Objections to Ibn al-Salah in the Particular Case of al-Bâʿisü'l-hasîs - I

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 4, 1544 - 1562, 28.12.2023

Hasan Küçükosman

https://doi.org/10.30622/tarr.1390354

Öz

This study includes Ikhtisar Ulum al-hadith, which is a compilation study on the Muqaddimah of Ibn al-Salah, which is considered to be one of the basic works in the field of hadith methodology, and Ahmed Muhammed Şâkir's el-Bâʿis̱ü'l-ḥas̱îs̱ ilâ maʿrifeti ʿulûmi'l-ḥadîs̱ on this work. He addresses the objections in his commentary written under the annotation work. Ibn al-Salah's work, prepared for the benefit of students in the Ashrafiyya madrasah, includes five chapters on the hadith method. The study, which became popular in the field of science with its systematic structure and its discussion of the studies done before it, was later arranged for the purpose of many commentaries and briefings. The work first compiled by al-Nawawi was annotated by Suyûtî. In addition, Ibn al-Salah's work was intended to be memorized by turning it into verse by some scholars. One of the reasons why the work was accepted by the ulema is Ibn al-Salah's comments and preferences. Ibn al-Salah, who lived in a turbulent period, caused many controversies after him, such as the claim that he said that the door of ijtihad in the science of hadith was closed. Although Ibn al-Salah's view was generally accepted and conveyed, some objections were sometimes raised against him. Since it is not possible to investigate this issue in all studies on the work, it would be appropriate to conduct research in a particular context. Ibn Kathir, whom we have discussed for this purpose, also has some objections among his constructive contributions to Muqaddimah of Ibn al-Salah. These objections were generally expressed in an appropriate style and objections were made to Ibn al-Salah about the issue. However, since the purpose of the work is to summarize, the details of the objections are generally not given. Ahmed Muhammed Şâkir, who stepped in at this point and commented on İkhtisar, made extensive explanations on the subject. Although references were generally made to the works and opinions of people, such as Suyûtî and al-Iraqi the author later stated his own opinion. The fact that the objections are sometimes weak or that the authors do not express their views clearly shows that they at least draw attention to certain issues. The determination of the existing details indicates that there are at least certain discussions in the hadith procedure. In this context, it is seen that amplifications do not only consist of shortening the text, on the contrary, they are both to beautify the text, to update the procedure in terms of content, and to defend or contribute to criticism when necessary.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Ibn Kathir, İkhtisar, Ahmed Muhammed Şakir, Objection

el-Bâʿisü’l-hasîs Özelinde İbnü’s-Salah’a Yapılan İtirazlar – I

Öz

Bu çalışma hadis usulü alanında temel eserlerin başında sayılan İbnü’s-Salah’ın Mukaddime’si üzerine yapılan ihtisar çalışması olan İhtisâru Ulûmi’l-hadîs’i ve bu eser üzerine Ahmed Muhammed Şâkir’in el-Bâʿisü’l-hasîs ilâ maʿrifeti ʿulûmi’l-hadîs adıyla yazmış olduğu şerhindeki itirazları ele almaktadır. İbnü’s-Salah’ın Eşrefiyye medresesinde öğrencilerin istifadesine uygun olarak hazırladığı eseri hadis usulünün atmış beş bölümü içermektedir. Sistematik yapısı ve kendisinden önce yapılan çalışmaları ele almasıyla ilim sahasında revaç gören çalışma daha sonra pek çok şerh ve ihtisar amacıyla düzenlenmiştir. İlk olarak Nevevî’nin ihtisar ettiği çalışma Süyûtî tarafından şerh edilmiştir. Ayrıca İbnü’s-Salah’ın eseri bir kısım ulema tarafından nazım haline getirilerek ezberlenmesi amaçlanmıştır. Eserin ulema tarafından kabul görmesinin bir sebebi de İbnü’s-Salah’ın yaptığı yorum ve tercihleridir. Çalkantılı bir dönemde yaşayan İbnü’s-Salah, hadis ilminde içtihad kapısının kapandığını söylediğinin iddia edilmesi gibi kendisinden sonra pek çok tartışmaya sebebiyet vermiştir. İbnü’s-Salah’ın görüşü genel olarak kabul edilerek aktarılmışsa da kimi zaman kendisine bir takım itirazlar yöneltilmiştir. Eser üzerine yapılan çalışmaların tamamında bu mevzuyu irdelemek mümkün olmadığı için tikel bağlamda araştırma yapmak yerinde olacaktır. Bu amaçla ele aldığımız İbn Kesîr’in, İbnü’s-Salah’ın Mukaddime’si üzerine yapıcı katkıları içerisinde bir takım itirazları bulunmaktadır. Bu itirazlar genellikle uygun bir üslupla söylenmiş ve mesele hakkında İbnü’s-Salah’a itiraz edilmiştir. Ancak eserin amacı ihtisar olduğundan dolayı itirazların da genellikle detayı verilmemiştir. Bu noktada devreye giren ve ihtisara şerh düşen Ahmed Muhammed Şâkir konu hakkında geniş açıklamalar yapmıştır. Genel olarak Süyûtî ve Irâkî gibi kimselerin eserlerine ve görüşlerine atıf yapılmış olsa da daha sonra müellif kendi görüşünü belirtmiştir. İtirazların bazen cılız kalması ya da müelliflerin görüşünü açık bir şekilde belirtmemesi en azından belli meselelere dikkat çektiklerini göstermektedir. Mevcut detayların da tespit edilmesi en azından hadis usulünde belli tartışmaların olduğuna işaret etmektedir. Bu bağlamda ihtisarların yalnızca metni kısaltmaktan ibaret olmadığı aksine hem metni güzelleştirmek hem de muhteva bakımından usulü güncellemek ve yeri geldiğinde savunmak ya da eleştiri bakımından katkı sunmak olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, İbn Kesîr, İhtisar, Ahmed Muhammed Şakir, İtiraz

Kaynakça

• Ahmed Muhammed Şakir. 1997. el-Bâʿisü’l-hasîs şerhu ihtisâri ulûmi’l-hadîs. 2. bs. Riyad: Dârü’s-Selâm.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûruddîn Ali b. Sultan Muhammed el-Herevî,. 2002. Mirkâtü’l-mefâtîh şerhu Mişkâtü’l-mesâbîh. 1. bs. Beyrut: Dâru’l-fikr.
• Aydınlı, Abdullah. 2000. “İmlâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 22:225-26.
• Bağcı, Musa. 2008. “Hadis Çalışmalarının Gerileme Dönemlerinde Hadiste İctihad Kapısının Kapatılması Sorunu”. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Alî. 1991. Ma’rifetü’s-sünen ve’l-âsâr. Karaçi: Câmiatü’d-Dirasati’l-İslâmiyye.
• Biçer, Hatice Kübra. 2019. “Hadis Literatüründe İhtisâr Yöntemi-İbn Kesîr’in İhtisâru Ulûmi’l-Hadîs’i Bağlamında-”. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil b. İbrâhîm el-Cuʿfî. 1422. el-Câmiʿu’s-sahîh. 1. bs. yy: Dâru Tavku’n-Necât.
• Demirci, Selim. 2020. Kriz Döneminde Hadis ve Yorum. Ankara: İlem Yayınları.
• Erdoğan, Tunahan. 2015. “İbnü’s-Salâh’ın Hadislerin Tashih ve Tahsinine Yönelik Görüşleri”. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Erdoğan, Tunahan. 2016. “Hadiste İctihad Kapısı Kapanmış mıdır (V. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı-III)”. İstanbul: İlmi Etüdler Derneği.
• Erdoğan, Tunahan. 2023. “Hadis Usûlü Literatüründe İhtisâr Türünün Karakteristiği”. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 28(54):31-72.
• Irâkî, Ebü’l-Fazl Zeynüddin Abdürrahim b. Hüseyin. 1969. et-Takyîd ve’l-îzâh limâ utlika ve uglika min Mukaddimeti’bni’s-Salâh. 1. bs. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye.
• Irâkî, Ebü’l-Fazl Zeynüddin Abdürrahim b. Hüseyin. 2002. Şerhu Tabsıra ve tezkire. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. 1984. en-Nüket ʿalâ Mukaddimeti İbni’s-Salâh. Medine: İmâdetü^l-bahsi’l-ilmî.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takiyyüddin Osman b. Salâhuddîn eş-Şehrezûrî. 1986. Ulûmu’l-hadîs. Beyrut: Dârü’l-fiker.
• İmam Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes el-Asbahî. 2004. el-Muvatta’. Abu Dabi: Müessesetü Zâyed b. Sultan.
• Kandemir, M. Yaşar. 2000. “İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 21:198-200.
• Kandemir, M. Yaşar. 2006. “Mukaddimetü İbni’s-Salâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 31:121-24.
• Moğultay b. Kılıç, Ebû Abdillâh Alâüddîn b. Abdillâh el-Bekcerî el-Hikrî. 2007. İslâhu İbni’s-Salâh. 1. bs. Kahire: Mektebetü’l-İslamiyye li’n-Neşri ve’t-Tevzî.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisaburi. 1955. es-Sahîh. Kahire: Matbaatü Îsâ el-Bâbi’l-Halebî.
• Özşenel, Mehmet. 2007. “Bir Kriz Dönemi Alimi Olarak İbnu’s-Salâh ve Eseri Ulûmü’l-Hadis”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9(16):55-68.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed. 2003. Fethu’l-mugîs bi-şerhi Elfiyyeti’l-hadîs li’l-ʿIrâkī. 1. bs. Kahire: Mektebetü’s-Sünne.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî es-. 1995. et-Tenkîh li mes’eleti’t-tashîh. 1. bs. Medine: Dâru’l-Buhârî.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî es-. t.y. Tedrîbu’r-râvi fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî. Daru Taybe.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım. 1984. Müsnedü’ş-Şâmiyyîn. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre. 1996. es-Sünen. 1. bs. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî.
• Yücel, Ahmet. 2012. Hadis Tarihi. 7. bs. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî eş-Şâfiî. 1998. en-Nüket ʿalâ Mukaddimeti İbni’s-Salâh. 1. bs. Riyâd: Advâu’s-Selef.