Nakşbendi Meşayıhı İsimlerinden Teşekkül Eden Hat Eserleri

Yıl 2020, Cilt: 23 Sayı: 46, 57 - 89, 15.04.2021

Fatih Özkafa

Öz

Hat sanatında en çok karşılaşılan eser türlerinden biri, tasavvuf büyüklerinin isimlerini ihtiva eden levhalardır. Hattatlardan birçoğunun herhangi bir tarikat koluna intisabı veyahut müntesiplerin hattatlara sipariş vermesi dolayısıyla tarikat önderlerinin isimleri muhtelif tasarım şekilleriyle çokça yazılmıştır. Nakşbendîlik, Mevlevîlik, Kadirîlik, Rufaîlik, Halvetîlik, Cerrahîlik, Bektaşîlik vs ile alâkalı çok sayıda hat eseri görmek mümkündür. Tarikat pirlerine duyulan muhabbet, onların isimlerinin en güzel şekilde istiflenip yazılması ile sanata tezahür etmiştir.
Nakşbendîlik ile ilgili olarak başta Bahâüddin Nakşbend Hazretleri olmak üzere silsile-i şerîften birçok isim tarih boyunca muhtelif hattatlar tarafından tasarlanıp yazılmıştır. Bu eserlerden bazılarında celî sülüs bazılarında celî ta’lîk yazı çeşitleri tercih edilmiştir. Bir kısmı düz satır halinde iken bir kısmı da istifli olarak yazılmıştır. Bazıları mürekkeple yazılmışken bazıları da zerendûd tekniğiyle hazırlanmıştır. Bahsi geçen eserlere müzelerde, özel koleksiyonlarda veya türbelerde rastlamak mümkündür. Bunlardan bir kısmı meşhur hattatlara ait, oldukça kıymetli eserlerdir.
Bu çalışmada, Nakşbendîlik ile alâkalı önemli hat eserleri hat sanatının incelikleri bakımından estetik bir tahlile tabi tutulacak; hat sanatı tarihi ve tekniği açısından yapılacak değerlendirmeler ışığında bazı sonuçlara ulaşılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hat sanatı,, hattat, estetik, Nakşbendilik, sanat

Kaynakça

• Gelibolulu Mustafa Âli, Menâkıb-ı Hünerverân, İstanbul, 1926.
• Alparslan, Ali, “İslâm Yazı Sanatı ‘Hattatlık’a Mevlevîler Önemli Katkıda Bulundu”, Milliyet Sanat Dergisi, Sayı 58, 1973, s. 9-15.
• Alparslan, Ali, Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999.
• Bardakçı M. Necmeddin, Doğuştan Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
• Bayat, A. Haydar, “Hüsn-i Hat Sanatında Mevlevîlik ve Mevlevîler”, 4. Millî Mevlâna Kongresi, Konya 1991, s. 81-99.
• Cunbur, Müjgân, “Mevlâna’ya Göre Sanat ve Sanatkâr”, 4. Millî Mevlâna Kongresi, Tebliğler, Konya 1989, s. 67-74.
• Derman, M. Uğur, “Mevlevîlik ve San’at”, Konya’dan Dünya’ya Mevlâna ve Mevlevîlik, Konya: Karatay Belediyesi Yay., 2002, s. 203-212.
• Eraydın, Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1994.
• Gündüz, İrfan, “Gümüşhanevî Ahmed Ziyâeddin”, Keşkül, Sayı 20, 2011, s. 30-35.
• Müstakimzade S. Sa’düddin, Tuhfe-i Hattatîn, İstanbul, 1928.
• Özkafa, Fatih, “Hz. Mevlâna’nın Hat Sanatına Yansımaları”, Dünyada Mevlâna İzleri, Bildiriler, Konya: S. Ü. Mevlâna Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, 2010, s. 331-342.
• Özkafa, Fatih, Yâ Hazret-i Pîr: Türk Hat Sanatında Tasavvuf Önderleri, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 2021.
• Özköse, Kadir, “Nakşbendiyye Tarîkatının Temel İlkeleri”, Keşkül, Sayı 20, 2011, s. 4-11.
• Serin, Muhiddin, Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, İstanbul: Kubbealtı Yay., 1999.
• Suyolcuzade M. Necib, Devhatü’l-Küttâb, İstanbul, 1942.
• Tosun, Necdet, Bahâüddin Nakşbend, Hayatı, Görüşleri, Tarikatı, İstanbul: İnsan Yayınları, 2007.
• Yakıt, İsmail, “Mevlâna’da Sanat”, X. Millî Mevlâna Kongresi, Tebliğler I, Konya, 2002, s. 51-59.
• Yazır, M. Bedreddin, Medeniyet Aleminde Yazı ve İslâm Medeniyetinde Kalem Güzeli, Ankara: DİB Yay., 1981.
• Yılmaz, H. Kâmil, Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.