Osmanlı-Türk Garbiyatçı Tarihyazımının Söylemi Üzerine Bir İçerik Analizi

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 191 - 229, 23.12.2019

Cenk Reyhan Cansu Aksoy

Öz

İnsanların, toplumların kendilerini tanımlama ihtiyacı, ben olmayan’ı da tanımlamaya yönelik bir süreci içermektedir. Ben’in ne/kim olduğuna yönelik soru, ben’in ne olmadığından hareketle öteki’nin sınırını çizer. Bu bağlamda, tarih boyunca toplumlar, kendi anlam ve değerler içeriğini oluşturmak için ilişki içinde olduğu öteki’ne yönelir. Bu bir tanıma/tanınma sürecini ihtiva etmekle birlikte 19. yüzyıla gelindiğinde ben tanımına merkezilik atfeden bir içeriğe dönüşmüştür. Avrupa’da kapitalist yayılmacılığın hâkim olduğu bir konjonktürde ben, merkez olma durumunu Şarkiyatçı söylemle sabitleyen bir dönüşüme uğramıştır. Şarkiyatçılıkla yeniden anlamlanan ben-öteki, Doğu-Batı ayrımı karşısında Doğu, ben tanımlamasını da Avrupa’nın öteki’si olma durumundan kurtulmaya yönelik olarak gerçekleşmiştir. Avrupa merkezin çevre ötekisi olarak kendini kuran Doğu, Garbiyatçı söylem aracıyla çevreden kurtulup merkez olarak kendini inşa etmeye çalışır. 19. yüzyılda Şarkiyatçılığın kavram karşıtı olarak ortaya çıkan Garbiyatçılık, tarihyazımında da merkez olma, farklı olma söylemini kültürel, manevi unsurlar aracılığıyla kurarak meşruluk elde etmeye çalışır. Bunun nasıl gerçekleştiğini incelemek amacıyla İslamcılık, Türkçülük ve Muhafazakârlık ideolojilerinin önemli temsilcileri Garbiyatçı söylem çerçevesinde incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ötekileştirme, Şarkiyatçılık, Garbiyatçılık, Tarihyazımı, İslamcılık, Milliyetçilik, Muhafazakarlık

A Content Analysis on the Discourse of Ottoman-Turkish Occidentalist Historiography

Öz

People’s and society’s need of defining themselves involves a process which describes the non-self. The question related to who/what the self is frames the edge of other with reference to what the self is not. In this context, societies throughout the history, turn to other, of whom they have been in relation with, for composing their own content of meaning and values. It contains an identification/recognition process and it turns into a content in which the definition of self refer to centralism in 19th century. In conjuncture where capitalist expansionism was dominant, the state of being centre was fixed over the Oriental discourse. Self-other was redefined with Orientalism, thus, East realized its self-definition by getting rid of the meaning of Europe’s other. East constructed itself as the periphery-other of the centre of Europe and it builds itself as centre by avoiding of periphery through Occidental discourse. Occidentalism as opposed to Orientalism, tries to legitimize itself in historiography by the elements of being in centre and being different through using cultural and moral determinants. In order to examine how it realized, the important representatives of Islamism, Turkish and Conservatism will be examined in the context of Western discourse.

Anahtar Kelimeler

otherization, orientalism, westernism, historiography, nationalism, conservatism, islamism

Kaynakça

• Adıvar, H. E. (2009) Türkiye’de Şark, Garp ve Amerikan Tesirleri. İstanbul: Can. Ağaoğlu, A. (2013) Üç Medeniyet. İstanbul: Doğu. Ahıska, M. (2005) Radyonun Sihirli Kapısı Garbiyatçılık ve Politik Öznellik. İstanbul: Metis. Ahmet Mithat Efendi (2015) Avrupa’da Bir Cevelan. İstanbul: Dergah. Ali Suavi (1993) El Hakimu Huvallah. Ali Suavi. Hüseyin Çelik. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. Ali Suavi (1993) Müslümanlık Kalkınmaya Engel Değildir. Ali Suavi. Hüseyin Çelik. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. Ali Suavi (1993) Osman. Ali Suavi. Hüseyin Çelik. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. Ali Suavi (1993) Taklit. Ali Suavi. Hüseyin Çelik. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. Althusser, L. (2014) Devletin İdeolojik Aygıtları. A. Tümertekin (Çev.) İstanbul: İthaki. Anderson, B. (1995) Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökeni ve Yayılması. İ. Savaşır (Çev.) İstanbul: Metis. Arlı, A. (2004) Oryantalizm-Oksidentalizm ve Şerif Mardin. İstanbul: Küre. Arnason, J. P. (2017) Doğu Bat: Yanlış Dikotomiden Eksik Yapı-Bozumuna. Tarihsel Sosyoloji. Bekir Balkız (Çev.) İstanbul: Islık. Avcıoğlu, D. Türkiye’nin Düzeni, İstanbul: Tekin 1987. Bacon, F. (2012) Novum Organum. S. Önal (Çev.) İstanbul: Say. Berkes, N. (2015) Türkiye’de Çağdaşlaşma. A. Kuyaş (Yay. Haz.) İstanbul: Yapı Kredi. Bora, T. (2014) Türk Sağının Üç Hali. İstanbul: Birikim. Bulut, Y. (2007) Oryantalizm, İslam Ansiklopedisi, (33), 428-437. Bumin, T. (2014) Tartışılan Modernlik: Descartes ve Spinoza. İstanbul: Yapı Kredi. Buruma, I., Margalit, A.(2009) Garbiyatçılık. G. Turan (Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Butler, J. (2005) Kırılgan Hayat Yasın ve Şiddetin Gücü. B. Ertür (Çev.) İstanbul: Metis. Cevizci, A. (2017) Felsefe Tarihi. İstanbul: Say. Collingwood, R.G. (2013) Tarih Tasarımı. K. Dinçer (Çev.). İstanbul: Doğu-Batı. Çelik, Z. (1998) 19. Yüzyılda Değişen İstanbul, S. Deringil, (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt. Çiğdem, A.(2007) Batılılaşma Modernite ve Modernizasyon. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (3) T. Bora, M. Gültekingil (ed.) İstanbul: İletişim. Çırakman, A. (2002), Oryantalizmin Varsayımsal Temelleri: Fikri Sabit İmgelem ve Düşünce Tarihi. Doğu-Batı, (20), 181-198. Deringil, S. (2002), İktidarın Sembolleri ve İdeoloji: II. Abdülhamid Dönemi (1876-1909), Gül Çağalı Güven (Çev.), İstanbul: Doğan. Fergan, E.E. (2013) Kara Kitap. F. Gün (Haz.) İstanbul: Beyan. Fink, B. (2019) Lacan’da Aşk. E. Okan Gezmiş, Z. Oğuz (Çev.) İstanbul: Kolektif. Gellner, E. (1992) Uluslar ve Ulusçuluk. B. Ersanlı Behar, G. Göksu Özdoğan (Çev.) İstanbul: İnsan. Gökalp, Z. (1976) Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak. İ. Kutluk (Haz.) Ankara: Emel. Gökalp, Z. (1976) Türkçülüğün Esasları. M. Kaplan (Haz.) İstanbul: Milli Eğitim. Gökçe, B. (1988) Toplumsal Bilimlerde Araştırma. Ankara: Savaş. Hegel, E. (2012) Tarihte Akıl: Tarih Felsefesine Bir Giriş. Doğan Özlem, Güçlü Ateşoğlu (haz.) Tarih Felsefesi Seçme Metinler. 184-188. Hobsbawn E. J. (2010) Milletler ve Milliyetçilik: Program, Mit, Gerçeklik. O. Akınhay (Çev.) İstanbul: Ayrıntı. İleri, C.N. (2000) Türk İnkılabı. B. Biliktü (Haz.) İstanbul: Kaknüs. Kaplan, M. (2007) Dil ve Kültür. İstanbul: Dergah. Karaosmanoğlu, Y.K. (1933/1979) Fikirde İstiklal. Kadro, (22), C. Alpar (Yay. Haz.),Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi,28-32. Karaosmanoğlu, Y.K. (1979) Türk İnkılabında Üslup. Kadro, (23), C. Alpar (Yay. Haz.),Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi, 23-25. Kemal N. (2005) Medeniyet. Osmanlı Modernleşmesi Meseleleri. İ. Kara, N. Yılmaz Aydoğdu (Yay. Haz.) İstanbul: Dergah. Koçyiğit, D. (2017) Batı’yı Kurgulamak-Doğu’yu Sunmak, Doğu’yu Kurgulamak-Batı’yı Sunmak. Türk Dili Edebiyatı (57), 133-160. Kuran, T. (2018) Yollar Ayrılırken:Ortadoğu’nun Geri Kalma Sürecinde İslam Hukuku’nun Rolü. İstanbul: Ayrıntı. Levinas, E. (2011). Tanrı, Ölüm ve Zaman. I. Ergüden (Çev.) Ankara: Dost. Mardin, Ş. (1996) Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu. M. Türköne, F. Unan, İ. Erdoğan (Çev.) İstanbul: İletişim. Mardin, Ş. (2015), İdeoloji. İstanbul: İletişim. Namık Kemal (2005) Şark Meselesi. Osmanlı Modernleşmesi Meseleleri. İ. Kara, N. Yılmaz Aydoğdu (Yay. Haz.) İstanbul: Dergah. Özçelik, T. G. (2015) Doğu ve Batı Diktonomisinin Yarattığı Gerçeklik: Oryantalizm- Oksidentalizm. International Journal Of Eurosia Social (6) 168-193. Özlem, D. (2012) Tarih Felsefesi. İstanbul: Notos. Parla, J. (2012) Efendilik, Şarkiyatçılık, Kölelik. İstanbul: İletişim. Reyhan, C. (2018) Tarih, Tarihçilik ve Tarihyazımı Üzerine. Turkish History Education Journal. (7), 578-603. Ricoeur, P. (2010) Hafıza Tarih Unutuş. E. Özcan (Çev.) İstanbul: Metis. Ricoeur, P. (2011) Başkası Olarak Kendisi. H. Hünler (Çev.) İstanbul: Doğu Batı. Safa, P. (2010) Türk İnkılabına Bakışlar. İstanbul: Ötüken. Said Halim Paşa (1991) Buhranlarımı ve Son Eserleri. İstanbul: İz. Said, E. (2006). Oryantalizm. B. Ülner (Çev.) İstanbul: Metis. Saygın, A. (2015) 20. Yüzyıl Türk Düşüncesinde Garbiyatçılık (Oksidentalizm) Üzerine Bir İnceleme. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Schnapper, D. (2005). Sosyoloji Düşüncesinin Özünde Öteki İle İlişki. A. Sönmezay (Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi. Tanpınar, A.H. (2007) Günlüklerinin Işığında Tanpınar’la Başbaşa. İstanbul: Dergah. Tunç, M. Ş.(1337)Sanatın İç Yüzü. Dergah. Tunç, M. Ş.(1337)Sanatın İç Yüzü. Dergah. Tunç, M.Ş.(1923) Taklidden Ebdaya. Dergah, 42. Turner, B. (2003). Oryantalizm, Postmodernizm ve Globalizm. İ. Kapaklıkaya (Çev.) İstanbul: Anka. Ülken, H. Z. (1992) Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken. Ülken, H. Z. (1992) Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken. Veyne, P. (2014) Tarih Nasıl Yazılır? Nihan Özyıldırım (Çev.) İstanbul: Metis. White, H. (2008) Metatarih: Ondokuzuncu Yüzyıl Avrupasında Tarihsel İmgelem. Ankara: Dost.