Tarımda Ortak Makina Kullanım Modelleri: Konya İli Karapınar Ziraat Odası Uygulamaları

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 2, 133 - 147, 29.08.2023

Murad Çanakcı , Süleyman Soylu , Durmuş Üner , Yusuf Altundal

Öz

Tarımsal üretimde girdilerin çeşitlenmesi ve fiyatlarının artması üreticileri daha seçici davranmaya zorlamaktadır. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin üretim faaliyetlerini kendi makinaları ile gerçekleştirmeleri her zaman ekonomik olmamaktadır. Bu aşamada ortak makina kullanımı konusu gündeme gelmektedir. Ortak makina kullanımında işletmeler, tarım makinalarını bizzat satın almaları yerine alternatif yöntemlerle kullanmaktadırlar. Kullanım şekline göre ortak makina kullanım modelleri; komşu yardımlaşması, müteahhitlik, ortaklıklar ve makina ringleri olarak dört sınıfa ayrılmaktadır. Mülkiyet esaslı yapılan sınıflandırmaya göre ise bireysel, grup ve devlet mülkiyetli olmak üzere üç ana başlık altında toplanmaktadır. Uygulamaların başarısını ve sürdürülebilirliğini, teknik ve ekonomik faktörlerle birlikte yörenin sosyal ve kültürel özellikleri de etkilemektedir. Uygulamada grup ve devlet mülkiyetli ortak makina kullanımına yönelik çalışmaların sınırlı düzeyde kaldığı görülmektedir. Bu çalışmada, ülkemizde örnek bir ortak makina kullanım modelini uzun yıllardır başarılı bir şekilde sürdüren Konya İli Karapınar İlçesi Ziraat Odası uygulamaları incelenmiştir. Bu amaçla 2021 yılında ilçeye bir ziyaret gerçekleştirilmiş ve uygulamalar yerinde incelenmiştir. Veriler oda kayıtlarından yararlanılarak ve oda personeli ile görüşülerek elde edilmiştir. Makine parkında 29 adet tarım makinası, 1 adet tohum eleme tesisi ve 1 adet kantar ile üyelerine hizmet vermektedir. Makinalar için 4500 m2'lik bir alan bulunmaktadır ve faaliyetler özel bir ekip tarafında yürütülmektedir. Makinaların yaklaşık yaklaşık 1/3’ü hibe desteklerinden yararlanılarak alınmıştır. Makine kullanımının ücretlendirilmesi, özelliklerine göre operatörlü ya da operatörsüz olmadan, günlük, birim alan başına ya da taşıma uzaklığına bağlı olarak belirlenmektedir. Ortak makine kullanım sisteminden yaklaşık 1000 üye yararlanmaktadır. Faaliyetler, ilk başvurudan tahsilata kadar kuralları belirlenen bir iş akışına göre yürütülmektedir. Karapınar Ziraat Odası’nda gerçekleştirilen uygulamalarda yaşanan tecrübe ile grup mülkiyetli makina kullanımlarında beklenen birçok sorunun aşıldığı ve sistemin gelişerek devam ettiği görülmektedir. Bu nedenle bünyesinde yer alan makinalarını üyelerinin kullanımına uzun yıllardır başarılı bir şekilde sunan ve kendi sistematiğini oluşturan Karapınar Ziraat Odası uygulamalarının, ülkemizde “Karapınar Modeli” olarak adlandırılabileceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tarımsal mekanizasyon, Makina maliyetleri, Grup mülkiyeti

Kaynakça

• Akıncı, İ. ve M. Çanakcı (2001). Bazı hasat harman makinalarına ait kullanım giderlerinin belirlenmesi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fak. Derg., 14(2), 47 55.
• ASAE. (2001). Uniform Terminology for Agricultural Machinery Management. ASAE Standarts D495 JAN 01, (pp. 354 355). American Society of Agricultural Engineers.
• Başarık, A. (2015). Türkiye ve Avrupa Birliğinde Ortak Makina Kullanımı Sistemlerinin Karşılaştırmalı Analizi. Adnan Menderes Ü. Fen Bil. Enst. Tarım Makinaları A.B.D. (ZTM-YL-2015-010) Aydın, 43 s.
• Çanakcı, M. ve İ. Akıncı, (1998). Antalya bölgesinde ekim ve gübreleme mekanizasyonuna ait işletme giderlerinin belirlenmesi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fak. Derg., 11(1), 63 74.
• Canakci, M. (2018), A Brief Overview to Agricultural Mechanization of Turkey. XIX. World Congress of CIGR, Antalya, Türkiye, 2018, (pp. 227-227).
• Çanakcı M., Topakcı M., Karayel D., Ünal İ., Çakır M., Yiğit M. (2018). Kendi Yürür Bir Budama Artığı Parçalama Makinası İşletme Giderlerinin Belirlenmesi. Tarım Makinaları Bilimi Dergisi, 14(2),127 134.
• Dinçer, H. (1981). Ortaklaşa Kullanımının Temel Esasları. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları:770, Derlemeler: 33 Ankara, 46 s.
• Evcim, Ü. (1990). Tarımsal Mekanizasyon İşletmeciliği ve Planlaması Veri Tabanı. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 495, Bornova İzmir, 44 s.
• FAO. (1985). Multifarm Use of Agricultural Machinery. FAO Agriculture Series No:17, Roma, 63 s.
• Işık, A. (1988). Sulu Tarımda Kullanılan Mekanizasyon Araçlarının Optimum Makina ve Güç Seçimine Yönelik İşletme Değerlerinin Belirlenmesi ve Uygun Seçim Modellerinin Oluşturulması Üzerinde Bir Araştırma (Doktora Tezi), Çukurova Ü. Fen Bil. Enst. Tarımsal Mekanizasyon A.B.D. Adana, 210 s.
• Kadner, K. (1996). Multi-Farm Use of Farm Machinery Ring-Experiences in Germany as a Specialised Form of FTA. Sino-European-Seminar on Farmers' Technical Association in China. Handan City, 27 31/5/1996.
• Landers A. (2000). Reseource Management Farm Machinery: Selection, Investment and Management. Farming Press. ISBN 0 85236 540 3. United Kingdom, 152 p.
• Konya Valiliği. (2021, 10 Ağustos). http://www.konya.gov.tr/
• KZO. (2021). Karapınar Ziraat Odası Kayıtları. Karapınar, Konya.
• Özel, R. (2013). Harran Ovasında Pamuk Hasadında Makina Kullanımı. HR.Ü.Z.F. Dergisi, 17(1), 7 13.
• Pınar Y. ve Yıldız T. [1995]. Tarımda Ortak Makina Kullanımı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Yardımcı Ders Notu:9, Samsun.
• Sındır, K.O. [1999]. Tarımda Makina Seçimi ve Ortak Kullanım Modelleri. T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü APK Dairesi Başkanlığı, Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Şube Müdürlüğü, Yayın No: 110, Ankara, 91 s.
• Tuncer, K. (1998). Sulama Birlikleri İçinde Ortaklaşa Makina Kullanılmasının Uygulanabilirliği. Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi, 1998, Tekirdağ.
• Tüzün, A.M., Yenigün L.R., Mutlu N., Bölükoğlu H., Pekcan, İ. (2001). GAP Bölgesinde Ortak Makina Kullanımı Organizasyonlarının Önemi ve Yönetimi. Tarımsal Mekanizasyon 20. Ulusal Kongresi, 2001 (ss. 598-604), Şanlıurfa.
• Uçucu, R. (1998). Tarımda Rasyonel Makina Kullanımı. Büyük Menderes Havzası 3. Tarım ve Çevre Sempozyumu, 1998, Söke-Aydın.
• Wikimedia, (2022, 9 Kasım). https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Konya_location_districts.png
• Yıldız C. ve Erkmen Y. (2003). Tarımda Ortak Makina Kullanımı ve Türkiye’deki Uygulamaları. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg., 34(4), 395-401.
• Yıldız C. ve Erkmen Y. (2006). Erzurum Yöresinde Bitkisel Üretim Yapan İşletmelerde Ortak Makina Kullanım Olanaklarının Araştırılması. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg., 37(1), 53-61.
• Yilmaz, D. ve M. Canakci (2015). Determination of the Usage Combine Harvester: A Case Study for Antalya Region. XXXVI CIOSTA & CIGR Section V Conference, 2015 (pp. 71-77), Saint Petersburg, Russia.
• Yılmaz D. ve Yıldırım M. (2016). Türkiye’de Biçerdöver Müteahhitliğinin Durumunun İncelenmesi: İç Anadolu Bölgesi Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11(1), 95-103, 2016.