Osmanlı Meslek Dergilerine Bir Örnek: Eczacı

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 3, 687 - 703, 30.09.2025

Neslihan Kılıç

https://doi.org/10.30622/tarr.1763430

Öz

Ülkemizde eczacılık tarihi açısından kilometre taşı olarak kabul edilen çeşitli aşamalar bulunmaktadır. Bunlar eczacılık mesleğiyle ilgili eğitim kurumlarının açılması, eczacılık mesleğine dair çeşitli cemiyetlerin teşekkülü ve genellikle bu cemiyetlerin yayın organı konumunda olan eczacılığa yönelik meslek dergilerinin yayınlanmasıdır. 19. yüzyıldan itibaren eczacılığın gerek Avrupa’da gerekse ülkemizde profesyonel bir meslek olarak yapılmaya başlanmasıyla birlikte ilk mesleki dergiler de yayın hayatına başlamıştır. Dönemin evrensel yayın dilinin Fransızca olması ve ecza işiyle iştigal edenlerin kahir ekseriyetinin gayrimüslimlerden oluşması sebebiyle ilk yayınlanan meslek dergilerinin dili de Fransızcadır. Eczacı dergisi ise Türkçe olarak yayınlanan ilk meslek dergisi olması hasebiyle önem arz etmektedir. Türk eczacılığının gelişimine önemli katkılar sunmuş olan Müfredat-ı Tıp ve Fen İspençiyâri Laboratuvar Asistanı Eczacı Nail Halid (Tipi) Bey tarafından çıkarılan Eczacı dergisi, yine bu dönemin önemli eczacılık meslek örgütlerinden kabul edilen Osmanlı Eczacılar Cemiyetinin yayın organı konumundadır. Dergi, eczacılık mesleğinin sorunlarını kamuoyuna duyurmak, mesleğe yönelik düzenleyici yönetmeliklerin hazırlanmasını sağlamak, eczacıların birlik ve beraberlik içinde hareket ederek ülkemizin ilaç konusunda Avrupa’ya bağımlılığını azaltmak yönünde yayınlar yaparak farkındalık oluşturmaya çalışmıştır. Bu çalışmada ülkemizde Türkçe olarak yayınlanan ilk eczacılık dergisi “Eczacı” konu edinilmiştir. Eczacı dergisi hakkında bugüne kadar akademik düzeyde bir çalışma yapılmamıştır. Bu yönüyle çalışma, “Eczacı” dergisi hakkında yapılan ilk akademik çalışma özelliğini taşımaktadır. Temelde bir iletişim / basın tarihi çalışması olan bu makalede tanımlayıcı / betimleyici araştırma yöntemiyle, “Eczacı” dergisinin kurucu kadrosu, yayınlandığı dönem, yayın politikası, yazar kadrosu ve teknik özellikleri hakkında durum tespiti yapılmıştır. Bu doğrultuda çalışmada “Eczacı’nın kimlik bilgileri ve teknik özellikleri nasıldır? Derginin eczacılık mesleği açısından önemi nedir?” sorularına cevap aranmıştır. Çalışma, gazetenin İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Milli Kütüphane Süreli Yayınlar Koleksiyonu ve Hakkı Tarık Us Koleksiyonundan elde edilen nüshaları üzerinden yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Eczacı Dergisi , Eczacı Gazetesi , Resimli Eczacı Gazetesi , Nail Halid , Osmanlı Eczacılar Cemiyeti , Gazetecilik

An Example of Ottoman Professional Journals: Eczacı

Öz

There are various stages that are considered milestones in the history of pharmacy in our country. These are the opening of educational institutions for the pharmacy profession, the establishment of various societies for the pharmacy profession, and the publication of professional journals for pharmacy, which are generally the publication organs of these societies. As the profession of pharmacy began to be practiced as a professional profession both in Europe and in our country from the 19th century onwards, the first professional journals began to be published. Because the universal language of publication at the time was French and the overwhelming majority of those engaged in the pharmaceutical business were non-Muslims, the language of the first professional journals published was French. Eczacı magazine is important because it is the first professional magazine published in Turkish. The Pharmacist magazine, published by Nail Halid (Tipi), a laboratory assistant at the Faculty of Medicine and Faculty of Pharmacy who made significant contributions to the development of Turkish pharmacy, was the publication organ of the Ottoman Pharmacists’ Society, which was considered one of the important professional pharmacy organizations of the period. The journal has strived to raise awareness by publishing articles to publicize the problems of the pharmacy profession, to ensure the preparation of regulatory regulations for the profession, and to reduce our country's dependence on Europe for medicines through the unity and solidarity of pharmacists. In this study, the first pharmacy journal published in Turkish in our country, "Eczacı", is discussed. No academic study has been conducted on the “Eczacı” journal to date. In this respect, the study is the first academic study on the "Eczacı" Journal. In this study, which is essentially a study of communication/press history, the founding staff, the period in which it was published, the publication policy, the staff of writers and technical features of the "Eczacı" Journal were determined using the descriptive/descriptive research method. In this context, the study sought to answer the questions "What are the Eczacı’s credentials and technical specifications? What is the importance of the journal for the pharmacy profession?" The study was conducted on copies of the newspaper obtained from the IBB Atatürk Library, National Library of Turkey Periodicals Collection and the Periodicals of Hakkı Tarık Us Collection.

Anahtar Kelimeler

Pharmacist (Eczacı) Journal , Pharmacist (Eczacı) Newspaper , Illustrated Pharmacist Newspaper , Nail Halid , Ottoman Pharmacist Society , Journalism

Kaynakça

• Baytop, T. (2000). Türk Eczacılık Tarihi Araştırmaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları.
• Baytop, T. (1985). Türk Eczacılık Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, No: 3358.
• Dramur Bütün, R. (1984). 1838-1908 Yılları Arasında Osmanlılarda Eczacılık ve Deontolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji Birimi, Doktora Tezi.
• Erdoğan, İ. (2012). Pozitivist Metodoloji ve Ötesi – Araştırma Tasarımları, Niteliksel ve İstatistiksel Tasarımlar. Ankara: Erk Yayınları.
• Güz, N. (2000). Osmanlı Basını. Selçuk İletişim, 1(3), 40-57.
• Kılıç, N. (2024). İkinci Meşrutiyet Dönemi Mizah Dergilerinden “Hande” Dergisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(2), 588-604.
• Kılıç, N. (2019). Osmanlı Basınında Muhafazakâr Bir Kadın Dergisi Mürüvvet. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Kocacık, E.T. (2022). Osmanlı Eczacı İttihad Cemiyeti’nin (Union Pharmaceutique Ottomane) Kuruluşu ve Nizamnamesine Göre Yapısı. Osmanlı Bilimi Araştırmaları 23/1, 137-199.
• Kocacık, E. T. ve Dölen, E. (2019). Osmanlı ve Cumhuriyet Türkiye’sinde Eczacı Kalfalarının Örgütlenme Girişimleri (1912-1949). Osmanlı Bilimi Araştırmaları 20/2, 75-102.
• Sucu, İ. (1988). Türkiye’de Eczacılık Dernekler. FABAD Farm. Bil. Der. 14, 373-380.
• Ünver, A. S. (1952). Türkiye Eczacılık Tarihi. İstanbul: Hüsnü Tabiat Basımevi.
• Adana Sanayi Mektebi Kimya Muallimi Eczacı Hasan Basri. Mebahis-i Fenniye. Eczacı (Mart 1912), 30.
• Agop Çerkiyan.Eczacı (Haziran 1911), 77.
• Ahmet Vefik. Eczacılık. Eczacı (Şubat 1911), 8.
• Doktor Ahmet Fuat. İdrarda Kan Tahlili. Eczacı (Şubat 1911), 10.
• Eczacı M. Sabri. İtalya Pamuklarını Almamak İçin Mühim Bir Teklif. Eczacı (Kasım 1911), 171.
• Eczacı Mülazım-ı Evvel Kamil. Eczacılıkta Nazari Ameli Gayeler. Eczacı (Ekim 1911), 146.
• Eczacı S.H. Eczacı Stajyerliği. Eczacı ( Ağustos 1911), 105.
• Eczacı Sadık Hilmi. Hep Arzular Birleşiyor. Eczacı (Aralık 1911), 194-196.
• Eczacı Sadık Hilmi. Tedavi-i Acile-i İptidaiye ve Bazı Tedâbir-i Beytiyye. Eczacı (Mayıs 1911), 46.
• Eczacı Sadık Hilmi. Unutulmuş Büyük Fırsatlar, Eczacı (Nisan 1911), 19.
• Eczacı Sadık Hilmi. Usûl-i Ta’kîm. Eczacı (Nisan 1911), 28.
• Eczacı Sadık Hilmi. Süt. Eczacı (Mart 1911), 13.
• Fuad Mehmed. Yeni Eczacı Gazetesi. Eczacı (Şubat 1926), 1.
• M. Hasun, Zeytinyağının Safiyetinin Tayini. Eczacı (Temmuz 1911), 98.
• Muallim Tevfik Vacid. Eczacılık Tarihi. Eczacı (Nisan 1911), 22.
• Nail Halid. Toksikoloji. Eczacı (Ağustos 1911), 109.
• Nail Halid. “Rusub-u Esfar Hakkında”, Eczacı (Ağustos 1911), 110.
• Nail Halid. Eczacı Nevsali. Eczacı (Temmuz 1911), 81.
• S. H. Konserve. Eczacı (Ağustos 1911), 120.
• Şam Osmanlı Tıp Fakültesi Kimya Muallimi Asistanı Eczacı Kimyager Z. Şükrü, Pierre Eugene Marcellin Berthelot (1827-1907). Eczacı (Şubat 1912), 246.
• Tıp Fakültesi Hikmet-i Tabiiye Laboratuvar Şefi Şevki Bey. Termometre. Eczacı (Mart 1911), 25.
• Tıp Fakültesi Fen İspençiyâri ve Müfredat-ı Tıp Muallimi Doktor Tevfik Vacid. Eczacılık Tarihi. Eczacı (Mart 1911), 22.
• Üsküdar’dan Eczacı A.K. Mukayese-i Rutubet. Eczacı (Temmuz 1911), 84.
• Eczacı. Abone Şeraiti. (Mart 1912), 304.
• Eczacı. Ahmet Vefik Bey. (Nisan 1911), 17.
• Eczacı. Devlet-i Osmaniye Eczacılar Cemiyetinden / Muhterem Meslektaş. (Mayıs 1911), 33.
• Eczacı. Eczacılık. (Mart 1911), 8-9.
• Eczacı. Eczacı Havadisleri. (Eylül 1911), 139.
• Eczacı. Eczacının Tefrikası. (Mayıs 1911), 49.
• Eczacı. Her nevi muherrerat… (Mart 1911), 16.
• Eczacı. İdarehanemizin Faaliyeti. (Ekim 1911), 168.
• Eczacı. İfade-i Meram. (Mart 1911), 1.
• Eczacı. İhbar. (Mayıs 1911), 56.
• Eczacı. İlân. (Mart 1912), 304.
• Eczacı. İlan Ücretleri. (Şubat 1926), 16.
• Eczacı. İstanbul’da Adam Başına Ayda 290 gram Rakı. (1927) 12/188.
• Eczacı. İtalya Pamuklarını Almamak İçin Mühim Bir Teklif. (Kasım 1911), 171.
• Eczacı. Karahisar Maden Suyu. (Ekim 1911), 168.
• Eczacı. Kariînden Ricamız ve Beyan-ı İtizar. (Mayıs 1912), 368.
• Eczacı. Muavenet-i Milliye Cemiyeti Üsküdar Sergisinden. (Mayıs 1911), 33.
• Eczacı. Mamulat-ı Dâhiliyemize Rağbet. (Eylül 1911), 144.
• Eczacı. Muheberat-ı Aleniye. (Ekim 1911), 160.
• Eczacı. Muheberat-ı Aleniye. (Temmuz 1911), 103.
• Eczacı. Muhtelif Kumaşlar Üzerinde Olan Muhtelif Tabiatta Lekeleri Çıkarmak Usulünü İrâe Eden Cetveldir. (Temmuz 1911), 94.
• Eczacı. Osmanlı Eczacı Cemiyetinin Müzakeratı. (Haziran 1911), 62-63.
• Eczacı. Reklam İlanı. (Ağustos 1911), 128.
• TEB (Türk Eczacılar Birliği) Mecmusı. Eczacı Nail Halit Tipi (1886-1957). (01.01.0958), 76.