Öz
KONYA’DA TÜRBELER ETRAFINDA OLUŞAN
ADLANDIRMALAR*
Özet
Konya, kadim bir kültür ve
medeniyet kentidir. Şehirler de tıpkı insanlar gibidir. Onların kimliklerinin
oluşmasında veya tanıtımında bazı unsurlar daha fazla öne çıkmaktadır.
Anadolu’nun fethedilmesinde, Türkleşmesinde ve İslamlaşmasında “Kolonizatör
Dervişler”in katkısı tartışılamaz.
Pîr-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevî,
Orta Asya’dan yaktığı meşaleyi (eğsi) Anadolu’ya atar. Anadolu evliyaları da
sembol bir meşaledir. Savaşın değil, sevgi ve kardeşliğin etrafında toplanan
Türkler yeri gelir bir otağın, yeri gelir bir dergâhın gölgesinde törelerinin,
imanlarının, inançlarının gereği olan ritüelleri ve uygulamaları yaparlar. Türk
halkında ulu kimselere karşı muazzam bir muhabbet oluşmuştur. Onlara karşı
duyulan bu sevgi ve tazim onların ölümlerinden sonra da devam eder. Onları
defnettikleri yerler, sıradan mezarlardan farklı olarak dizayn edilerek tezyin
edilir. Bu mezarlara türbe, yatır, makam gibi özel adlar verilir. Bu kutsal
mekânlar etrafında birtakım inanç ve uygulamalar ortaya çıkmıştır. Halkın bu
kişilere karşı olan muhabbeti evliyaların hayatı ile sınırlı kalmamıştır.
Türbeler etrafında oluşan ve gelişen halk inançları, türbelerde metfun ulu
kişilere karşı halkta var olan sevginin ölümlerinden sonra da devam ettiğinin
bir göstergesidir. Konya’da halk arasında metfun ulu kimseler kastedilerek sarf
edilen “Konya yerin altından yönetilen bir şehirdir!” sözü halk kültüründe
türbelerin ve yatırların etkisini yansıtmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Konya, Türbe, Kült, Halk Anlatmaları (Efsane,
Menkıbe ve Memorat).
The Tomb-Originated Naming in Konya
Abstract
Konya is a city of culture and civilization. Cities are just like
people. Some elements are more prominent in the formation or promotion of their
identities. The contribution of the "Colonizator Dervishes" cannot be
denied in the conquest of Anatolia, Turkization and Islamization.
Pîr-i Turkestan Hodja Ahmed Yesevi moves his torch from Central Asia to
Anatolia. Anatolian saints are like the symbol torch. Turks gathered around
love and brotherhood, not war, sometimes make rituals and practices
occasionally in the shadow of a dervish lodge, sometimes around a tent. There
was a tremendous conversation in the Turkish people against the saint people. This
love and compassion towards them continues after their death. The places where
they are buried are designed and decorated as different from ordinary graves.
These tombs are given special names such as shrine (yatır), position (makam).
Some beliefs and practices have emerged around these sacred places. The
public's conversation with these people was not limited to the life of the
saints. The folk beliefs that develop and evolve around the shrines are a sign
that they continue even after the death of the saint, who is now buried. In
Konya, the word "Konya is a city ruled from under the ground", which
reflects the influence of this situation and effect of saint people buried, in
popular culture.
Key Words: Konya, tomb, folk lectures (myth, legend and memorat).
* Bu makale,
“Konya Halk Kültüründe Türbeler Etrafında Oluşan İnanç ve Uygulamalar” adlı
doktora tezinden faydalanılarak hazırlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ayaz, Abdurrahman, Seydişehir Tarihi, 3. Baskı, Konya: Basımevi adı yok, 1993.
- Aydın, Mehmet, vd, Konya Merkezdeki Manevî Halk İnançlarının Dinler Tarihi ve Din Fenomenolojisi Açısından Değerlendirilmesi, Konya: Damla Ofset, 2006.
- Ceran, Ahmet Şeref, “Konya Alibeyhüyüğü Kuzviran (Kuzören) Şeyh Hocenti Zaviyesi Vakfiyesi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 5, (1999): 171-181.
- Çevik, Bülent, “Konya’da Halk Hekimliği Uygulamalarının Dünü ve Bugünü”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas, 2008.
- Gökbel, Ahmet, Sivas İnanç Kültürü, Sivas: Asitan Yayıncılık, 2010.
- Gönen, Sinan, “Anadolu Yer Adlarına Bağlı Olarak Oluşan Efsaneler Üzerine İncelemeler”, Selçuk Üniversitesi, SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2004.
- İnce, Hüseyin, Ilgın Tarihi ve Evliyaları, Konya: Tekin Kitabevi, 2006.
- Karadavut, Zekeriya, “Türk Ad Verme Geleneğinde Türbelerin Rolü: Konya Örneği”, 2st International Conference On Studies In Turkology (ICOSTUR 2017, Roma), Roma, ITALYA, 11-13 Ağustos 2017, vol.1, no.1, pp.48.
- Karpuz, Haşim, Türk Kültür Varlıkları Envanteri Konya I-II-III, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2009.
- Kaya, Doğan, “Kültürümüzde Kardeş Veliler İnancı Sivas Örneği”, http://dogankaya.com/fotograf/Kulturumuzde_Kardes_Veliler_inanci.pdf, Erişim Tarihi. 08 Mart 2017.
- Konyalı, İbrahim Hakkı, Konya Tarihi, Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2007
- Köse, Ali ve Ali Ayten, Popüler Dindarlığın Durakları Türbeler, İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
- Önder, Mehmet, Konya Efsaneleri, Konya: Şahap Kitabevi, 1963.
- Özönder, Hasan, Konya Velîleri, Konya: Dizgi Ofset, 1990.
- Öztürk, Eyüp, Velilik ile Delilik Arasında, İstanbul Kitabevi Yayınları, 2013.
- Öztürk, Kâzım, Konya’da Dinî Hayat, Konya: Nüve Kültür Merkezi Yayınları, 2008.
- Peker, Selçuk, “Ereğli (Konya) Kaynaklı Bir Erkek Adı: Abitter”, I. Ulusal Ereğli Meslek Yüksek Okulu Tebliğ Günleri Bildiri Kitabı, (Ed. Galip Oturanç), 2009, s.176-187.
- Peker, Selçuk, Mezar ve Türbelere Kült Merkezli Bir Bakış (Aksaray Örneği), Konya: Kömen Yayınları, 2015.
- Tekin, Mustafa, Ziyaret Fenomeni Çerçevesinde Dua ve Sosyal Sorunlar, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2012.
- Uğur, Ferit, “Seydişehrinin Kuruluşu”, Konya 4, (1937): 226-229.
- Uludağ, Süleyman, “Tasavvuf ve Halk İnancı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1998, c. XVII, s. 409-411.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Aralık 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Cilt: 2 Sayı: 2 |
