The Human Model Intented to be Raised in Project Anatolian Imam Hatip High Schools

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 378 - 401, 29.06.2025

Sait Bilgen

https://doi.org/10.30622/tarr.1673082

Öz

This study analyzes the human model aimed to be cultivated by Project Anatolian Imam Hatip High Schools, which have become a significant part of religious education policies in Türkiye in recent years. A qualitative research method was adopted, and document analysis was used to examine the curricula published by the Ministry of National Education. Based on the objectives of elective courses implemented in each program type, the characteristics of the desired human model were identified and categorized. All Project Anatolian Imam Hatip High School programs commonly emphasize reciting the Qur'an in accordance with tajweed rules, possessing fundamental knowledge in Islamic sciences, and moral development. However, each program also highlights different domain-specific competencies and values. Hafiz and language programs aim to improve students’ Arabic communication skills and their abilities in Qur’an memorization, religious music, and calligraphy. The classical arts and music program seeks to develop students' competencies in Islamic arts such as calligraphy, illumination, and maqam-based religious music. The sports program promotes physical development, sports discipline, and a lifestyle grounded in spiritual values. The science and technology program equips students with contemporary technical skills such as coding, artificial intelligence, robotics, and cybersecurity. The child development and education program focuses on early childhood education, special education, and child psychology. Science and social sciences programs aim to foster analytical thinking, scientific inquiry, and social awareness. International programs, with their multicultural structure, aim to raise multilingual individuals with strong communication skills and sensitivity to universal values. The findings show that Project Anatolian Imam Hatip High Schools are not limited to religious instruction; rather, they aim to educate individuals who are academically successful, socially competent, professionally skilled, and equipped to meet the demands of modern society. These educational goals align with the objectives stated in Law No. 1739 on the Basic Law of National Education, which emphasizes nurturing individuals who internalize national and spiritual values and possess moral integrity. This study also contributes to the existing literature on Project Anatolian Imam Hatip High Schools by incorporating prior research on students’ motivations, career tendencies, satisfaction levels, and the schools’ physical and educational environments. Ultimately, the study presents an exemplary model of how religious education can be integrated with modern educational approaches, highlighting the capacity of Project Anatolian Imam Hatip High Schools to raise well-rounded individuals who can shape the future of the country.

Anahtar Kelimeler

Religious Education , Project Anatolian Imam Hatip High School , Curriculum , Course Objective , Human Model

Etik Beyan

This study was written with inspiration from the subject area of the doctoral dissertation titled “Change and Transformation in Imam Hatip Schools/High Schools Education and Training Programs (1924-2021),” which is currently being prepared under the supervision of Assoc. Prof. Dr. Halise Kader ZENGİN.

Proje Anadolu İmam Hatip Liselerinde Yetiştirilmek İstenen İnsan Modeli

Öz

Bu çalışma, Türkiye'de son yıllarda din eğitimi politikalarının önemli bir parçası haline gelen Proje Anadolu İmam Hatip Liseleri'nin yetiştirmeyi hedeflediği insan modelini, program çeşitliliği temelinde analiz etmektedir. Araştırmada nitel araştırma yöntemi benimsenmiş ve doküman analizi tekniği ile Milli Eğitim Bakanlığı’nın yayımladığı öğretim programları incelenmiştir. Her program türünde uygulanan seçmeli dersler ve bu derslerin hedefleri doğrultusunda, yetiştirilmek istenen insan modelinin özellikleri kategorize edilerek analiz edilmiştir. Ortak olarak tüm Proje Anadolu İmam Hatip Lisesi programlarında Kur’an-ı Kerim’i tecvid kurallarına uygun okuma, İslami ilimlerde (akaid, fıkıh, tefsir, hadis) temel bilgiye sahip olma ve ahlaki gelişim hedeflenmektedir. Bununla birlikte, her program türü, alanına özgü belirli beceri ve değerleri de ön plana çıkarmaktadır. Teoloji temelli hafızlık ve dil programlarında, öğrencilerin Arapça iletişim becerilerini geliştirmeleri, Kur’an’ı ezberleme ve anlama, dini musiki ve hat sanatı gibi geleneksel sanatlarda beceri kazanmaları beklenmektedir. Klasik sanatlar ve müzik programı, öğrencilerin hat, tezhip, dini musiki gibi İslam sanatları alanlarında yetkinleşmelerini hedefler. Spor programı ise öğrencilerin hem fiziksel hem de manevi açıdan gelişmelerine katkı sunmayı amaçlamaktadır. Fen ve teknoloji programında dijital okuryazarlık, kodlama, yapay zeka, robotik, siber güvenlik gibi çağdaş alanlarda bilgi ve beceri kazandırılmakta; öğrencilerin problem çözme, proje geliştirme ve bilimsel düşünme gibi becerileri desteklenmektedir. Çocuk gelişimi ve eğitimi programı, öğrencileri özellikle erken çocukluk dönemi eğitimi, özel eğitim, çocuk psikolojisi gibi alanlarda bilgi sahibi yapmayı hedefler. Fen ve sosyal bilimler programları, öğrencilerin analitik düşünme, bilimsel sorgulama ve toplumsal duyarlılık geliştirmelerine katkıda bulunur. Uluslararası Anadolu İmam Hatip Liseleri, farklı ülkelerden gelen öğrencilerle çok kültürlü bir ortam oluşturur. Bu okullarda çok dilli bireyler yetiştirilmesi amaçlanırken; öğrencilerin hem dini hem de evrensel değerlere sahip, iletişim becerisi yüksek ve küresel vatandaşlık bilinci gelişmiş bireyler olması hedeflenmektedir. Araştırmanın genel bulguları, Proje Anadolu İmam Hatip Liselerinin sadece dini eğitime odaklanan kurumlar olmadığını, aynı zamanda akademik açıdan başarılı, sosyal yönü gelişmiş, mesleki becerilere sahip ve çağın gereklerine uygun donanıma sahip bireyler yetiştirmeyi hedeflediğini göstermektedir. Bu okulların eğitim programları, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nda belirtilen “milli ve manevi değerleri benimsemiş, ahlaki bütünlüğe sahip bireyler yetiştirme” amacıyla örtüşmektedir. Ayrıca çalışmada mevcut literatür incelenmiş ve Proje Anadolu İmam Hatip Liseleri hakkında yapılan önceki araştırmalara katkı sağlanmıştır. Öğrencilerin bu okulları tercih nedenleri, mesleki yönelimleri ve memnuniyet düzeyleri gibi konulara da değinilmiş; özellikle proje okulların eğitim ortamları ve fiziksel imkanları bağlamında yapılan çalışmalarla desteklenmiştir. Sonuç olarak bu çalışma, din eğitiminin modern eğitim yaklaşımlarıyla nasıl bütünleştirilebileceğine dair önemli bir model sunmakta ve Proje Anadolu İmam Hatip Liselerinin Türkiye’nin geleceğine yön verecek çok yönlü bireyler yetiştirme kapasitesine sahip olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi , Proje Anadolu İmam Hatip Lisesi , Öğretim Programı , Ders Amacı , İnsan Modeli

Etik Beyan

Bu çalışma Doç Dr. Halise Kader ZENGİN danışmanlığında hazırlanma aşamasında olan “İmam Hatip Okulları/Liseleri Eğitim ve Öğretim Programlarında Değişim ve Dönüşüm (1924-2021)” başlıklı doktora tezinin konu alanından esinlenerek kaleme alınmıştır.

Kaynakça

• Altıntaş, M. (2019, March 17). Yabancı Dil Hazırlık Sınıfı Olan Proje İmam Hatip Liselerinde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri-Nitel Bir Araştırma-. 1–10. Malatya.
• Ayhan, H. (2014). Türkiye’de Din Eğitimi. Dem Yayınları.
• Ayten, M. (2024). Proje İmam-Hatip Lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin Üniversite Tercihleri ile Meslek Seçimlerini Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Antalya.
• Bozan, İ. (2007). Devlet ile toplum arasında: Bir okul: İmam Hatip Liseleri bir kurum: Diyanet İşleri Başkanlığı. TESEV Yayınları.
• Buyrukçu, R. (2007). Türkiye’de Mesleki Din Eğitim Öğretimi. Fakülte Kitabevi.
• Dinçer, N. (1998). 1913’ten Günümüze İmam-Hatip Okulları Meselesi (M. E. Düzdağ, Ed.). Şule Yayınları.
• Doğan, R. (1999). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Tevhid-i Tedrisat Çerçevesinde Din Eğitim-Öğretimi ve Yapılan Tartışmalar. In F. Unan & Y. Hacaloğlu (Eds.), Cumhuriyetin 75. Yılında Türkiye’de Din Eğitimi ve Öğretimi. Ankara: Türk Yurdu Yayınları.
• Karaman, D. (2021). Yöneticilerine Göre Anadolu İmam Hatip Liselerindeki Program Çeşitliliği ve Proje Okul Uygulamasının Değerlendirilmesi. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, (11), 11–37. https://doi.org/10.53112/tudear.869069
• Keskiner, E., & Ay, S. (2023). Velilere Göre Proje Anadolu İmam Hatip Liselerindeki Din Eğitimi (İstanbul Örneği). Talim, 7(2), 154–176. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/talim/issue/82222/1325473
• Meb. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Program ve Proje Uygulayan Eğitim Kurumları Yönetmeliği. , 29818 Resmi Gazete § (2016).
• Meb. (2018). Uluslararası Anadolu İmam Hatip Lisesi Haftalık Ders Çizelgesi. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.
• Meb. (2023). Anadolu İmam Hatip Lisesi ve Hazırlık Sınıfı Bulunan Anadolu İmam Hatip Lisesi Haftalık Ders Çizelgesi. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu.
• Meb. (2024a). 21. Yüzyıl Bağlamında Anadolu İmam Hatip Liseleri ve İmam Hatip Ortaokullarında Yeni Dönem. Din Öğretimi Genel Müdürlüğü. Retrieved from https://dogm.meb.gov.tr/pdf/Yeni_Donem_Kitapcik.pdf
• Meb. (2024b). Öğretim Programları Arşivi. Retrieved 24 December 2024, from https://dogm.meb.gov.tr/www/egitim-programlari-arsiv/icerik/2064
• Milli Eğitim Temel Kanunu. , Pub. L. No. 4306, 23084 Resmi Gazete md. 1/2 (1997).
• MTEGM Öğretim Programları Portalı. (2024). Retrieved 24 December 2024, from https://meslek.meb.gov.tr/cercevelistele.aspx?sinif_kodu=9&kurum_id=1
• Öcal, M. (2016). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi. Dergah Yayınları.
• Öcal, M. (2017). Türkiye’nin ve İslam Âleminin İnşasında Uluslararası ve Proje Anadolu İmam Hatip Liselerinin Yeri ve Önemi. In R. Uçar, E. İlhan, & İ. Aşlamacı (Eds.), Geleceğin İnşasında İmam Hatip Okulları. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi.
• Şalcı, Z., & Gürel, R. (2021). Fen ve Sosyal Bilimler Programlı Anadolu İmam Hatip Liselerinin Eğitim Ortamları ve Fiziki İmkânları Üzerine Nitel Bir Araştırma (Kocaeli Örneği). Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26(2), 79–113. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/firatilahiyat/issue/67345/1004520
• Şimşek, H., & Yıldırım, A. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (Hasan Şimşek-Ali Yıldırım) (9th ed.). Seçkin Yayıncılık.
• Tarhan, H., & Karateke, T. (2021). Proje Anadolu İmam Hatip Liselerinin Öğrenci Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 12(2), 481–516. https://doi.org/10.51605/mesned.1017035
• Ünsür, A. (2005). Kuruluşundan Günümüze İmam-Hatip Liseleri. Ensar Neşriyat.
• Yücel, Z. (2024). Proje İmam hatip lisesi Öğrencilerinin Meslek Derslerine Yönelik Tutumlarının Öğrenci Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Kayseri.
• Zengin, M. (2017). Modern Türkiye’de Din ve Eğitim Politikaları Ekseninde İmam Hatip Okulları Üzerine bir Analiz. In İ. Erdem, İ. Aşlamacı, & R. Uçar (Eds.), Geleceğin İnşasında İmam Hatip Okulları I. Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Zengin, M., & Karaman, D. (2020). Öğrencilerin Proje Anadolu İmam Hatip Liselerini Tercih Nedenleri ve Mesleki Eğilimleri. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, (54), 403–431. https://doi.org/10.29288/ilted.763282
• Zengin, Z. S. (2002). Kurtuluş Savaşı Döneminde ve Cumhuriyet’in Başlarında Türkiye’de Medreseler ve Din Eğitimi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 43(2), 277–313. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000111