ÜMİT ÜNAL’IN 9’U YA DA BİR “İMKÂN” OLARAK TARİHSEL OLAYIN “İMKÂNSIZLIĞI”

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 180 - 211, 26.12.2022

Emre Elmas

Öz

Tarihin epistemolojik boyutları hakkında birtakım sonuçlara ulaşmayı amaçlayan bu metin, Ümit Ünal’ın hem senaryosunu yazdığı hem de yönettiği 9 adlı bir filmi tarihyazımı bağlamında soruşturmaktadır. Bu film ve filmin geride bıraktığı izler epistemolojik bir kurgu olarak tarih adına önemli bir değere sahiptir. Kirpi adlı bir kadının öldürülme olayını konu edinen 9 filmi, bu olayın anlatılamazlığıyla tarih ile geçmiş arasındaki ilişkinin mahiyetini epistemolojik olarak gözler önüne serer. Filmde hiçbir tanık tarafından tam olarak anlatılamayan Kirpinin öldürülme olayı, yaşamla temsil arasındaki farkı ortaya koyar. Bilimsel bir disiplin olarak geçmişin gerçekliğine ulaşmayı hedefleyen tarihin yaşamla oyun arasındaki farkı nasıl ortadan kaldıracağı belirsizdir. Şüphesiz filmin bu içeriği, yaşamın anlatılamaz ya da bir biçim altına sokulamaz oluşuna delalet eder. Epistemolojik bir kurgu olmasının yanında, bilimsel bir disiplin olarak tarih, geçmişin bilgi ve hakikatini araştırır. Fakat bu araştırmaya karşın, tarihçiler genel olarak geçmişin bilgisiyle geçmişin hakikati arasında nasıl bir ilişkinin olduğunu soruşturmazlar. 9 filminin bıraktığı izlerden hareket ederek bu metin, geçmişin bilgi ve hakikatine ulaşmayı amaç edinen tarihin imkânsızlığını ortaya koyar. Bu bağlamda göstermeye çalıştığımız imkânsızlık, geçmiş namına tarihçi tarafından herhangi bir tarihsel olayın eksiksiz bir şekilde verilemeyecek olmasıdır. Tarihin imkânsızlığı bağlamında bu türden bir okuma biçimi, tarihin bir bilim olarak ortaya çıktığı ve tarihyazımında hâlâ güçlü bir şekilde varlığını sürdüren ontolojik realizmi eleştirmeyi hedeflemektedir. Burada yer alan imkânsızlık olumsuz bir şey değildir. Tersine vurgulanmak istenen şey, imkânsızlığın tarihyazımı bağlamında önemli bir imkân olarak anlaşılması gerekliliğidir. Dolayısıyla bu imkânsızlık, epistemolojik bir kurgu olarak tarihin sürekli olarak üretilmesinin yegâne imkânıdır. Tarih, ancak böylesi bir imkânsızlıkla birlikte yeni anlamlara ulaşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tarih, 9 Filmi, Epistemoloji, Tanıklık, Tarihin İmkânsızlığı

Kaynakça

• Adorno T. W.- Horkheimer M. (2010) Aydınlanmanın Diyalektiği, Felsefi Fragmanlar, Çev. Nihat Ülner-Elif Öztarhan Karadoğan, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Akutagava, R. (2016) Rashomon ve Diğer Öyküler, Der. ve Çev. Oğuz Baykara, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Ankersmit, F. R. (1990) “[Historiography and Postmodernism: Reconsiderations]: Reply to Professor Zagorin”, History and Theory, vol.