Bilinen ve Bilinmeyenleriyle Aleksandr Nevsky

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 290 - 301, 24.12.2021

Çevirmen: Elnur Ağayev

Öz

Çevirmenin Notu:
Tarihte iz bırakmış insanlar ve faaliyetleri tarihin temel konularını oluşturmaktadır. Bununla beraber bırakılan bu izler aynı zamanda tarih yazımının değişik dönemlerinde bu ve benzeri olaylara yaklaşılması bakımından sorunlu konuların da başında gelmektedir. Aslında sorun şahsiyetin bıraktığı izlerden değil -bu izler yaşanan bir gerçeklik olarak kabul edilirse- bu gerçeklik üzerinde hakikati inşa etmekte olan tarihçiden, yetiştiği kültürden, değer yargılarından, dönemin ideolojisinden, erkin, gücün tarih yazımı üzerindeki konumundan kaynaklanmaktadır. Bir nevi hakikatin inşa edilme dönemi, hakikatin kurgulanma dönemi burada belirleyici olmaktadır. Bu belirleyicilik tarihi veya tarihi şahsiyetleri konu alan sinemada, tiyatroda, resimde ve benzeri sanat dallarında da geçerli olmaktadır.
İdeolojinin ve gücün tarih yazımı üzerindeki baskısından dolayı tarihte iz bırakmış insanlar tarih yazımlarında belirli bir kategoriye yerleştiriliyor ve “biz-kahraman” veya “öteki-hain” sıfatlarıyla anılırlar. Bir nevi onlara tarihi bir “rol” biçilmiş oluyor. Fakat onlara biçilen bu roller tarihsel dönemleri etkileyen değişimlere bağlı olarak sabit kalmamaktadır. Tarih incelemeler göstermektedir ki değişen konjonktürel şartlardan dolayı aynı ideolojiler içinde bile tarihte iz bırakan insanlara biçilen roller değişmekte, çeşitlenmekte ve farklılıklar göstermektedir. “Kahraman” ilan edilen şahıs değişime bağlı olarak bir dönem “hain” ilan edilebiliyor, sonraki dönemde de “neytral” olabilmekte veya tarihin “arka odasına” alınabilmektedir.
Çevirisi yapılan çalışma yukarıda anlatılan ve sınırı çizilen konuya örnek teşkil etmesi bakımından önemlidir. Çalışmada, Rusya’nın hanedanlık tarihinde, Ortodoksluk inancında ve milli kimliğinin oluşumunda rol almış bir insanın, bu yıl Rusya’da doğumunun 800. yılı kutlanan Aleksandr Nevsky’nin bıraktığı izler bağlamında ve değişen tarihi şartlar doğrultusunda Rusya tarih yazımına ve kamuoyuna (sinemaya) yansıyan, “icat edilen, üretilen” değişik imajı konu edinilmektedir. Aleksandr Nevsy Rusya tarih yazımında ve kamuoyunda kimi zaman “kahraman” ilan edilmekte, kimi zaman Doğu ilişkileri bağlamında değerlendirilmekte, kimi zaman da “tarihin arka odasında” hazır bekletilmektedir. Yani dönemin şartları, ideolojisi ve iktidarı tarihte iz bırakmış bir şahsın tanıtılmasında, topluma sunulmasına rol oynamaktadır.
Çalışmanın çevrisinin yapılması tarihin değişik amaçlar doğrultusunda kullanılması bakımından önemsenmiştir. Bu örneği sunmakta amaç tarihin kötüye veya belirli siyasi amaçlar için kullanımının sadece Türkiye’ye özgü olmadığını, sadece belirli ideolojilere has olmadığını, belli milletlere özgü olmadığını insanlığın tarih yazımıyla veya tarih konularıyla verdikleri savaşımını göstermektir.
Aşağıdaki çevride ana metine sadık kalınmıştır. Fakat konunun evrenini yakalamak bakımından çevirmen tarafından açıklayıcı notlar eklenmiştir. Bu bağlamda ana metinde dipnot bulunmamaktadır, eklenen notlar çevirmenindir.

Anahtar Kelimeler

Aleksandr Nevsy, Rusya Tarihi, Tarih Yazımı, İdeoloji