“A Sufi Poem on “Rûh-ı Nâtıka” and the Question Whether It is Originally Authored by Ali Dede Bosnevî”

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 4, 475 - 503, 31.12.2019

Şeyda Öztürk

https://doi.org/10.30622/tarr.649623

Cited By: 4

Öz

Ali Dede Bosnevî is an important 16th-century (1007/1598) sufi author,  and a dedicated follower of Khalwati order (also known as Khalwatiyya, Khalwatiya, or Halveti, as it is known in Turkey). Ratified by Nureddînzâde Şeyh Muslihiddîn Mustafa Nûrî Efendi, caliph of Sofyalı Bâlî Efendi, he acted as sheikh of the Khalwati monastery, near to the sepulchre constructed for Suleiman the Magnificent (The Lawgiver Suleiman) and accordingly he is referred to as “sepulchre sheikh” in the literature. Ali Dede Bosnevî, frequenter of İbnü’l-Arabî School, is known to have a total of twenty six literary works, consisted of eleven Arabic and fifteen Turkish literary works respectively. The subject of this paper is a sufi poem on “rûh-ı nâtıka”, author of which is registered as Şehzâde Korkut on leaf no. 46a-53b under No. 4024 in Nûruosmâniye Library. As a result of the research we have conducted on Şehzâde Korkut, it came our attention that the wording and style of the poem is different from the other poems of Şehzâde Korkut.  On the other hand, the fact that we are acquinted with a self-contained reseach paper, which discusses the link between the said poem and translation of Ali Dede Bosnevî  for Rûh Kasîdesi authored by Ibn Sīnā (Avicenna), and claims Ali Dede Bosnevî to be the original author of the poem,  called our attention to Ali Dede Bosnevî rather than Şehzâde Korkut. However, the obvious similarity between the poem in question and the relevant literary works of Ali Dede Bosnevî corroborate the claim that it is authored by Ali Dede Bosnevî.

 In this poem composed as a reply in kind to Kasîde-i Rûhiyye of Ibn Sīnā (Avicenna), entrance of “rûh-ı nâtıka (wandering soul)” into body and descriptions of soul are discussed. This paper discusses particularly the quesiton whether the said poem is originally authored by Ali Dede Bosnevî, and its importance in sufism.

Anahtar Kelimeler

Ali Dede Bosnevî, İbn-i Sina, Rûh, İbnü'l-Arabî, Nefs-i Nâtıka

“Rûh-ı Nâtıka” Üzerine Yazılmış Bir Tasavvufî Manzume ve Ali Dede Bosnevî’ye Âidiyeti Mes’elesi”

Öz

Ali
Dede Bosnevî (1598) 16.yy. da yaşamış Halvetiyye yoluna mensup önemli müellif
mutasavvıflarındandır. Sofyalı Bâlî Efendi’nin halifesi Nureddîn-zâde Şeyh
Muslihiddîn Mustafa Nûrî Efendi’den almış olduğu icâzet ile  Kanûnî için inşâ edilen türbe yanındaki
halvetî tekkesinin şeyhliğinde bulunmuş ve bu nedenle ismi kaynaklara “türbe
şeyhi” olarak geçmiştir. İbnü’l-Arabî ekolüne bağlı Ali Dede Bosnevî’nin on
biri Arapça ve on beşi Türkçe olmak üzere toplam yirmi altı eseri tespit
edilmiştir. Tebliğimizin konusu Nûruosmâniye Ktp. 4024 numara 46a-53b varakları
arasında yer alan rûh-ı nâtıka konulu tasavvufî manzûme ile ilgilidir.
Kütüphâne kayıtlarına müellifi Harîmî olarak kaydedilen bu manzûme içinde geçen
Harîmî mahlasından dolayı Şehzâde Korkut’a atfedilmiştir. Manzûmenin Ali Dede
Bosnevî’nin İbn-i Sînâ’ya âit Rûh Kasîdesi’ne yapmış olduğu tercümenin hemen
ardında yer alması ve üslûbu göz önünde bulundurulduğunda manzûmenin bir önceki
kasîdeye nazîre mahîyetinde kaleme alındığı ve Harîmî mahlası ile işâret
edilenin Ali Dede Bosnevî’ olduğu ortaya çıkmaktadır. Manzûme rûh-ı nâtıka
târifleri ve rûhun bedene ittisâl keyfiyeti üzerine yoğunlaşmaktadır. Tebliğde
manzûmenin Ali Dede Bosnevî’ye âidiyeti başta olmak üzere, tasavvuf ilmi
açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ali Dede Bosnevî, İbn-i Sînâ, Nefs-i Nâtıka, Rûh, İbnü'l-Arabî

Kaynakça

• “Ali Dede Bosnjak”, Hrvatska enciklopedija.hr, Leksıkografskı Zavod Mıroslav Krleza, http://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=1744 Ahmed Sâfî, “İbn Sina ve Kaside-i Ruhiyesi Tercemesi”, Türk Tıb Tarihi Arkivi, c.5, 1940. Alper, Ömer Mahir, “İbn Sînâ”, TDVİA, c. 20., İstanbul:1999.Altıntop, Selim, “İbn Sînâ’nın Rûh Kasîdesi’nin Maraşlı Mustafa Kâmil Şerhi”, CBU Sosyal Bilimler Dergisi, c.11, sayı: 2, Ağustos 2013.Ateş, Süleyman, “Hazarat-ı hams”, TDVİA, c.17. İstanbul: 1998,Beyhâkî, Ebubekir, Şuâbu’l-Îmân, Bombay, 1423/2003.Bosnevî, Ali Dede, Havâtimü’l-hikem ve hallü’r-rumûz ve keşfü’l-künûz min letâifü’l-ulûm ve’l-hikem, Matbaa’tü’ş-şarkıyye, Kahire, 1314/1896.Bosnevî, Ali Dede, Muhâdaratü’l-evâil ve müsâmeretü’l-evâhir, Matbaatü’l-âmire, Kâhire: 1311/1893.Bosnevî, Ali Dede, Süleymâniye Ktp., Nûruosmâniye, 4024.Bursalı, Mehmet Tâhir, Osmanlı Müellifleri, Haz: Fikri Yavuz-İsmail Özen, Meral Yayınevi, c.I., İstanbul:trsz.Ceviz, Nurettin, “İbni Sinâ’nın el-Kasîdetu’r-Rûhâniyye Kasîdesine Şeyhülislâm Feyzullah Efendi’nin Yaptığı Şerh”, Erzurumlu Şeyhülislam Seyyid Feyzullah Efendi Sempozyumu, Erzurum: 2015.Ceyhân, Adem, “Harîmî’nin Hz. Ali’den Kırk Vecîze Tercümesi”, Sosyal Bilimler, c.I., sayı:2., 2003.Ceyhan, Adem, “Ali Dede Bosnevî”, Türk Edebiyâtı İsimler Sözlüğü, http: // www. Turkedebiyatiisimlersozlugu .com /index.php?sayfa=detay&detay=474.Ceyhan, Adem, “Harîmî’nin Hz. Ali’den Kırk Vecize Tercümesi”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, c.I., yıl: 2003.Ceyhan, Semih, Türkiye’de Tarikatlar: Tarih ve Kültür, İsam Yayınları, İstanbul:2015. Emecen Feridun, “Korkut, Şehzâde”, TDVİA, c.26, İstanbul:2002.Gazâlî, İhyâu ulûmiddîn, c.III, (Rub’ul-muhlikât), s.10., Beyrut:trsz.Hasan Enûşe, Dânişnâme-i Edeb-i Fârisî: edeb-i Farisi der Anatoli ve Balkan, c.VI.,Tahran, 1383/2004. İbn Arabî, Tedbîrât-ı İlâhiyye, Haz. Mustafa Tahralı, İstanbul, 1992.İbnü’l-Arabî, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, Terc: Ahmed Avni Konuk, Haz: Mustafa Tahralı-Selçuk Eraydın, c.I, İstanbul, 1994.Karabulut, Ali Rıza, Mu’cemü’l-mahtûtâti’l- mevcûde fî mektebâti İstanbul ve Anadolu, c. II., Kayseri 2005. Kasımoviç, İsmet, “Alı-Dedeovo Učenje O Čovjeku”, Znakovı Vremena , Vol. 7, broj 24., Sarajevo, ljeto 2004 Kasımoviç, İsmet, Filozofsko-Sufijsko Ucenje Ali Dede Bosnjaka, Sarayevo 1994. Kaya, Mahmut, İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri, Klasik Yayınları, 2003.Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-şuarâ, Hz: Aysun Sungurhan, Ankara, 2017.Leiden, 2011/4.Mehmet Süreyya, Sicill-i Osmanî (Yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye), c.III., Haz: Ali Aktan-Abdülkadir Yuvalı-Metin Hülâgu, Sebil Yayınevi, İstanbul, 1996. Mehmet Süreyya, Sicilli Osmâni, c.II. 2014.Özkul, Ali Efdal, İbn Arabi, Malami-Bayrami Dervish Order and the 17th Century Ottoman Balkans / İbn Arabî, Melamî-Bayrâmî Tarikatı ve 17 Yüzyılda Osmanlı Balkanları, Journal of History Culture and Art Research, c.6, s: 6, 2017.Popovıc Alexandre, (tr.), The Muslım Culture In The Balkans (16th-18th Centuries), Islamıc Studies, 36/2-3, Islamabad, 1418/1997.Popovıc, Alexandre, “Ali Dede, al-Sigatvârî”, The Encyclopaedia Of İslam Three,Reşat Öngören, Nureddinzâde, TDVİA, Ek-2., İstanbul: 2016.Tayşi, Serhan, “Ali Dede, Bosnevî”, TDVİA, c.II, İstanbul: 1989. Tikrîtî, Nâbil, Şehzade Korkud (ca. 1468-1513) and the articulation of early 16th century Ottoman religious identity, (Basılmamış Doktora tezi), The University of Chicago, 2004.