A Comparison Of Abbasid Bayt al-Hikmah And Aghlabid Bayt al-Hikmah

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 355 - 369, 25.03.2021

Nilüfer Öztürk Kocabıyık

https://doi.org/10.30622/tarr.886827

Öz

Bayt al-Hikmahs are centers of science and culture where translations and high-level scientific researches were carried out in the Middle Ages. Among the Bayt al-Hikmahs, which have an important place in the history of Islamic science and thought, especially the Bayt al-Hikmah established in the Abbasid period and the Bayt al-Hikmah established in the Aghlebid period comes to the fore. In addition to being an acadenic center, said Bayt al-Hikmah also gained importance esecially with translation activities. These institutions, in which a large number of scientists were trained and researched actively, had a special importance in shaping the history of medieval Islamic thought.It is known that the first Bayt al-Hikmah in Islamic history was established during the Abbasid State period. The Abbasid Bayt al-Hikmah set an example for the later Bayt al-Hikmahs. One of these examples is Bayt al-Hikmah of Aghlabid, which was established in the Aghlabid period. Both of the Beytü'l-Hikme poses similarities in terms of their establishment purpose and functioning. In this article, a comparison of both Bayt al-Hikmah’s will be made in terms of their foundation, structure, functioning, scholars and their influence in the history of Islamic thought.

Anahtar Kelimeler

Bayt al-Hikmah, Abbasid, Aghlabid, Translation Activities, Library

Abbasî Beytü’l-Hikmesi İle Ağlebî Beytü’l-Hikmesi’nin Karşılaştırılması

Öz

Beytülhikme’ler Ortaçağ’da tercüme ve yüksek seviyede ilmi araştırmaların yapıldığı birer ilim ve kültür merkezleridir. İslam bilim ve düşünce tarihinde önemli bir yere sahip olan Beytülhikme’ler içerisinde özellikle Abbasîler döneminde kurulan Beytülhikme ile Ağlebîler döneminde kurulan Beytülhikme ön plana çıkmaktadır. Söz konusu Beytülhikme’ler birer eğitim öğretim merkezi olmalarının yanı sıra özellikle tercüme faaliyetleri ile önem kazanmışlardır. Bünyesinde çok sayıda bilim insanının yetiştiği ve faaliyet gösterdiği bu kurumlar Ortaçağ İslam düşünce tarihinin şekillenmesinde özel bir öneme sahiptirler. İslam tarihinde ilk Beytülhikme’nin Abbasî Devleti döneminde kurulduğu bilinmektedir. Abbasî Beytülhikme’si sonraki Beytülhikme’lere örneklik teşkil etmiştir. Bu örneklerden biri Ağlebîler döneminde kurulan Ağlebî Beytülhikme’sidir. Her iki Beytülhikme kuruluş amacı ve işleyişi açısından benzerlik arz etmektedir. Bu makalede kuruluş nedenleri, yapısı, işleyişi, âlimleri ve İslam düşünce tarihindeki etkileri bakımından her iki Beytülhikme’nin bir karşılaştırması yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Beytü'l-Hikme, Abbasî, Ağlebî, Tercüme Faaliyetleri, Kütüphane

Kaynakça

• Cihan, A. K. & Şahin, H. (2000a). İshak b. İmrân. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, (c. 22, ss. 535).
• Cihan, A. K. & Şahin, H. (2000b). İshak b. Süleyman el-İsrâîlî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, (c. 22, ss. 544-546).
• Demiralay, Mehmet (2018). Ağlebîler Devrinde Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Hayat (184-296/800-909). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Demirci, Mustafa (2019). Beytü’l-Hikme Kuruluşu, İşleyişi ve Etkileri. İstanbul: İnsan Yayınları.
• el-Endelüsi, Sâid (2014). Tabakâtü’l-Ümem. çev. Ramazan Şeşen, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Erdem, Gazi (2013). İslam Kültür Tarihinin İlk İlimler Akademisi: Beytü’l Hikme. Dini Araştırmalar, 16(42), 57-77.
• Fazlıoğlu, İhsan (1997). Hârizmî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, (c. 16, ss. 224-227).
• Fazlıoğlu, İhsan (2008). Sâbit b. Kurre. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, (c. 35, ss. 353-356).
• Fazlurrahman (2016). İslam. çev. Mehmet Dağ ve Mehmet Aydın, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Gutas, Dimitri (2015). Yunanca Düşünce Arapça Kültür Beğdat’ta Yunanca-Arapça Çeviri Hareketi ve Erken Abbasi Toplumu. çev. Lütfü Şimşek, İstanbul: Kitap Yayınevi. Hammûde, Abdulhamid Hüseyn (2007). Târîhu’l-Mağrib fi’l-Asri’l-İslâmî münzü Fethi’l-İslâmî ve Hattâ Kıyâmi Devleti’l-Fâtimiyye. Kahire: Dâru’s-Sekâfeti li’n-Neşr.
• İbn Nedîm (2019). El-Fihrist. çev. Ramazan Şeşen, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Kâtip Çelebi (2017). Keşfu’z-Zunûn 4. çev. Rüştü Balcı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Katipoğlu, H. & Kutluer, İ. (1998). Huneyn b. İshâk. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, (c. 18, ss. 377-380).
• Kaya, Mahmut (1992). Beytülhikme. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, (c. 6, ss. 88-90).
• Necvâ, Osman (2000). Mesâcidû’l-Kayrevan. Dımaşk: Dâr ‘İkrima.
• Ülken, Hilmi Ziya (2020). Uyanış Devrinde Tercümenin Rolü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.