SELÂME MÛSA’NIN DİL ÖZELİNDEKİ SAVLARININ EL-BELÂĞATÜ’L-’ASRÎYYE VE’L-LUĞATÜ’L-’ARABÎYYE ADLI ESERİNDEKİ DAYANAKLARI

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 23 - 47, 15.12.2016

Encümen Bayram

https://doi.org/10.30622/tarr.336162

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, 1887-1958 Tarihleri arasında yaşamış Mısırlı Kıpti yazar Selâme Mûsa’nın hayatı ve el-Belâğatü’l-’asriyye ve’l-luğatü’l-’Arabiyye isimli eserindeki dil algısı konu edinilmiştir. Yazarın yaşadığı 20. yy. teknolojik, ilmi ve sosyal pek çok gelişmeye sahne olmuştur. Milliyetçilik-kavmiyetçilik mefhumunun yayılmasıyla yeni devletler, yeni anlayışlar ortaya çıkmış, bu etkileşimin gölgesinde radikal ve olağandışı fikirler türemiştir. 

Yenilikçi hareketlerin ifade ettiğimiz durumlardan ötürü en çok sahnelendiği yer, hiç şüphe yok ki Osmanlı topraklarıdır. Dönemin Osmanlı toprağı olan Mısır ise Diğer Arap ülkelerine nazaran en çok sosyal deveranların olduğu bir diyar olarak karşımıza çıkmaktadır. Sosyal konuların çok konuşulduğu-tartışıldığı bir ortamda, çoğu kalem tutan ellerin bazı konularda zaman zaman pek de ilmi deliller içermeyen bazı fikirler-iddialar ortaya attıklarına tanık olmaktayız. İşlediğimiz konu söz konusu böyle bir ortamda vücuda gelmiştir. Nitekim makalemizde, Selâme Mûsa bu eserini yazarken takip ettiği metotlar incelenmiş, yazarın Arap dilinin sadeleşmesi, ammicenin hakim dil olarak tesisi ve harf, kelime, dil ve belâğatla ilgili ortaya koyduğu savlara eserindeki dayanakları ele alınmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Selâme Mûsa, Mısır, Dil, Belâğat

Kaynakça

• Aytaç, Bedrettin, Modern Mısır Edebiyatında Kültürel Kimlik Arayışına Bir Örnek; Selâme Mûsâ, Birinci Orta Doğu Semineri (Kavramlar Kaynaklar ve Metodoloji), Bildiriler, Fırat Üniv. Orta-Doğu Araştırmaları Merkezi, Elazığ, 2004.
• Aytaç, Bedrettin, Selâme Mûsâ Ve Arap Dili Üzerine Görüşleri, Nüsha, Yaz, 2001.
• Çetiner, Bedrettin, ‘‘Arap Âleminde Fasih Dil-Ammi Dil Mücadelesi’’, MÜİF. Dergisi, sy. 7, 1995.
• Banarlı, Nihat Sâmi, Türkçenin Sırları, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul, 2004.
• Ege, Sema, ‘‘Fabian Society ve İki Yenilikçi Yazar G. Bernard Shaw ve H.G.Wells, 1903- 1908’’, AÜDC., Dergisi, 40: 3-4, 2000.
• Er, Rahmi, Modern Mısır Romanı (1914-1944), Ankara, 1997.
• Ergin, Ali Şakir, ‘‘Ferezdak’’, DİA, XII, İstanbul-2004.
• _____, ‘‘Muhammed Hüseyin Heykel’in Hikâyeleri’’, Nüsha, Y. 1, sy. 3, 2001.
• es-Sayîh Abdür-Rahmân, ‘‘el-Luğâtü’l-‘Arabîyye Beyne’l-Lûğâtü’s-Sâmîyye’’, el-Lîsanü’l-‘Arab, sy. 1, 1970.
• Fathî, Hâlil, Selâme Mûsa ve ‘Asru’l-Kâlak, Selâme Mûsa lin-neşr ve’t-tevzi’, Kahire, ts.
• Fılîsdin Vadî’, ‘‘Selâme Mûsa el-Mûfekkîrü’l-lezî, ‘âşe fî ğeddihi’’, el-Mecelle, sy. 22, Kahire, 1958.
• _____,‘‘Hadîs Müstedâride ‘An Selâme Mûsa’’, el-Edîp, sy. 11-12, Beyrut, 1980.
• Ğâli Şükri, ‘‘Selâme Mûsa ve ezmetü’d-dâmiri’l-’Arabî’’, Sayda, Beyrut, 1965.
• Goldschmidt, Arthur, Biographical Dictionary of Modern Egypt, Lynne Rienner Publishers, London, 2000.
• _____, Egyptian Nationalist Party, Harvard Üniv. 1968.
• Hanâ, Tevfîk, ‘‘Selâme Mûsa fî Zikrâhü’’, el-Kâhire, sy. 27, Kahire, 1985.
• Kılıç, Hulusi, ‘‘Ahmet Emin’’, DİA, II, İstanbul-2004.
• İnayet, Hamid, Arap siyasi Düşüncesinin Seyri, çev. Hicabi Kırlangıç, Yöneliş Yay. İstanbul, 1991.
• Jacob M. Landau, Modern Arap Edebiyatı Tarihi (20. YY) çev. Bedrettin Aytaç, Gündoğan Yay., Ankara, 1994.
• Julie Scott and Paul Starkey, Encyclopedia of Arabic Literature, c.II., Routledge London, 1998.
• Kar, Sahib, ‘‘İdlâletü alâ Selâme Mûsa’’, el-Aklâm, sy. 6, Bağdat,1966.
• Kemâl ‘Abdul-Latîf, ‘‘Selâme Mûsa ve Eşkâlîyetü’n-nahdâ’’, Edep ve Nakd, sy. 23, Kahire, 1986.
• Kemâl Abdü’l-Latîf, ‘‘Havle İntîkâîyye ve Hâmîşîyye Hitâb Selâme Mûsa, Aklâm, sy.55, Fas, 1981.
• Mûsa Bâsenet, , ‘‘Selâme Mûsa ve cânibun âhar min hayâtihî’’, el-Hivârü’l-mütemeddîn, http://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=119055, 12.06.2017.
• Mûsa, Selâme, Mekâlât Mütenevvü’a, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• ____, ‘‘Terbiyetu Selâme Mûsa’’, er-Risâle, sy. 777, Kahire, 1948.
• _____, Berdnard Shaw, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, Cüyûbunâ ve cüyûbü’l-ecânib, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, Dirâsât saykûlucîyye, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, el-‘Aklü’l-bâtin, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, el-Belâğâtu’l-‘Asrîyye ve’l-Luğatü’l-‘Arabîyye, Selâme Mûsa Lî’n-neşr ve’t-tevzi’, Kahire, 1945.
• _____, el-Edebû liş-ş’ab, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, el-Hûb fî’t-târîh, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, el-İnsânu kimmetü’t-tadavvûr, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, el-İştîrâkîyye, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, el-Maretû leyset lu’betü’r-recûl, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, el-Yevm ve’l-Ğad, Selâme Mûsa lin-naşr ve’t-tevzi’, Kahire, 1927.
• _____, es-Sahâfe hirfetün ve risâle, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, eş-Şâhşiyetü’n-nâci’a, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, Fenü’l-hayât, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, Haûlâi ‘Allemûnî, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, Hayâtunâ ba’de hamsîn, müessetü Hindavî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, Hurrîyetü’l-fikr ve ebdâlühâ fî’t-târîh, el-Hilâl yay. Kahire, ts.
• _____, İftehü lehâ’l-bâb, müessetü Hindavî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, Keyfe nûrabbî enfüsenâ, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, Mâ hiye en-nahda, Müssesetü hindavî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, Meşâ’ilu’t-târik lîş-şebâb, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• _____, Mısr ‘aslü’l-hadâre, Müessesetü Hindavî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012
• _____, Mühâvelât, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012. _____, Nâzârîyyetu’t-tâdavvûr ve asli’l-İnsan, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe,
• Kahire, 2012.
• _____, Nuşûetü fikreti’l-Lâh, Müessesetü Hindâvî lî’t-ta’lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• Ortaylı, İlber, Gelenekten Geleceğe, Ufuk Kitapları, İstanbul, 2001.
• Raûf Selâme, Selâme Mûsâ, Ebî, Kahire 1992.
• Şibli, Emin, ‘‘Selâme-Mûsa ve nümuzecûhü’l-ğarbî’’, el-Ahrâm, 4 Temmuz 2014.
• Tansel, F. Abdullah, ‘‘Arap Harflerinin Islahı ve Değiştirilmesi Hakkında İlk Teşebbüsler (1862-1864)’’ Belgelerle Türk Tarih Dergisi, Dün-Bugün Yarın, İstanbul – 1985.
• Vahbî, Semîr, ‘‘Selâme Mûsa fî zikrâhü’s-Sâmîn’’, el-Fikrü’l-Mü’âsir, sy. 18, Kahire, 1966.
• Yıldız, Musa, Necip Mahfuz, Hayatı, Eserleri ve Kısa Hikâyeleri (Yüksek Lisans Tezi),
• Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Fakültesi, Ankara, 1992.
• _____, Necîb Mahfûz’un Sembolik Romanları, (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1998.
• ____, ‘‘Selâme Mûsa’’, DİA, XXXVI, İstanbul, 2004.
• Zirikli, Hayreddin, Selâme Mûsa, el-‘Alâm, Daru’l-ilm li’l-melâyîn, Beyrut, 1992.