Bushak and “Dîvân-i Etʻime” (The Divan of the Food)

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 3, 317 - 336, 30.09.2019

Çetin Kaska

https://doi.org/10.30622/tarr.607375

Öz

Abstract

            Bushak
is a poet writing humourous and satirical poems in the Persian literature in
the second half of the hijri ninth century. The most important subject of his
divan is foods and meals. In his work he imitates the poems of the great
persian poets like Hâfız, Irâkî, Mawlânâ, Fîrdewsî, and Attâr and gives
responses to them in the form of humourous and satirical poems. Bushak is the
first Persian poet who makes use of the words, terms, and expressions
concerning cookery and cooking in poetry. His divan was printed for the first
time by Mîrzâ Habîb-i İsfahânî at Ebûzziyâ printing house at Galata İstanbul in
1302 AH. By choosing a humorous and satirical style in describing the qualities and properties of foods he introduced a new
subject into the Persian literature and also constructed a new style to be
imitated after him. After Bushak, Nizâm-i Kârî adapted his style to
clothes, but he was not as successful in this field as Bushak. His divan consists of
sections in prose and poetry. The manuscripts of this divan are located in Istanbul. In this article information about Bushak's life and her famous work Dîvân-ı
Etʻime was given, ınformation was given about which poets Bushak
compensated his poems and how he responded to them.

Anahtar Kelimeler

Dîvân-i Etʻime (The Divan of the Food), Bushak, Habîb-i İsfahânî, Persian Literature, Humor

Bushak ve Dîvân-i Etʻime

Öz

    Bushak, Fars edebiyatının
hicri dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında hezel ve hiciv yazan şairlerindendir.
Divanındaki en önemli mevzu yemek ve yiyeceklerdir. Eserinde Hâfız, Irâkî,
Mevlânâ, Fîrdevsî ve Attâr gibi büyük şairlerin şiirlerini tazmin edip onlara
hezel ve hiciv tarzında cevaplar vermiştir. Bushak, Fars edebiyatında ilk defa
aşçılık ile ilgili lügat, ıstılah ve tabirleri nazma döken kişidir. Divanı ilk
defa Mîrzâ Habîb-i İsfahânî tarafından h.1302 yılında İstanbul Galata’da
bulunan Ebûzziyâ matbaasında basılmıştır. Bushak yemeklerin vasfı hakkında
izlediği hezel ve hiciv tarzıyla hem Fars edebiyatına yeni bir konu kazandırmış
hem de kendisinden sonra taklit edilecek bir üslup meydana getirmiştir. Bushak’tan
sonra Nizâm-i Kârî onun üslubunu elbiselere uyarlamış, ancak bu alanda Bushak
kadar başarılı olamamıştır. Bushak’ın Dîvân-ı Etʻime adlı eseri manzum
ve mensur bölümlerden oluşmaktadır. Bu divanın elyazması nüshaları İstanbul’da
bulunmaktadır. Bu makalede  Bushak’ın hayatı ve meşhur eseri Dîvân-ı
Etʻime hakkında bilgi verilmiş, Bushak’ın hangi şairlerin şiirlerini tazmin
ettiği ve onlara nasıl cevaplar verdiği konusuna işaret edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Bushak, Dîvân-i Etʻime, Fars Edebiyatı, Mizah, Habib-i İsfahani

Kaynakça

• Browne, Edward Granville (1357). Târîh-i Edebî-i Îrân (Ez Saʻdî Tâ Câmî) Çev. Alî Asgar Hikmet, C.3, Tahran.
• Bushak Etʻime, (1360). Dîvân-i Mevlânâ Bushak Etʻime, Şîrâz: Kitâbfrûşî-yi Maʻrifet-i Şîrâzî.
• Çiftçi, Hasan (2002). Klasik Fars Edebiyatında Hiciv ve Sosyal Eleştiri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Devletşâh-i Semerkandî,(1901). Tezkiretü’ş-şuaʻrâ, Nşr. Edward G. Browne, London.
• Dihhodâ, Ali Ekber (1998). Lügâtnâme-i Dihhodâ, C.3, Tahran: Çâp-i Dânişgâh-i Tehrân.
• Fesâî, Mensûr Restegâr (2010). Bushak Etʻime-i Şîrâzî ve Saʻdî, sadishenasi.com.
• Hallâc-i Şîrâzî, Mevlânâ Ebû İshâk (1302). Dîvân-i Etʻime, nşr. Mîrzâ Habib-i İsfahânî, İstanbul: Ebûzziyâ Matbaası.
• Hânlerî Kiyâ, Zehrâ (1969). Ferheng-i Edebiyât-i Fârsî, Tahran: Enteşârât-i Bunyâd-i Ferheng-i İrân.
• Karâgûzlû, Ali Rızâ Zekâvetî (1382). Külliyât-i Bushâk, Tahran: Neşr-i Mîrâs-i Mektûb.
• Kaska, Çetin (2019). Nizâmuddîn Kârî ve Dîvân-i Elbise’sinde Mizahî Nazireler, İran Çalışmaları Dergisi, s.41-65, Sakarya.
• Mecîdî, Meryem (1383). "Bushâk Etʻime" Dâiretü’l-Muaârif-i Bozorg-i İslâm, Tahran: Merkez-i Dâiretü’l-Muʻârif-i Bozorg-i İslâmî.
• Mîrzâyef, Abdulganî (1971). Ebû’l-İshâk ve Faʻâliyyethâ-yi Edebî-i Û, Duşanbe.
• Nizâm-i Kârî, Mevlânâ (1303). Dîvân-i Elbise, Çâphâne-i Ebuzziyâ, İstanbul.
• Rypka, Jan (1354). Târîh-i Edebiyât-i İrân /Ez Devrân-i Bâstân Tâ Kâcâriye, Çev. İsa Şehâbî, Tahran.
• Safâ, Zebîhullâh (1338). Târîh-i Edebiyyât Der Îrân, C.1, Tahran: İntişârât-i Firdevsî.
• Sübhânî, Tevfîk Hâşim Pûr ve Aksu, Hüsameddin (1374). Fihrist-i Nüsheha-yi Hatî-yi Fârsî-yi Kitâbhâne-i Dânigâh-i İstanbul, Tahran: Pejûheşgâh-i Ulûm-i İnsânî ve Mutâlʻât-i Ferhengî.
• Zumrudî, Hümeyrâ (1378). "Bushak Etʻime" Dânişnâme-i Cihân-i İslâm, C.3, Tahran: Bünyâd-ı Dairetü’l-Maarif-i İslâmî.