'den 31 İlk Kanun 1943 Tarihine Kadar, 1944.
• CHF Halkevleri Talimatnamesi, Hâkimiyeti Milliye Matbaası, 1932.
• CHP Halkevleri ve Halkodaları, 1932-1942, Ankara 1942.
• CHP Halkevleri ve Halkodaları, 1943 Ankara, 1944.
• C.H.P. Teftiş Talimatnamesi, Ulus Basımevi, Ankara, 1939.
• C.H.P. Teftiş Talimatnamesi, Sümer Matbaası, Ankara, 1943.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, 1839-1950, Ankara 2004.
• Çeçen,Anıl, Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri, Tarihçi Kitapevi Yayınları, Genişletilmiş 3. Baskı, İstanbul 2018.
• Elmacı, M.Emin- Tınal, Melih, Çağdaşlaşma Sürecinde Bergama Halkevi, Bergama Belediyesi Kültür yayınları, İzmir, 2013.
• Geray Cevat, Halk Eğitimi, 2. Baskı, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1978.
• Güneş, Günver, İzmir Türk Ocağı Faaliyetleri (1923-1931), Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 1990.
• Güneş, Günver, Modernleşme Sürecinde Ödemiş Halkevi’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 21(63), 2005.
• “İzmir'de Kitap Sergisi ve Fikir Hayatı”, Ülkü, (VI/69), Temmuz 1944.
• Karayaman, Mehmet, 1935-1950 Yılları Arasında Kaleme Alınan CHP Parti Teftiş Raporlarının Yerel Tarih Araştırmalarındaki Yeri ve Önemi: Batı Anadolu Örneği, XVIII. Türk Tarih Kongresi,1-5 Ekim, IX. Cilt, Ankara 2018.
• Koçak, Cemil, Umumi Müfettişlikler (1927-1952), İletişim Yayınları, Birinci Baskı, İstanbul 2003.
• Metinsoy, Murat, İkinci Dünya Savaşı'nda Türkiye, Savaş ve Gündelik Yaşam, Homer Kita-bevi. Baskı, İstanbul 2007.
• Olgun, Kenan, Türkiye’de Halkevleri Gerçeği, Teftiş Raporları Işığında Birinci Yılında Halkevleri (Halkevleri ve Kocaeli Halkevi Örneği), İksad Yayınevi, Ankara 2019.
• Ölçen, Ali,Nejat, Halkevlerinin Açılışı ve Yok Edilişi, Ankara 1988.
• Özdemir Yavuz - Aktaş, Elif , “Halkevleri (1932’den 1951’e)” A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 45, Erzurum, 2011
• Özertem, Kemal, İzmir Halkevi Çalışmaları”, Fikirler, S. 226-227/ Ocak-Şubat, 1942.
• Özsarı, Mustafa, “Ege Bölgesi Ege Bölümü Halkevleri ve Yayın Çalışmaları”, Atatürk Yolu, C.VI/23, Ankara 1999.
• Polat, Faik, Cumhuriyet Halk Partisi Parti Müfettişlik Raporlarına Göre Batı Anadolu Halkev-leri, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkçe ve Sos-yal Bilgiler Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın 2021.
• Sarınay, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları (1912-1931), Ötüken Yayınları, İstanbul 1994.
• Şakiroğlu, Mahmut, " Halkevi Dergileri ve Neşriyatı", Kebikeç, 1996.
• Sertel, Savaş, Tek Parti Dönemi’nde Bingöl’de Kurulan CHP Teşkilatları, Halkevleri ve Halko-daları, Libra Kitapçılık ve Yayıncılık, 1. Baskı, İstanbul 2016.
• Şeker, Kadir, CHP Parti Müfettişlerinin Isparta ve İlçe Halkevi Raporları (1940-1942), Sü-leyman Demirel Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Ara-lık, Sayı:24, 2011.
• Tabak, Serap, Serbest Cumhuriyet Fırkası Denemesinden Önce İzmir’de Cumhuriyet Halk Fırkası (1928-1930), Toplumsal Tarih Dergisi, C III, S. 16, Nisan1995.
• Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye (10 Kasım 1938-14 Mayıs 1950), Bilgi Yayınevi, Birinci Basım, Ankara 1999.
• Toksoy, Nurcan, Bir Kültürel Kalkınma Modeli Olarak Halkevleri, Orion Yayınevi, Ankara 2007.
• TBMM Albümü 1920-2010, 1. CİLT 1920-1950, VIII yasama dönemi/1946-1950, Ankara 2010.
• Uyar, Hakkı, Tek Parti dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut Kitapları, İstanbul, 1999.
• Yılmaz, Zeynep, CHP Parti Müfettişlik Raporlarına Göre İzmir (1935-1950), Uşak Üniversi-tesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Uşak 2019.
• Yurt Ansiklopedisi.