An Analysis of Maqam and Transitions in Some Musical Pieces Composed by Müştakzâde Hacı Edhem Efendi

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 153 - 174, 27.06.2020

Serbülend Arpa

https://doi.org/10.30622/tarr.739369

Öz

The influence of western music started to be felt strongly in the Ottoman Empire with the establishment of the Muzıka-yi Hümâyun (The Imperial Music School) during the reign of Mahmud II, instead of Mehterhane (The Janissary Band) that was dissolved in 1826. Due to the Ottoman palace’s accommodation, the western-style tonality resonated not with the military music only but also Turkish classical music. It paved the way for the formation of the late Ottoman music.

The legacy of Müştakzâde Hacı Edhem Efendi (d. 1934), one of the famous composers of the time, reflects on a great scale the trends of the 19th-century Turkish music. He received his music education in Muzıka-yi Hümâyun. However, he had good knowledge of Sufî music thanks to his Qadirî background. In his work titled Bergüzâr-ı Edhem Yahud Ta'lîm-i Usûl-i Mûsikî (Edhem's Heirloom or Music Rhythms Training), he compiled a good number of song lyrics alongside with some theoretical information. Published in 1890, this work is such an important resource that we have in terms of determining the musical character of the period.

Starting by introducing to Muzıka-yi Hümâyun, the article gives a brief account of Müştakzâde’s life, works, and different aspects of his Tribute. Then it contains a musical analysis of four pieces composed by him, two of which were about religious themes while the other two are not. 

Outcomes of this study conclude that Müştakzâde Hacı Edhem Efendi had a unique musical style and that maqam transitions he used in his compositions are quite different from what we see in other classical works. These features make him an original composer in many ways. 

Anahtar Kelimeler

Hacı Edhem Efendi, Music, Maqam, Analysis, Composition

Müştakzâde Hacı Edhem Efendi’nin Bazı Bestelerinin Makam ve Geçki Yönünden Analizi

Öz

II. Mahmud döneminde, 1826’da Mehterhane’nin lağvedilip yerine Muzikā-i Hümāyūn’un kurulmasıyla birlikte Batı müziğinin etkisi, Osmanlı İmparatorluğu'nda güçlü bir şekilde hissedilmeye başlamıştır. Osmanlı sarayında gördüğü kabul sayesinde, Batı tarzı tonal müzik, sadece askeri müziğe değil, aynı zamanda klasik Türk müziğine de etki etmiştir. Bu durum, son dönem Osmanlı müziğinin oluşumuna zemin hazırlamıştır.
Dönemin ünlü bestecilerinden Müştakzāde Hacı Edhem Efendi'nin (ö. 1934) geride bıraktığı musîkî eserleri, 19. yüzyıl Türk müziğindeki temayülleri büyük ölçüde yansıtmaktadır. Müzik eğitimini Muzikā-i Hümāyūn'da alan Müştakzāde Kadirī tarikatinden olması sayesinde aynı zamanda Sufī müziğe de derinlemesine vakıftır. Müştakzāde, Bergüzār-ı Edhem Yahūd Ta'līm-i Usūl-u Mūsikī adlı eserinde, bazı teorik bilgiler yanında çok sayıda güfteyi bir araya getirmiştir. 1890 yılında yayınlanan bu eser, dönemin müzik karakterini tespit açısından oldukça önemlidir.
Makale, Muzikā-i Hümāyūn’un kurumsal tarihini tanıtarak başlamaktadır. Daha sonra Müştakzâde’nin hayatı ve eserleri hakkında genel bilgiler verilmiş özellikle Bergüzār-ı Edhem Yahūd Ta'līm-i Usūl-u Mūsikī adlı eseri ile ilgili çeşitli hususlara değinilmiştir. Sonraki aşamada, ikisi dinî, ikisi lâdînî temalı olmak üzere Müştakizâde tarafından bestelenmiş dört eserin müzikal açıdan analizi yapılmıştır. Çalışma, değerlendirme ve sonuç bölümüyle sona ermektedir.

Anahtar Kelimeler

Hacı Edhem Efendi, Müzik, Beste, Makam, Analiz

Kaynakça

• Edhem Efendi, Ş. (1307). Bergüzâr-ı Edhem Yahud Ta’lim-i Usûl-u Mûsikî. Bahriye Matbaası.
• Feyzi, A. (2014). Şeyh Edhem Efendi Tarafından Yazılan “Bergüzar-ı Edhem Yahud Talim-i Usûl-û Musıkî” Adlı Güfte Mecmuası Üzerine Müzikolojik Bir İnceleme. Ekev Akademi Dergisi, 59.
• İhsanoğlu, E., Şeşen, R., Gündüz, G., & Bekar, M. S. (2003). Osmanlı Mûsikî Literatürü Tarihi. İslâm Tarihi, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, IRCICA.
• İnal, İ.-E. M. K. (1958). Hoş Sadâ Son Asır Türk Mûsikîşinasları. Maarif Basımevi.
• Karagül, S. (2019). Osmanlı İmparatorluğu’nda Modern Müziğin Doğuşu: Musika-ı Hümayun [Y.L. Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kutlay Baydar, E. (2010). Osmanlıda Görevli İki İtalyan Müzisyen: Giuseppe Donizetti ve Callisto Guatelli. Zeitschrift für die Welt der Türken, 1(2).
• Özcan, N. (1994). Edhem Efendi, Müştakzâde. Içinde TDV İslam Ansiklopedisi (C. 10).
• Özcan, N. (2006). Muzika-yi Hümâyun. Içinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 31).
• Öztuna, Y. (1990). Büyük Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi (C. 1). Kültür Bakanlığı.
• Rona, M. (1970). 20. Yüzyıl Türk Musikisi. Türkiye Yayınevi.
• Sefer, E. (2012). XIX. Yüzyılda Batılılaşmanın Türk Musikisi’ne Etkileri [Y.L. Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sezen, A. (1992). Türk Müziğinde Nota Yayımcılığı (1875-1928) [Y.L. Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım, E. (2019). 19. Yüzyıl Sonu Osmanlı Toplumunda “Tercüme” Eserlerin Tanıtımı Üzerine Betimleyici Bir İnceleme: Kitapçı Arakel Katalogları [Y.L. Tezi]. İstanbul Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.