Curse in Folk Songs: An Example of TRT Folk Music Repertory

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 3, 731 - 761, 29.09.2022

Melek Dikmen , Talha Terkin

https://doi.org/10.30622/tarr.1160775

Öz

Folk songs are a cultural treasure that takes its source from the people. It is an occasion for people to pass on their love, heroism, feelings, sadnesses, traditions and customs to the next generations. Folk songs carry traces of many elements of the life of the people. In this context, it is sometimes fed with the words of love that caresses the souls, and sometimes it becomes a refuge for pleas where discontent turns into curses. Curses, which are also called “ilenç” and “kargış” and used in times of sadness, reproach and anger, are expressions that are very common in folk songs, although they do not sound good.

In this study, 5259 folk songs in the TRT Folk Song Repertoire were examined and their expressions of curse were classified in terms of their addressees. While the detected disturbances are sometimes directed to family members, sometimes they are directed to the person himself. It is seen that the curses on love are more comprehensive. Because it is unthinkable that interferers who separate a person from their loved ones should not be exposed to curse arrows. In folk songs, it is possible to come across elements of curse related to the false world, bad years, enemies, homesickness, elements of nature, cities, villages and general reasons. Although cursing is a situation that should be avoided and not welcomed in our culture, it is seen that these stereotypical words, which have a humorous and satirical identity, are sometimes used. In folk songs, different curse expressions such as "your house be destroyed, your back be bent, the owls sing in your homeland, the fires burn, your rose bloom in the morning, find it from God, do not get enough of your youth, lie ill on the bed, suffer in debilitating trouble, your tears not dry, do not be able to give your question, your life be over..." are used for the addressee. The curses in the folk songs, in which the utterances vary according to the regions, are the efforts of a person to seek refuge in Allah in situations where he cannot cope, and in a sense, to seek his right through spiritual means.

Anahtar Kelimeler

Folk Song, Kargıs, Curse, TRT, Folk Song Repertoire

Türkülerde Beddua: TRT Halk Müziği Repertuvarı Örneği

Öz

Türküler, kaynağını halktan alan bir kültür hazinesidir. İnsanların sevdalarını, aşklarını, kahramanlıklarını, duygularını, hüzünlerini, gelenek ve göreneklerini sonraki nesillere intikal ettirmek için bir vesiledir. Türküler, halkın yaşantısına dair pek çok unsurdan da izler taşımaktır. Bu bağlamda türküler, kimi zaman ruhları okşayan sevda sözleriyle beslenir, bazen de hoşnutsuzlukların bedduaya dönüştüğü yakarışların ilticagâhı olur. İlenç, kargış olarak da adlandırılan ve üzüntü, sitem, kızgınlık anlarında söylenen beddualar, kulağa hoş gelmemekle beraber türkülerde çokça yer bulan ifadelerdir. Bu çalışmada TRT Halk Müziği Repertuvarında yer alan 5259 türkü incelenmiş ve beddua ifadeleri, muhatapları açısından tasnif edilmiştir. Tespit edilen kargışlar bazen aile bireylerine yönelikken bazen kişinin kendisine yöneliktir. Türkülerde sevdalık üzerine yapılan bedduaların daha kapsamlı olduğu görülmektedir. Zira kişiyi sevdiğinden ayıran arabozucuların beddua oklarına maruz kalmamaları düşünülemez. Türkülerde yalan dünya, kötü geçen yıllar, düşmanlar, gurbet, tabiat unsurları, şehirler, köyler ve genel sebeplere dair birçok konu ile ilgili beddua unsurlarına rastlamak mümkündür. Her ne kadar kültürümüzde beddua etmek, uzak durulması gereken ve hoş karşılamayan bir durum olsa da, nükteli ve yergili hüviyete sahip olan bu kalıp sözlerden zaman zaman istifade edildiği görülmektedir. Türkülerde çeşitli sebeplerle canı yanan kişiler tarafından doğrudan muhatabına ya da dolaylı olarak arkasından “Evin yıkılsın, belin bükülsün, yurdunda baykuşlar ötsün, ateşlere yan, seherde açılan gülün solsun, Allah’ından bul, genç yaşlarına doyma, döşeklerde yat, dermansız derde uğra, gözyaşın kurumasın, töremiyesin, sorgu sualini veremeyesin, ettiğini bulasın, yorgan döşek yatasın, ömrün tükene…” gibi farklı beddua ifadeleri kullanılmaktadır. Yörelere göre değişen söyleyişlerin de yer aldığı türkülerdeki beddualar, kişinin baş edemediği durumlarda Allah’a sığınması, bir anlamda manevî yollarla hakkını arama çabasıdır.

Anahtar Kelimeler

Türkü, Kargış, Beddua, TRT, Halk Müziği Repertuvarı

Kaynakça

• Akalın, L. S. (1990). Türk Dilek Sözlerinden Alkışlar, Kargışlar, Ankara: Gazi Üniversitesi Basın-Yayın Yüksekokulu Yayınları.
• Aksoy Ö. A. vd. (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Devellioğlu, F. (2005). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Eke, M. (2009). “Türk Halk Müziğinde Beddua Konusunu İçeren Türkülerin Yakılış Sebepleri”, Lânet Kitabı, Editör: Emine Gürsoy-Naskali, Kitabevi, İstanbul 2009, s. 207-219.
• Kaya, D. (2001). Folklorumuzda Beddua Söyleme Geleneği ve Türk Halk Şiirinde Beddualar, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Kurt, B. (2020). “Türkülerde Alkış ve Kargış Kullanımı” Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2009, s.189-199.
• Oğuz, M. Ö., Ağır, M., Çakır, C. Ş. (2007). 2006 Yılında Çorum’dan Derlenen Alkışlar, Kargışlar ve Ninniler, Ankara: Çorum Belediyesi Yayınları.
• Özbek, M. (2014). Türk Halk Müziği El Kitabı I Terim Sözlüğü, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Şenel, M. (2009). “Küfür Etmenin, Lanet ve Beddua Okumanın Çağdaş Yolu: Şarkı ve Türküler”, Turkish Studies, 4/8, 2009, s. 2141-2165.
• Toçoğlu, N. T. (2007). “Karikatüre Beddua; Yeni Bir Kargış mı?”, Millî Folklor. 19/75, 40.
• Üçer, M. (2009). “Sivas Yöresinde Beddualar” Lânet Kitabı, Editör: Emine Gürsoy Naskali, Kitabevi Yay., İstanbul 2009, s. 301-309.
• Yılmaz, O. (2013). “Gelenekten Deyişe” Klasik Türk ve Fars Edebiyatlarının Ortak İfade Biçimlerinden “Başa Toprak Saçmak”, TÜRÜK Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 1/2, 336-350.
• Yılmaz, O. (2014). ”Toprak Başa, Baş Toprağa” Tarihî Bir Türk Kargışının Klasik Türk Şiirine Yansımaları”, Millî Folklor, 26/101, 171-181.