BibTex RIS Kaynak Göster

Türk mimarlık tarihi yazımında 'Ulusal'/'Milli' Olanın Eklektisizm ve Modernizm Ekseninde Ayrış[-tırıl-]ması Üzerine

Yıl 2014, Cilt: 10 Sayı: 18 - Cilt: 10 Sayı: 18, 117 - 133, 12.07.2016

Elâ Güngören Uğur Tuztaşı

https://doi.org/10.23835/tasarimkuram.239597

Öz

Bu makale mimarlık tarihi yazıcılığımızda Türk mimarlığının, çoğunlukla I. Millî / Ulusal ve II. Millî / Ulusal Mimarlık dönemleri olarak adlandırılan iki ulusalcılık hareketi söylemiyle ortaya çıkan tartışmalarla, bu dönem hakkında geliştirilen tasniflerdeki benzerlik ve farklılıkların analizini içermektedir. Böylelikle millî veya yerel olanın mimarlık aracılığıyla temsil edilebilmesinin analizi, kullanılan terminolojiler üzerinden sorgulanacaktır. Yeni bir adlandırma savını ortaya koyma iddiasını taşımayan yazıda, her iki mimarlık hareketinin birbirine eklemlenen ideolojik bir arka plana sahip olmadığı düşüncesi sonucu ortaya çıkan tartışmaların bir dökümü sunulmaya çalışılacaktır. Aynı süreçte mimarlık tarihimizde bu kavramların ayıklama/aklanma/ayrışma türü olgularla yeniden değerlendirilmesine veya tasnif edilmesine ihtiyaç duyulduğu inancıyla, 1930’lu yıllardan bu yana süregiden karmaşa ve çelişkinin nedenlerine odaklanılacaktır. Bu nedenle her iki hareketin ayıklama veya ayrışmasını, hem milli/ulusal yörüngesindeki yazında, hem de kendi dönemlerinde ve sonrasında ortaya çıkan eleştiri kültürü çerçevesinde değerlendirilmek gerekmiştir. Mimarlık ürünleri ve bu ürünlerin temsili açısından mimarların kendi tasarımlarını Millî/Ulusal terimleriyle veya başka isimlerle nitelemeleri ile mimarlık yazıcılığımızdaki adlandırmalar arasındaki benzeşimler veya farklılıklar yine cevap aranılacak sorunlardandır. Bu adlandırmaların merkezinde, araştırmacıların son dönemlerde ürettikleri “Millî” ve “Modern” olma tezinin de ayrıcalıklı bir yeri olduğuna inanılmaktadır. Modern söylemi içerme düşünceleri ve değerlendirmeleriyle, mimarlık tarihi historiyografyamızda “Modern” kelimesi ve içeriğinin bir “itibar iadesine” yol açtığına inanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

XX. Yüzyıl Türk Mimarlık Tarihi Yazıcılığı 'I. Millî/II. Millî' Hareketi Historiyografyada Kimlik ve Aidiyet Problemi Eklektisizm Modernizm

Kaynakça

  • Ak›n, G. 2002. Sadece Bafllam›fl Bir Proje Olarak 1908 Romantizmi ve Vedat Tek, ‹çinde: A. Batur, A. Vedat Tek Kimli¤inin ‹zinde Bir Mimar, ‹stan bul: Yap› Kredi Yay›nlar›.
  • Alsaç, Ü. 1973. Türk Mimarl›k Düflüncesinin Cumhuriyet Devrindeki Evrimi. Mimarl›k (11-12), s. 12-25.
  • Altan, E.E. 1999. The Forming of the National in Architecture, METU Journal of the Faculty of Architecture (19), s. 31–43.
  • Altan, E.E. 2009. Cumhuriyet Dönemi Mimarl›¤›: Tan›mlar, S›n›rlar, Olanaklar, ‹çinde: Türk Mimarl›k Tarihi. Türkiye Araflt›rmalar› Literatür Dergisi, Cilt 7, say› 13, s. 121– 130.
  • Altan, E.E. 2009. Erken Cumhuriyet Dönemi ve “Ulusal Mimarl›k”. Toplumsal Tarih, (2009/9), 189, s. 76-82.
  • Altan E. E. 2010. Cumhuriyet’in Mekânlar›/Zamanlar›/ ‹nsanlar›: Mimarl›k Tarihyaz›m› Üzerine De¤erlendirme. ‹çinde: Altan Ergut, E. , ‹mamo¤lu, B. (derleyenler), Cumhuriyet’in Mekânlar› Zamanlar› ‹nsanlar›, Ankara: dipnot yay›nlar›, s. 11-24.
  • Arseven, C. E. 1939. L’Art Turc Depuis son Orijine Jusqu’à Nos Jours, ‹stanbul: Devlet Bas›mevi.
  • Asaso¤lu, A. 1988. Ça¤dafl Türk Mimarl›¤› Kimlik Aray›fl› Sürecinde Eklektik E¤ilimler, Yüksek Lisans Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
  • Aslano¤lu, ‹. 2001. Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarl›¤› 1923-1938, Ankara: ODTÜ Mimarl›k Fakültesi Yay›nlar›.
  • Aslano¤lu, ‹. 1984. Birinci ve ‹kinci Millî Mimarl›k Ak›mlar› Üzerine Düflünceler. Mimaride Türk Millî Üslûbu Semineri, ‹stanbul: Atatürk Kültür Merkezi, s.41–51.
  • Aslano¤lu, I. 1988. Modernizm’in Tan›m›, S›n›rlar›, Erken Yirminci Yüzy›l Mimarl›¤›nda Farkl› Tav›rlar, Ankara: ODTÜ Mimarl›k Fakültesi Yay›nlar› (88/6), s. 66.
  • Ayd›n, S. 1997. Kültür-Kimlik Modelleri Aç›s›ndan Türk Tarih Yaz›m›, Ankara: Yay›nlanmam›fl Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Balc›o¤lu, T.; Ertekin, H. 1982. Mimarl›k Söylemi ve Tasar›m. Mimarl›k (82/10). Banham, R. 1962. The Age of the Masters, London.
  • Batur, A. 1983. Cumhuriyet Döneminde Türk Mimarl›¤›. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 5, ‹stanbul, 1380-1413.
  • Batur, A. 2003. M. Vedad Tek, Kimli¤inin ‹zinde Bir Mimar. haz›rlayan: Afife Batur, ‹stanbul: Yap› Kredi Yay›nlar›.
  • Batur, A. 2001. “Millî” Olarak Adland›r›lan Mimarî E¤ilim ler. Mimarl›k (298), s. 42-45.
  • Batur, A. 2006. Türkiye Mimarl›¤›nda “Modernite” Kavram› Üzerine. Mimarl›k (329), s. 50-53. Behçet ve Bedrettin 1933. Türk ‹nk›lâp Mimarisi. Mimar (9- 10), s. 265-266.
  • Blake, P. 1977. Form Follows Fiasco, Why Modern Architecture Hasn’t Worked?, Boston: Little Brown Co.
  • Boyac›o¤lu, B. 2003. The Construction of Turkish Modern Architecture in Architectural History Writing, ‹zmir: Yay›nlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi, ‹zmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü.
  • Bozdo¤an, S. 2012. Modernizm ve Ulusun ‹nflas›. çev. T. Birkan, ‹stanbul: Metis Yay›nlar›.
  • Bozdo¤an, S. 2007. Reading Ottoman Architecture through Modernist Lenses :Nationalist Historiography and the “New Architecture” in the Early Republic, Muqarnas, XXIV. editör Gülru Necipo¤lu, Brill, Leiden, s. 199-221.
  • Bozdo¤an, S. ve Akcan, E., 2012. Turkey, Reaktion Books, London, UK.
  • Braudel, F. 2006. Uygarl›klar›n Grameri. çev. M. A. K›l›çbay, ‹stanbul: ‹mge Kitabevi Yay›nlar›. Brolin, B. 1976. Failure of Modern Architecture. Studio Vista, London
  • Bükülmez, C. 2000. 1930’larda Arkitekt Dergisinde Mimari Metinler, ‹stanbul: Yay›nlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi, ‹TÜ Fen Bilimleri Enstitüsü.
  • Cengizkan, A. 2002. Öndeyifl ya da Modernlik Aray›fllar›, Modernin Saati. Ankara: Mimarlar Derne¤i Yay›n›.
  • Cephanecigil, G.V. 2009. Geç Osmanl› Ve Erken Cumhuriyet Dönemlerinde Mimarl›k Tarihi ‹lgisi ve Türk Eksenli Milliyetçilik (1873-1930), ‹stanbul: Yay›nlanmam›fl Doktora Tezi, Y.T. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü.
  • Civelek, Y. 2009. Mimarl›k, Tarihyaz›m› ve Rasyonalite: XX. Yüzy›l›n ‹lk Yar›s›ndaki Modern Türk Mimarisinde Biçime Dayal› Sembolik Söylem Meselesi. Türkiye Araflt›rmalar› Literatür Dergisi (13), s. 131-152.
  • Çelik, Z. 2005. fiark›n Sergilenifli, 19. Yüzy›l Dünya Fuarlar›nda ‹slam Mimarisi. ‹stanbul: Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›. Davies, C. 2011. Thinking About Architecture. London: Laurence King Publishing Ltd.
  • Düzenli, ‹. H. 2009. Fiziksel ‹nfladan Metinsel ‹nflaya: Türkiye’de Mimal›k Tarihi ve Tarihçili¤inin Serüveni. ‹çinde: Türkiye Araflt›rmalar› Literatür Dergisi, cilt 7, say› 13, s. 11-50.
  • Düzenli, ‹. H. 2005. Mimari Otonomi ve Medeniyet Ben- ‹draki Kavramlar› Ba¤lam›nda Turgut Cansever Projelerinde Biçim ‹fllev Yap› ve Anlam Analizleri, Trabzon: Yay›nlanmam›fl Yüksek

Yıl 2014, Cilt: 10 Sayı: 18 - Cilt: 10 Sayı: 18, 117 - 133, 12.07.2016

Elâ Güngören Uğur Tuztaşı

https://doi.org/10.23835/tasarimkuram.239597

Öz

This article aims to present discussions concerning discourses on the two nationalist movements qualified as ‘the first and the second national movements’ in 20th century Turkish architectural historiography. It claims to analyze on one hand debates resulting from the idea that contrary to the denomimations of the above mentioned styles, the two architectural movements did not have a common ideological background and on the other hand the dilemma and confusion caused later, seeing resultantly the need to reevaluate or reclassify concepts such as selection/acquittal or dissociation. The architect’s qualification as ‘national’ or other of his/her own architectural produce and the similitudes or differences between references in Turkish architectural discourse concerning the representation of architectural production at large are other matters that need attention alike, for it is advanced in the paper that contradictions are not caused because of the terminology that is referred to as ‘national’ but by what is used instead. Among these qualifications ideas elaborated recently by historians for the ‘national’ and the ‘modern’ holds a keyposition. It is thus believed that the word ‘modern’ and its content rehabilitates the two styles altogether.

Anahtar Kelimeler

20th century Turkish architectural historiography ‘First National/Second National Movements’ The problem of national identity in historiography Eclecticism Modernism

Kaynakça

  • Ak›n, G. 2002. Sadece Bafllam›fl Bir Proje Olarak 1908 Romantizmi ve Vedat Tek, ‹çinde: A. Batur, A. Vedat Tek Kimli¤inin ‹zinde Bir Mimar, ‹stan bul: Yap› Kredi Yay›nlar›.
  • Alsaç, Ü. 1973. Türk Mimarl›k Düflüncesinin Cumhuriyet Devrindeki Evrimi. Mimarl›k (11-12), s. 12-25.
  • Altan, E.E. 1999. The Forming of the National in Architecture, METU Journal of the Faculty of Architecture (19), s. 31–43.
  • Altan, E.E. 2009. Cumhuriyet Dönemi Mimarl›¤›: Tan›mlar, S›n›rlar, Olanaklar, ‹çinde: Türk Mimarl›k Tarihi. Türkiye Araflt›rmalar› Literatür Dergisi, Cilt 7, say› 13, s. 121– 130.
  • Altan, E.E. 2009. Erken Cumhuriyet Dönemi ve “Ulusal Mimarl›k”. Toplumsal Tarih, (2009/9), 189, s. 76-82.
  • Altan E. E. 2010. Cumhuriyet’in Mekânlar›/Zamanlar›/ ‹nsanlar›: Mimarl›k Tarihyaz›m› Üzerine De¤erlendirme. ‹çinde: Altan Ergut, E. , ‹mamo¤lu, B. (derleyenler), Cumhuriyet’in Mekânlar› Zamanlar› ‹nsanlar›, Ankara: dipnot yay›nlar›, s. 11-24.
  • Arseven, C. E. 1939. L’Art Turc Depuis son Orijine Jusqu’à Nos Jours, ‹stanbul: Devlet Bas›mevi.
  • Asaso¤lu, A. 1988. Ça¤dafl Türk Mimarl›¤› Kimlik Aray›fl› Sürecinde Eklektik E¤ilimler, Yüksek Lisans Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
  • Aslano¤lu, ‹. 2001. Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarl›¤› 1923-1938, Ankara: ODTÜ Mimarl›k Fakültesi Yay›nlar›.
  • Aslano¤lu, ‹. 1984. Birinci ve ‹kinci Millî Mimarl›k Ak›mlar› Üzerine Düflünceler. Mimaride Türk Millî Üslûbu Semineri, ‹stanbul: Atatürk Kültür Merkezi, s.41–51.
  • Aslano¤lu, I. 1988. Modernizm’in Tan›m›, S›n›rlar›, Erken Yirminci Yüzy›l Mimarl›¤›nda Farkl› Tav›rlar, Ankara: ODTÜ Mimarl›k Fakültesi Yay›nlar› (88/6), s. 66.
  • Ayd›n, S. 1997. Kültür-Kimlik Modelleri Aç›s›ndan Türk Tarih Yaz›m›, Ankara: Yay›nlanmam›fl Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Balc›o¤lu, T.; Ertekin, H. 1982. Mimarl›k Söylemi ve Tasar›m. Mimarl›k (82/10). Banham, R. 1962. The Age of the Masters, London.
  • Batur, A. 1983. Cumhuriyet Döneminde Türk Mimarl›¤›. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 5, ‹stanbul, 1380-1413.
  • Batur, A. 2003. M. Vedad Tek, Kimli¤inin ‹zinde Bir Mimar. haz›rlayan: Afife Batur, ‹stanbul: Yap› Kredi Yay›nlar›.
  • Batur, A. 2001. “Millî” Olarak Adland›r›lan Mimarî E¤ilim ler. Mimarl›k (298), s. 42-45.
  • Batur, A. 2006. Türkiye Mimarl›¤›nda “Modernite” Kavram› Üzerine. Mimarl›k (329), s. 50-53. Behçet ve Bedrettin 1933. Türk ‹nk›lâp Mimarisi. Mimar (9- 10), s. 265-266.
  • Blake, P. 1977. Form Follows Fiasco, Why Modern Architecture Hasn’t Worked?, Boston: Little Brown Co.
  • Boyac›o¤lu, B. 2003. The Construction of Turkish Modern Architecture in Architectural History Writing, ‹zmir: Yay›nlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi, ‹zmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü.
  • Bozdo¤an, S. 2012. Modernizm ve Ulusun ‹nflas›. çev. T. Birkan, ‹stanbul: Metis Yay›nlar›.
  • Bozdo¤an, S. 2007. Reading Ottoman Architecture through Modernist Lenses :Nationalist Historiography and the “New Architecture” in the Early Republic, Muqarnas, XXIV. editör Gülru Necipo¤lu, Brill, Leiden, s. 199-221.
  • Bozdo¤an, S. ve Akcan, E., 2012. Turkey, Reaktion Books, London, UK.
  • Braudel, F. 2006. Uygarl›klar›n Grameri. çev. M. A. K›l›çbay, ‹stanbul: ‹mge Kitabevi Yay›nlar›. Brolin, B. 1976. Failure of Modern Architecture. Studio Vista, London
  • Bükülmez, C. 2000. 1930’larda Arkitekt Dergisinde Mimari Metinler, ‹stanbul: Yay›nlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi, ‹TÜ Fen Bilimleri Enstitüsü.
  • Cengizkan, A. 2002. Öndeyifl ya da Modernlik Aray›fllar›, Modernin Saati. Ankara: Mimarlar Derne¤i Yay›n›.
  • Cephanecigil, G.V. 2009. Geç Osmanl› Ve Erken Cumhuriyet Dönemlerinde Mimarl›k Tarihi ‹lgisi ve Türk Eksenli Milliyetçilik (1873-1930), ‹stanbul: Yay›nlanmam›fl Doktora Tezi, Y.T. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü.
  • Civelek, Y. 2009. Mimarl›k, Tarihyaz›m› ve Rasyonalite: XX. Yüzy›l›n ‹lk Yar›s›ndaki Modern Türk Mimarisinde Biçime Dayal› Sembolik Söylem Meselesi. Türkiye Araflt›rmalar› Literatür Dergisi (13), s. 131-152.
  • Çelik, Z. 2005. fiark›n Sergilenifli, 19. Yüzy›l Dünya Fuarlar›nda ‹slam Mimarisi. ‹stanbul: Tarih Vakf› Yurt Yay›nlar›. Davies, C. 2011. Thinking About Architecture. London: Laurence King Publishing Ltd.
  • Düzenli, ‹. H. 2009. Fiziksel ‹nfladan Metinsel ‹nflaya: Türkiye’de Mimal›k Tarihi ve Tarihçili¤inin Serüveni. ‹çinde: Türkiye Araflt›rmalar› Literatür Dergisi, cilt 7, say› 13, s. 11-50.
  • Düzenli, ‹. H. 2005. Mimari Otonomi ve Medeniyet Ben- ‹draki Kavramlar› Ba¤lam›nda Turgut Cansever Projelerinde Biçim ‹fllev Yap› ve Anlam Analizleri, Trabzon: Yay›nlanmam›fl Yüksek
Toplam 30 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Diğer ID JA39SM59BE
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Elâ Güngören Bu kişi benim

Uğur Tuztaşı Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 12 Temmuz 2016
Yayımlandığı Sayı Yıl 2014 Cilt: 10 Sayı: 18 - Cilt: 10 Sayı: 18

Kaynak Göster

APA Güngören, E., & Tuztaşı, U. (2016). Türk mimarlık tarihi yazımında ’Ulusal’/’Milli’ Olanın Eklektisizm ve Modernizm Ekseninde Ayrış[-tırıl-]ması Üzerine. Tasarım + Kuram, 10(18), 117-133. https://doi.org/10.23835/tasarimkuram.239597
AMA Güngören E, Tuztaşı U. Türk mimarlık tarihi yazımında ’Ulusal’/’Milli’ Olanın Eklektisizm ve Modernizm Ekseninde Ayrış[-tırıl-]ması Üzerine. Tasarım + Kuram. Temmuz 2016;10(18):117-133. doi:10.23835/tasarimkuram.239597
Chicago Güngören, Elâ, ve Uğur Tuztaşı. “Türk mimarlık Tarihi yazımında ’Ulusal’/’Milli’ Olanın Eklektisizm Ve Modernizm Ekseninde Ayrış[-tırıl-]ması Üzerine”. Tasarım + Kuram 10, sy. 18 (Temmuz 2016): 117-33. https://doi.org/10.23835/tasarimkuram.239597.
EndNote Güngören E, Tuztaşı U (01 Temmuz 2016) Türk mimarlık tarihi yazımında ’Ulusal’/’Milli’ Olanın Eklektisizm ve Modernizm Ekseninde Ayrış[-tırıl-]ması Üzerine. Tasarım + Kuram 10 18 117–133.
IEEE E. Güngören ve U. Tuztaşı, “Türk mimarlık tarihi yazımında ’Ulusal’/’Milli’ Olanın Eklektisizm ve Modernizm Ekseninde Ayrış[-tırıl-]ması Üzerine”, Tasarım + Kuram, c. 10, sy. 18, ss. 117–133, 2016, doi: 10.23835/tasarimkuram.239597.
ISNAD Güngören, Elâ - Tuztaşı, Uğur. “Türk mimarlık Tarihi yazımında ’Ulusal’/’Milli’ Olanın Eklektisizm Ve Modernizm Ekseninde Ayrış[-tırıl-]ması Üzerine”. Tasarım + Kuram 10/18 (Temmuz 2016), 117-133. https://doi.org/10.23835/tasarimkuram.239597.
JAMA Güngören E, Tuztaşı U. Türk mimarlık tarihi yazımında ’Ulusal’/’Milli’ Olanın Eklektisizm ve Modernizm Ekseninde Ayrış[-tırıl-]ması Üzerine. Tasarım + Kuram. 2016;10:117–133.
MLA Güngören, Elâ ve Uğur Tuztaşı. “Türk mimarlık Tarihi yazımında ’Ulusal’/’Milli’ Olanın Eklektisizm Ve Modernizm Ekseninde Ayrış[-tırıl-]ması Üzerine”. Tasarım + Kuram, c. 10, sy. 18, 2016, ss. 117-33, doi:10.23835/tasarimkuram.239597.
Vancouver Güngören E, Tuztaşı U. Türk mimarlık tarihi yazımında ’Ulusal’/’Milli’ Olanın Eklektisizm ve Modernizm Ekseninde Ayrış[-tırıl-]ması Üzerine. Tasarım + Kuram. 2016;10(18):117-33.