İslamcı STK'larda Din-Siyaset İlişkisine Etnometodolojik Yaklaşım: Akdeniz Dayanışma Platformu (ADAP) Örneği

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 4, 3 - 27, 31.12.2021

Bahset Karslı , İzzet Yılmaz

https://doi.org/10.30622/tarr.1023255

Öz

Din ve siyaset ilişkisi hem teorik düzlemde hem de dönemsel analizlerde zengin bir literatüre sahip konu olmuştur. Bu yönüyle konunun problematik boyutu ve ürettiği sosyal organizasyon, kadim olduğu kadar moderndir de. Devlet, laiklik, sivil toplum, hilafet ve pozitif hukuk gibi kavramsal setle analiz edilen din ve siyaset ilişkisi, oldukça sorunlu içeriğe sahip olmanın yanında ideolojik riskler de barındırmaktadır. Özellikle modernite sürecinde dinin, sosyal hayat ve yönetim erkindeki etkinliğinin zayıflamasıyla birlikte bu problematik alan daha da girift bir hal almıştır. Çalışmamız kültürel veya siyasal tonlu İslamcılık paradigmasına sahip İslamcı sivil toplum kuruluşları örnekleminde din ve siyaset ilişkisini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Antalya merkezli sivil toplum kuruluşlarından 24 farklı STK’nın bir araya gelerek oluşturdukları Akdeniz Dayanışma Platformu (ADAP) kasti (amaçsal) örneklem olarak seçilmiştir. Platform çalışmalarına etkin katılan ve platformda karar verici pozisyonundaki üyelerinden 23 kişiyle yarı yapılandırılmış mülakat tekniğiyle veri toplanmış ve elde edilen veriler etnometodolojik yaklaşımla analiz edilmiştir. İslamcı STK’lar olarak adlandırılan bu kuruluşlarda faaliyetlerinin içeriği, kimliksel tanımlamaları, devlet tasavvurları, mali kaynak temininde devletle ilişkileri, politik süreçlere ilişkin pozisyonları, laiklik algıları, 28 Şubat ve cari iktidarla ilişkileri bağlamında veriler toplanmıştır. Bu kategoriler din ve siyaset ilişkisine yönelik parametreler üretmeyi de hedeflemektedir. Platform üyelerinin kimliksel beyanlarında İslamcılık, muhafazakârlık ve milliyetçilik kavramları ön plana çıktığı; kendi söylemlerini oluşturmada özgür olmayı hedeflemekle birlikte toplumsal gündem ve cari siyasal iktidarla örtüşebildikleri gözlemlenmiştir. 28 Şubat’ın ürettiği mağduriyetler her ne kadar cari iktidarla giderilmiş olsa da travmatik görünümler taşıyan 28 Şubat algısının bugünkü politik ve toplumsal uygulamalara yönelik sukut etmeyi sağladığı, kazanımları kaybetme korkusu ürettiği ve eski günlere dönme kâbusu hissettirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sivil Toplum, Din-Siyaset, İslamcı STK, Akdeniz Dayanışma Platformu

An Ethno-Methodological Approach To Religion-Politics Relationship In Islamıc Ngos: The Case Of The Mediterranean Solidarity Platform (ADAP)

Öz

There is a very rich literature on the subject of religion and politics, each as an independent subject and with periodic content. Especially in the process of modernity, with the weakening of the effectiveness of religion in social life and administrative power, this problematic area seems to have become even more complex. In this comparison, the ancient theme is associated with the function of legitimization. However, the most intense discussions regarding the relationship between religion and politics as an issue is related to the process of modernity. The conceptual set in which the relationship between religion and politics is discussed consists of mainly the concepts as the state, secularism, civil society, caliphate and positive law. Our article aims to analyze the relationship between religion and politics in the sample of Islamic non-governmental organizations having a cultural or political toned Islamism paradigm. The Mediterranean Solidarity Platform (ADAP), which was formed by 24 different NGOs centered in Antalya, was chosen as the purposive sampling. Data were collected with a semi-structured interview technique from 23 people who actively participated in the platform activities and were in the decision-making position of the platform, and the obtained data were analyzed descriptively. From these organizations, which are called Islamist NGOs, data were collected about the content of activities, identity definitions, state perceptions, relations with the state in the provision of financial resources, positions on political processes, perceptions of secularism and caliphate, February 28 era, and relations with the current government. It's observed that the concepts of Islamism, conservatism and nationalism come to the fore in the identity statements of the platform members; and that platforms' discourses overlap with the current social agenda and political power while aiming to determine their own discourses independently. Although unjust treatment caused by February 28 have been relieved by the current government, it is observed that the perception of February 28, which has traumatic appearances, leads to keep silent towards today's political and social practices, produces the fear of losing gains, causes feeling of a nightmare to return to the old days.

Anahtar Kelimeler

Civil Society, Religion-Politics, Islamist NGOs, Mediterranean Solidarity Platform (ADAP)

Kaynakça

• ADAP, “Hakkımızda”. http://www.adapplatformu.org/hakkimizda/ (erişim tarihi: 10.04.2020).
• Akçura, Y. (2019). Üç Tarz-ı Siyaset. Karbon Kitaplar: İstanbul.
• Albayrak, A. (2015). “Alevi-Bektaşi Ritüelleri ve Temel Kurumlarından Hareketle Sosyal Bütünleşme”, Sufi Araştırmaları, C. VI, S. 12, 21.36.
• Arslan, A. (2017). Kıbleyi Kaybettiren Dönüşüm. Beyan Yayınları: İstanbul.
• Aydın, E. (2013). İslamcılık ve Din Politikaları. Literatür Yayınları: İstanbul.
• Aydın, M. S. (1990). "Fazlur Rahman ve İslam Modernizmi", İslamî Araştırmalar, 4/4.
• Coulon, A. (2010). Etnometodoloji, Küre Yayınları: İstanbul.
• Çayır, K. (2015). Türkiye’de İslamcılık ve İslami Edebiyat. İstanbul Bilgi Üniversitesi: Yayınları, İstanbul.
• Çevik, A. (2010). Politik Psikoloji. Dost Yayınları: Ankara.
• Fığlalı, E. R. (1997). Din ve Devlet İlişkileri, Muğla Üniv. Rek. Yayınları: Muğla.
• Garaudy, R. (1990). İslam ve İnsanlığın Geleceği. çev. C. Aydın Pınar Yayınları: İstanbul.
• Garfinkel, H. (1967). Studies in Ethnometodology, Prentice Hall, Inc.: New Jersey.
• Gordon, S. (2020). Sosyal Bilimler Tarihi ve Felsefesi. çev. H. Kösebalaban ve Ü. Tatlıcan, Küre Yayınları: İstanbul.
• Gökalp, Z. (2018). Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak. Karbon Kitaplar: İstanbul.
• Hobbes, T. (1998). Leviathan, Oxford Univesty Press: New York.
• Kara, İ. (1986). Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi. Risale Yayınları: İstanbul.
• Kara, İ. (1994). İslamcıların Siyasi Görüşleri, İz Yayınları: İstanbul.
• Kara, İ. (2003). Din ve Modernleşme Arasında, Dergâh Yayınları: İstanbul.
• Karpat, K. H. (2019). İslam’ın Siyasallaşması, Timaş Yayınları: İstanbul.
• Köktaş, M. E. (1997). Din ve Siyaset. Vadi Yayınları: Ankara.
• Mardin, Ş. (2011). Türkiye'de Din ve Siyaset, İletişim Yayınları: İstanbul.
• Miller, D. (1995). “Sivil Toplum”. Blackwell’in Siyasal Düşünce Ansiklopedisi II (K-Z). Ümit Yayıncılık, Ankara, 2. Cilt, 288.
• Mosca, G. (2019). Siyasi Doktrinler Tarihi. çev. S. Tiryakioğlu, Bilge Yayıncılık: İstanbul.
• Rahman, F. (1999). İslam, çev. M. Dağ-M. Aydın, Ankara Okulu Yayınları: Ankara.
• Rousseau, J. J. (1999). Toplum Sözleşmesi, Çev. A. Erenuluğ, Öteki Yayınları: Ankara.
• Sezer, B. (2011). Toplum Farklılaşmaları ve Din Olayı. Kitabevi: İstanbul.
• Sivil Toplum Kuruluşu, https://fr.wikipedia.org/wiki/Organisation_non_gouvernemental (Erişim tarihi: 20. 11. 2021).
• Sunar, L. (2018). Türkiye’de İslami STK’ların Kamusal Yapı ve Faaliyetlerinin Değişimi. Elektronik ISBN 978-605-65233-8-0 (Erişim tarihi: 28/05/2020)
• Şentürk, H. (2015). Türkiye’de İslami Oluşumlar ve Siyaset İslamcılık. Çıra Yayınları: İstanbul.
• Tunaya, T. Z. (1991). İslamcılık Akımı. Simavi Yayınları: İstanbul.
• Türkmen, H. (2014). Türkiye’de İslamcılık ve Özeleştiri. Ekin Yayınları: İstanbul.
• Türkmen, H. (2015). İslami Uyanış Sürecimiz ve İslamcılık Söyleşileri. Ekin Yayınları: İstanbul.
• Uslu, Ş. (2004). “Laiklik- Din İlişkisi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16(16): 255-250.
• Vergin, N. (2003). "Din ve Devlet İlişkileri: Düşüncenin Bitmeyen Senfonisi", Türkiye Günlüğü, 72, Ankara.
• Volkan, V. (2009). Körü Körüne İnanç. çev. Özgür Karaçam, Okyanus Yayınları: İstanbul.
• Wallace, R. A. & Wolf, A. (2012). Çağdaş Sosyoloji Kuramları, çev. L. Elburuz & M. Rami Ayas, Doğu Batı Yayınları: İzmir.
• Yıldırım, E. (2016). Neoliberal İslamcılık. Pınar Yayınları: İstanbul.