Şair Nef’î’nin Şiirlerinde Allah, Hz. Muhammed ve Mevlânâ Sevgisi’ne Yönelik Dinî Unsurların Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 4, 125 - 146, 31.12.2021

İlyas Pür

https://doi.org/10.30622/tarr.1014274

Öz

Nef’î, 17. yüzyılda yaşamış ve hicivleri ile ün salmış bir şairdir. Yapılan araştırmalarda genellikle Nef’î’nin edebî yönü incelenmiş fakat onun Allah, Hz. Muhammed ve Mevlânâ sevgisi ve dinî anlayışı üzerine herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Dolayısıyla bu araştırma yapılırken Nef’i hakkında şu ana kadar tespit edilen çalışmalardaki bakış açısından farklı bir bakış açısı kullanılarak alandaki bir boşluk doldurulmaya çalışılmıştır. Araştırmada Nef’î’nin şiirlerinin ve beyitlerinin araştırılıp incelendiği üç eser esas alınmıştır. Bu eserlerden Nef’î’nin Türkçe Divanı ve Sihâm-ı Kazâ adlı eserleri genellikle hicivlerle yüklü olduğundan dinî konular yok denecek kadar azdır. Fakat Nef’î’nin Farsça Divanı genellikle dinî ve tasavvufî konularla ilgilidir. Nef’î’nin bu divanında işlediği konular tefekkür, tevekkül, Allah aşkı, Hz. Muhammed sevgisi, Mevlânâ muhabbeti ve tevhid gibi konulardır. Onun divanı incelendiği zaman en fazla aşk konusunun yer aldığı görülmektedir. Beyitlerinde aşk konusu “sevgi, muhabbet, gönül” gibi kelimelerle de işlenmektedir. Nef’î, Allah ile ilgili görüşlerini şiirlerinde açıklarken “tevhid” ve “ilahi aşk” kavramlarına özellikle vurguda bulunur. Nef’î’ye göre tevhid inancı imanın temelini oluşturmaktadır. Ona göre bu inanç içten gelen bir duygudur. Bu araştırmada Farsça Divan temel alınmış ve Nef’î’nin dine dair düşünceleri açıklanırken bu esere bağlı kalınmıştır. Nef’î’nin Osmanlı devletinin gelişim ve yükseliş döneminde yaşamış olması ve onun devrin ileri gelenleri üzerinde etkin bir rol oynaması Nef’î’nin Allah, Hz. Muhammed ve Mevlânâ sevgisi ile din anlayışının incelenmesini önemli hale getirmiştir. Bu çalışmada Nef’î’nin Allah, Hz. Muhammed ve Mevlânâ sevgisi ele alınmış ve bu kavramlar dini unsurlar açısından değerlendirilerek bunların Nef’î’nin hayatına yansımaları tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın amacı Nef’î’nin Allah, Hz. Muhammed ve Mevlânâ sevgisini dini unsurlar açısından incelemektir. Dinsel yaşayışın davranışlar üzerinde önemli bir etkisinin olduğunu öneren araştırmada literatür tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada Allah, Hz. Muhammed ve Mevlânâ’nın Nef’î’nin dinî yaşayışını olumlu yönde etkilediği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Allah, Hz. Muhammed, Mevlana, Nefi, Dindarlık

An Evaluation of Religious Elements in Poet Naf'i's Poems for the Love of Allah, Muhammad and Mawlana

Öz

Naf'î was a poet who lived in the 17th century and was famous for his satires. In the researches, the literary aspect of Naf'i has been examined in general, but no study has been done on his love and religious understanding of Allah, Muhammad and Mawlana. Therefore, while conducting this research, it has been tried to use a different perspective from the perspectives of the studies on Naf'i so far. In the research, three works in which Naf'î's poems and couplets were researched and analyzed were taken as basis. Among these works, Naf'î's Turkish Diwan and Sihâm-ı Kazâ are usually loaded with satire, so religious subjects are almost non-existent. However, Naf'i's Persian Diwan is generally concerned with religious and mystical issues. The subjects that Naf'i deals with in this divan are subjects such as contemplation, tawakkul, love of Allah, love of Muhammad, love of Mawlana and tawhid. When his divan is examined, it is seen that the subject of love takes place the most. In his couplets, the subject of love is also handled with words such as "love, conversation, heart". While explaining his views on Allah in his poems, Naf'î especially emphasizes the concepts of "tawhid" and "divine love". According to Naf'î, belief in tawhid forms the basis of belief. According to him, this belief is a feeling that comes from within. In this research, the Persian Diwan was taken as the basis and while explaining Naf'î's thoughts on religion, this work was adhered to. The fact that Naf'i lived during the development and rise of the Ottoman state and that he played an active role on the notables of the period made it important to examine Naf'i's love of God, Muhammad and Mawlana and his understanding of religion. In this study, Naf'i's love for God, Muhammad and Mawlana were discussed and these concepts were evaluated in terms of religious elements and their reflections on Naf'i's life were tried to be determined. The aim of the research is to examine Naf'i's love for Allah, Muhammad and Mawlana in terms of religious elements. The literature review method was used in the research suggesting that religious life has a significant effect on behaviors. In the study, it was concluded that Allah, Muhammad and Mawlana had a positive effect on Naf'i's religious life.

Anahtar Kelimeler

psychology of religion, God, Hz. Muhammad, Mevlana, Nefi, Religiousness

Kaynakça

• Akkuş, Metin. Nef’î Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1993.
• Aksoyak, İsmail Hakkı. Ahmet Yesevî’nin Rumelili Bir Takipçisi: Üskülüplü Atâ Tuhfetü’l Uşşâk. Ankara: Ahmet Yesevî Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Aktepe, Orhan. “Peygamberler Arasında Üstünlük Meselesi”. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi 5 (2017): 11-22.
• Atalay, Mehmet. Nef’î Farsça Divân Metin-Çeviri. İstanbul: Demavend Yayınları, 2019.
• Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1982.
• Can, Şefik. Mevlânâ-Hayatı Şahsiyeti Fikirleri. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1995.
• Demirci, Mehmet. “Hakikat-ı Muhammediyye” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 15/180. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Egemen, Bedii Ziya. Din Psikolojisi: Saha, Kaynak ve Metod Üzerine Bir Deneme. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1952.
• Günay, Ünver. “Dindarlığın Sosyolojisi”. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. ed. Ünver Günay & Celaleddin Çelik. 1-59. Adana: Karahan Yayınları, 2013.
• Kara, Kerim. Mevlânâ’nın Mesnevî’sinde Kalp-Gönül.Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 6/ 14 (2005): 483-523.
• Karahan, Abdulkadir. Nef’î Divanından Seçmeler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1985.
• Kayıklık, Hasan. Tasavvuf Psikolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.
• Kırkkılıç, Ahmet. Başlangıçtan Günümüze Tasavvuf. İstanbul: Timaş Yayınları, 1996.
• Kızılgeçit, Muhammed. Yalnızlık Umutsuzluk ve Dindarlık İlişkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Kuşeyrî, Abdulkerim. Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi. haz. Süleyman Uludağ İstanbul: Dergâh Yayınları, 2019.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, el-Câmiu’s-sahîh. (Tahk: M. Fuâd Abdulbâkî), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1982.
• Özler, Mevlüt. “Tevhid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41/18. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Öztürk, Yaşar Nuri. Kur’an-ı Kerim ve Sünnete Göre Tasavvuf: İslamda Ruhi Hayat. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1989.
• Şimşek, Halil İbrahim. “Tasavvufî Düşüncede Hz. Muhammed Algısı”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/21 (2012): 29-52.
• Tatcı, Mustafa. Yûnus Emre Divânı 1. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997.
• Türcan, Galip. “Ümmî Bir Peygamber: Hz. Muhammed”. III. Kutlu Doğum Sempozyumu Bildirileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. 165-180. Isparta: 2000.
• Yalçın, İdris. Nef’î’nin Şiirlerinin Psikanalitik Açıdan İncelenmesi. Batman: Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din: Psiko-Sosyal Uyum ve Dindarlık. Adana: Karahan Kitabevi, 2013.
• Yavuz, Kerim. Din Psikolojisinin Araştırma Alanları. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1982): 87-108.
• Yiğit, Fevzi. “Ayna Sembolü Çerçevesinde Metafiziksel Anlatımlar: İbnü’l-Arabî Örneği”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/12 (2019): 248-266.
• Yiğit, Fevzi. İbn Arabî Metafiziğinde İnsan. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2016.