Öz
MEDDAHLIK GELENEĞİNİN GÜNÜMÜZ SANATÇILARINDAKİ YANSIMASI ÜZERİNE BİR
DEĞERLENDİRME
Özet
Türk kültüründe tiyatronun yerini
alan seyirlik halk oyunları vardır. Geleneksel halk tiyatrosu içinde Karagöz,
Kukla, Orta oyunu, Meddah yer alır. Meddah bir anlatı içinde pek çok karakter
ve taklide yer vermesiyle diğer türlerden ayrılır. Meddah tek kişilik bir halk tiyatrosudur.
Meddahlık ve meddah hikâyeleri 20.
yüzyılın başlarına kadar canlılığını sürdürmüştür. Teknolojik değişim ve
gelişimlere paralel olarak geleneksel seyirlik oyunların toplum hayatındaki
canlılığında bir zayıflama görülmektedir. Günümüzde orta oyununun yerini
tiyatro, Karagöz’ün yerini sinema, meddahın yerini stand up almaktadır.
Bu çalışmamızda gelenekten geleceğe
halk tiyatrosunda tek kişilik gösteriye karşılık gelen meddahın bugünkü durumu,
meddahtaki değişim ve dönüşüm ele alınacaktır. Meddah hikâyeleri çok zengin bir
içeriğe sahiptir. Geçmişten günümüze içerikte ciddi farklılıklar olmuştur. Bu
değişim sadece içerik olarak değildir. Meddah hikâyelerinin icra ortamı,
meddahın kullandığı malzemeler, seyircinin meddahtan beklentisi bu gelenekte
oluşan farklardandır.
Anahtar kelimeler: Meddah, stand up, halk tiyatrosu, meddah hikâyeleri.
Abstract
AN ASSESSMENT ON THE REFLECTION OF THE TRADITION OF
MEDDAH ONTO THE PERFORMANCES OF THE PRESENT ARTİSTS
In Turkish culture, there are theatrical
folk dramas substituting for theatre. Genres such as Karagoz (shadow play),
Kukla (puppet), Median (open stage show) and Meddah (one-person show) take part
within traditional folk drama. Meddahlik[1]
(the art of the meddah) differs from other genres through its accommodation to
a good number of characters and imitations during a narration. Meddahlik is a
one-man folk drama.
Meddahlik and meddah stories
maintained their vitality until early 20th century. In parallel with
technological changes and developments, weakening at vitality of traditional
theatrical dramas is observed in community life. At the present time, median is
substituted by theater, Karagoz by cinema and meddah by stand-up show.
In this proceeding, current state of
meddah corresponding to one-person show within folk drama, change in and
transformation over meddah from tradition to the future will be addressed.
Meddah stories have a very rich content. Critical distinctions arose between
contents from past to present. This change is not only in content. Performance
environment of meddah stories, materials that the meddah uses, audience’s
expectation from the meddah are among differences formed in this
tradition.
Key Words: Meddah,
stand-up, folk drama, meddah stories.
[1] Meddah bu işi yapan kişi olduğu
için; tiyatro türü tanımında meddah kelimesi yerine meddahlık kelimesi tercih
edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- KAYNAKÇA And, Metin, Geleneksel Türk Tiyatrosu, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1969.
- Boratav, Pertev Naili, 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1973.
- Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi, 2004.
- Göktaş, Erbil, “Türk Tiyatrosunda Tek Kişilik Oyunlar, Stand-Up’lar ve Kolajlar”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi 1, (1999): 41-49.
- Kaim, Agnieszka Aysen, “Sözlü Edebiyat ve Gösteri Kültürünün Buluşma Noktası: ‘Meddah’ Tek Kişilik Tiyatro”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi Dergisi 46/1, (2006): 271-282.
- Kaim, Agnieszka Aysen, “Meddah Geleneğinden Kültürler Arası Hikâyeciliğe Uzanan Bir Serüven”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi 30, (2010): 111-122.
- Köprülü, M. Fuad, “Türklerde Halk Hikâyeciliğine Ait Maddeler: Meddahlar” Edebiyat Araştırmaları 1, İstanbul: Ötüken Yayınevi, (2012): 317-356.
- Lytko, Agnieszka Aysen, “Meddah-Avrupa ve Doğu Tiyatro Geleneğinin Bağlamında Tek Oyunculu Meddah Türk Tiyatrosu”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi 12, (1995): 27-45.
- Nutku, Hülya, “Stand up Comedy Tiyatro mudur?”, Tiyatro Tiyatro Dergisi 79, (1998): s. 24-30.
- Nutku, Özdemir, Meddahlık ve Meddah Hikâyeleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1997.
- Oral, Ünver, Meddah Kitabı, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2006.
- Özdemir, Nebi, “Türkiye’de Sözlü Kültürden Yazılı Kültüre Geçiş ve Meddahlık- Medya İlişkisi”, Mitten Meddaha Türk Halk Anlatıları Uluslararası Sempozyum Bildirileri Kitabı, Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, (2006): 36-79.
- Pala, İskender, Efsane Güzeller, İstanbul: Kapı Yayınları, 2006.
- Sekmen, Mustafa, “Oyuncu Meddah ya da Kendi ve Diğerleri Mekanizması”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi 30, (2010/2): 27-45.
- Tekerek, Nurhan, Popüler Halk Tiyatrosu Geleneğimizden Çağdaş Oyunlarımıza Yansımalar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001.
- Elektronik Kaynaklar:
- Yeni Şafak Gazetesi, erişim tarihi, 29.06.2015, www.yenisafak.com/kultur-sanat-/son-meddah-anilarini-anlatiyor-49564
- İstanbul Şehir Üniversitesi E-Arşivi, erişim tarihi, 29.06.2015, http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/12186/001502919006.pdf?sequence=1
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Haziran 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 |
