The Pythagorean Shift In The Ottoman Musical Writings

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 4, 571 - 596, 31.12.2019

Hakkı Talha Koytak

https://doi.org/10.30622/tarr.646983

Öz

It has been discussed throughout history whether we can examine and explain music autonomously or heteronomously. A current example of this is the debate that took place in recent years in Istanbul around the usage of maqam Nihavend in call to prayers (ezan). Some of the musicians and reciters (müezzin) objected to this usage of Nihavend on the grounds of its supposed secularity rather than examining its autonomous qualities. This article aims to discuss the autonomous-heteronomous approaches in Ottoman music through thirteen different musical writings, from Yusuf Kırşehri’s Risale-i Musiki (1411) to Haşim Bey’s Mecmua (1853). Early Ottomans and the Muslim philosophers before them, were greatly aware of the Pythagorean doctrines such as ethos and the Harmony of the Spheres, in which the music is studied heteronomously. However, an opposite line to Pythagoreanism, Aristoxenianism had also immense influence on the musical writings of Muslim philosophers and the early Ottomans. With the rise of Turkish musical writings in the 15th century, there was a shift from the autonomous approach of Aristoxenianism. The argument of this article is that this shift allowed the Pythagoreanism to dominate the musical thought in the following centuries and even today. This was not a success of the heteronomous approach of Pythagoreanism but the result of the loss of connection with the Aristoxenian tradition.

Anahtar Kelimeler

Pythagoreanism, Aristoxenus, Autonomy-Heteronomy, Ottoman Musical Writings, Systematist School

Osmanlı Müzik Yazmalarında Pisagorcu Değişim

Öz

Müziğin otonom veya heteronom bir şekilde incelenip açıklanması tarih boyunca tartışılmıştır. Bu ma- kale, Osmanlı müziğindeki otonom-heteronom yaklaşımları Yusuf Kırşehri’nin Risale-i Musiki’sinden (1411) Haşim Bey’in Mecmuası’na (1853) kadar on üç farklı müzik yazması üzerinden tartışmayı he- defliyor. Erken dönem Osmanlılar ve onlardan önceki Müslüman filozoflar müziğin heteronom olarak incelendiği ethos ve Kürelerin Uyumu gibi Pisagorcu doktrinlerin oldukça farkındaydı. Bununla birlikte, Pisagorculuğa karşı bir çizgi olan Aristoksenosçuluğun da Müslüman filozoflar ve erken dönem Osman- lıların müzik yazmalarında çok büyük etkisi oldu. 15.yüzyıldan itibaren sayıları artan Türkçe yazmalar- da Aristoksenosçuluğun otonom yaklaşımından kayma başladı. Bu makalenin argümanı bu kaymanın devam eden yüzyıllarda ve bugün bile müzik düşüncesinde Pisagorculuğun hakimiyetine sebep verdiği yönündedir. Bu durum Pisagorculuğun heteronom yaklaşımının başarısı değil Aristoksenosçu gelenek- ten kopmuş olmanın sonucuydu.

Anahtar Kelimeler

Pisagorculuk, Aristoksenos, Otonomi-Heteronomi, Osmanlı Müzik Yazmaları, Sistemci Okul, Müzikte Anlam

Kaynakça

• Abdülbaki Dede, Nâsır. Tedkik-ü Tahkik. trans. Yalçın Tura. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2006.
• Akdoğan, Bayram. Fethullah Şirvani ve “Mecelletün Fi’l-Musika” Adlı Eserinin XV. Yüzyıl Türk Musikisi Nazariyatındaki Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doctoral Thesis, 1996.
• Arısoy, Mithat. Seydi’nin El-Matla Adlı Eseri Üzerine Bir Çalışma. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master’s Thesis, 1988.
• Aristotle. Metaphysics. trans. Hugh Lawson-Tancred. London: Penguin Books, 1998.
• Arslan, Fazlı. İslam Medeniyetinde Musiki. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• Arslan, Fazlı. Safiyüddin-i Urmevi ve Şerefiyye Risalesi. İstanbul: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2017.
• Bardakçı, Murat. Fener Beyleri’ne Türk Şarkıları. İstanbul: Pan Yayıncılık, 1993.
• Barker, Andrew. Greek Musical Writings: Volume 2, Harmonic and Acoustic Theory. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.
• Behar, Cem. Musikiden Müziğe. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2017.
• Bowman, Wayne D.. Philosophical perspectives on music. New York: Oxford University Press, 1998.
• Çelik, Binnaz Başar. Hızır bin Abdullah’ın Kitabü’l-Edvar’ı ve Makamların İncelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doctoral Thesis, 2001. Retrieved from https://katalog.marmara.edu.tr/eyayin/tez/T0046900.pdf
• Çetinkaya, Yalçın. İhvan-ı Safa’da Musiki Düşüncesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master’s Thesis, 1991.
• Evrensel. “Nihâvend makâmı ve ezan”. Accessed 9 November 2019. https://www.evrensel.net/haber/94649/nihvend-makmi-ve-ezan
• Farmer, Henry George. A History of Arabian Music. London: Luzac & Co, 1929.
• Farmer, Henry George. “Greek Theorists of Music in Arabic Translation”. Isis 13/2 (February 1930), 325-333. https://doi.org/10.1086/346459
• Farmer, Henry George. Historical Facts for the Arabian Musical Influence. London: William Reeves, 1930. Retrieved from https://archive.org/details/historicalfactsf030523mbp
• Farmer, Henry George. "The Influence of Music: From Arabic Sources". Proceedings of the Musical Association 52nd Sess. (1925-26), 89-124. https://doi.org/10.1093/jrma/52.1.89
• Ghrab, Anas. Commentaire Anonyme du Kitab al-Adwar Édition critique, traduction et présentationdes lectures arabes de l’œuvre de Ṣafī al-Dīn al-Urmawī. Paris: Université Paris-Sorbonne, Doctoral Thesis, 2009. Retrieved from http://anas.ghrab.tn/static/web/fichiers/these2009.pdf
• İbn Sina. Musiki. trans. Ahmet Hakkı Turabi. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2004.
• İnançer, Ömer Tuğrul. "Müzik Üzerine" (Rıdvan Şentürk, Video Recording, 2016). https://www.youtube.com/watch?v=WHjcyg5dh0M
• Kalender, Ruhi. “Türk Musiki’nde Kullanılan Makamların Tesirleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29 (1987), 361-375. Retrieved from http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/770/9801.pdf
• Kılıç, Erdal. “Hekimbaşı Edvarının Sistematik Müzikoloji Açısından İncelenmesi”. Rast Müzikoloji Dergisi 5/1 (2017), 1430-1446. Retrieved from https://rastmd.net/index.php/Rast/article/view/123
• Levin, Flora R.. Greek Reflections on the Nature of Music. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
• Lippman, Edward A.. “The Sources and Development of the Ethical View of Music in Ancient Greece”. The Musical Quarterly 49/2 (April 1963). 188-209. https://doi.org/10.1093/mq/XLIX.2.188
• Musiki Dergisi. “Nihavend makamında ezan tartışması...”. Accessed 9 November 2019. http://www.musikidergisi.net/?p=2710
• Öztürk, Okan Murat. “Makam, Âvâze, Şûbe ve Terkib: Osmanlı Musiki Nazariyatında Pisagorcu "Kürelerin Uyumu / Musikisi" Anlayışının Temsili”. Rast Müzikoloji Dergisi 2/1 (Haziran 2014), 1-49. https://doi.org/10.12975/rastmd.2014.02.01.00019
• Pacholczyk, Jozef. “Music and Astronomy in the Muslim World”. Leonardo 29/2 (1996), 145-150. https://doi.org/10.2307/1576351
• Popescu-Judetz, Eugenia. Türk Musiki Kültürünün Anlamları. trans. Bülent Aksoy. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2007.
• Preus, Anthony. Historical Dictionary of Ancient Greek Philosophy. Lanham, Md.: Scarecrow Press, 2007.
• Shiloah, Amnon. Music in the World of Islam A Socio-cultural study. Great Britain: Scolar Press, 1995.
• Taylor, Thomas. Iamblichus' Life of Pythagoras. London: J.M. Watkins, 1818.
• Tekin, Hakkı. Ladikli Mehmet Çelebi ve er-Risaletü-l Fethiyye’si. Niğde: Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doctoral Thesis, 1999.
• Tokaç, Murat Salim. "Cinuçen Tanrıkorur'u Anma Konseri". TRT Müzik. 28 June 2016. https://www.youtube.com/watch?v=1yfxzhHEd58
• Turabi, Ahmet Hakkı. el-Kindi’nin Musiki Risaleleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master's Thesis, 1996.
• Turabi, Ahmet Hakkı. “el-Musika’l-Kebir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Accessed 11 November 2019. https://islamansiklopedisi.org.tr/el-musikal-kebir
• Turabi, Ahmet Hakkı. Gevrekzâde Müzikle Tedavi ve Amasya Darüşşifa Örneği. Amasya: Amasya Belediyesi, 2015.
• TÜMATA, Türk Musikisi Araştırma ve Tanıtma Grubu. “Türk müziği makamları ve insana etkileri”. Accessed 12 November 2019. https://tumata.com/muzik-terapi/turk-muzigi-makamlari-ve-etkileri/
• Uslu, Recep. Mehmed Hafid Efendi ve Musiki. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2001.
• Uslu, Recep. “Mehmed Said’in 1775’te Yazdığı Zeyl-i Risale-i Edvar-ı Kadızade Adlı Eserinin İncelenmesi”. Akademik Sanat 3/5 (Summer 2018), 128-153. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/akademiksanat/issue/37684/19355
• Yalçın, Gökhan. 19. Yüzyıl Türk Musikisinde Hâşim Bey Mecmuası. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 2016.
• Yeni Şafak. “Bu ezanı dinleyen namaza başlıyor”. Accessed 9 November 2019. https://www.yenisafak.com/yenisafakpazar/bu-ezani-dinleyen-namaza-basliyor-357302
• Yeprem, Gönül. Dimitri Cantemir Edvarı'nın makam kavramı açısından incelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master’s Thesis, 2007.
• Yiğitbaş, M. Sadık. Musiki ile Tedavi. İstanbul: Yelken Matbaası, 1972.
• Yusuf bin Nizameddin, Kırşehirli. Risâle-i Mûsıkî. trans. Ubeydullah Sezikli. ed. Okan Murat Öztürk. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2014.
• Yücel, Haluk. Kemâni Hızır Ağa ve Tefhîmü'l-Makâmât fî Tevlîdi'n-Nağamât ve Çevirisindeki Perdelerin, Dönemi Edvârları ile Mukayesesi. İstanbul: Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master’s Project, 2012. http://earsiv.halic.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12473/968
• Wellesz, Egon. A History of Byzantine Music and Hymnography. Oxford: Oxford University Press, 1961.
• Zhmud, Leonid. "Aristoxenus and the Pythagoreans". Aristoxenus of Tarentum: Discussion. ed. Carl A. Huffman. 223-249. New Brunswick and London: Transaction Publishers, 2012.