Fasting and Its Wisdoms in Terms of Sûfî Perspective

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 48, 95 - 115, 30.11.2021

Veysi Cengiz , Veysel Akkaya

Öz

Sufis draw attention to the spiritual aspect while describing worships. In their works, they examine the subject under the title of "mystery" and explain the secrets of worship, in other words, its heart-related dimensions. In this sense, while discussing the worship of fasting, they emphasized that the heart should also participate in fasting. In fact, the main purpose of fasting is that the heart is constantly fasting against the massive.
Fasting, as one of the acts of worship that is the purpose of man's creation and the pinnacle of humility towards Allah, means submitting to Allah's commands, staying away from His prohibitions, giving up on the desires of the soul, and even abandoning everything other than Allah. Otherwise, fasting that will be kept away from spiritual depths will remain like a soulless body. Just as a soulless body lacks vitality and joy, fasting that does not affect the heart can consist of starvation, as stated in the hadiths. In this sense, in our article, we will examine the approach of Sufis to fasting within the framework of Sufi classics.

Anahtar Kelimeler

Fasting, Worship, Heart, Sufism, Taqwa

Tasavvufî Açıdan Bir İbadet Olarak Oruç

Öz

Sûfîler ibâdetleri anlatırken daha çok manevî yönüne dikkat çekerler. Sûfîler ibâdetleri anlatırken daha çok manevî yönüne dikkat çekerler. Eserlerinde konuyu “esrâr” başlığı altında inceleyerek, ibâdetlerin sırlarını bir başka deyişle kalbî boyutlarını anlatırlar. Bu anlamda oruç ibâdetini ele alırken daha çok kalbin de oruca katılmasının gerektiği üzerinde durmuşlardır. Hatta tutulan orucun asıl gâyesi, kalbin sürekli bir şekilde mâsivâya karşı oruçlu olmasıdır.
Onlar, orucun aklî, rûhî ve kalbî açılımları yanında, kişiye güçlü bir irâde kazandırması üzerinde dururlar. Sûfîlere göre oruç, kalp gözünün açılması için varlık içinde yokluğa alıştıran, nefsin esaretinden alıkoyan, takvâ ve sabırla insanı kemâle ulaştıran bir ibâdettir.
İnsanın yaratılış gâyesi ve Allâh’a karşı tevâzunun zirvesi olan ibâdetlerden birisi olarak oruç, Allâh’ın emirlerine boyun eğmek, yasaklarından uzak durmak, nefsin isteklerinden vazgeçmek, hatta Allâh'tan başka her şeyi terk etmek demektir. Oruç sayesinde nefis tezkiye edilir, ahlâk güzelleşir ve takvâya ulaşılır. Derûnî anlamları ve hikmetleri tefekkür edilerek, kalbî boyutlarda da yaşanılması gerekir. Aksi takdirde mânevî derinliklerden uzak olarak tutulacak oruç, ruhsuz bir beden gibi kalacaktır. Nasıl ki ruhsuz bir beden canlılık ve neşeden yoksun ise kalbe etki etmeyen oruç da hadislerde belirtildiği üzere, aç kalmaktan ibâret hâle gelebilir. Bu manada makâlemizde tasavvuf klasikleri çerçevesinde sûfîlerin oruca yaklaşımlarını inceleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Oruç, İbâdet, Nefis, Kalp, Takva

عبادة الصوم في منظور التصوف

Öz

يلفت الصوفيون الانتباه إلى الجانب المعنوي عند وصف العبادات. في مؤلفاتهم يتناولون الموضوع تحت عنوان "السر" ويشرحون أسرار العبادة ، وبعبارة أخرى أبعادها المتعلقة بالقلب. وبهذا المفهوم، عند الحديث عن عبادة الصوم، ركزوا على أن القلب يجب أن يشترك في الصوم . حتى أنهم يجعلون المقصد الأساسي من الصوم هو أن يصوم القلب باستمرار عن غير الله.
ويؤكدون أنه إضافة إلى الجوانب العقلية والروحية والقلبية للصوم فإنه يعطي الإنسان إرادة قوية. والصوم عند الصوفيين هو الذي يعود القلب على الحرمان ليفتح عينيه للتحرر من أسر النفس . إنها عبادة تكمل الناس بالتقوى والصبر.
ان الصوم من أعلى -العبادات التي خلق الله سبحانه وتعالى الانسان لأجلها, وهو: التسليم لأمر الله، والابتعاد عن نواهيه ، والتخلي عن شهوات النفس ، وحتى ترك كل شيء غير الله. بفضل الصوم تُزكّـى النفس ، وتتحسن الأخلاق ، وتتحقق التقوى. في هذه الحالة، من الضروري أن نتأمل معانيه الداخلية وحكمته وأن يعيش في القلب. فإن الصوم الذي يبقى بعيدًا عن الأعماق الروحية سيبقى كجسد بلا روح.

Anahtar Kelimeler

الصوم, العبادة, النفس, القلب, التقوى

Kaynakça

• Abdulbaki, Muhammed Fuad. el-Mu’cemü’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur'an. Kahire: Dâr Kütübü’l Mısriyye. (h. 1364/1944).
• Adanır, Sultan, “İlk Dönem Sûfîlerinde Bir Nefs Terbiye Yöntemi Olarak Açlık” İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul. Yüksek Lisans Tezi, 2016
• Bolay, Süleyman Hayri. “Akl-ı Selîm” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/275-276. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Cebecioğlu, Ethem. “Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü” 5. Baskı, İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 2009.
• Cilacı, Osman. “İlâhi Dinlerde Oruç, Hac ve Kurban” İzmir: Akyol nşr. (1980).
• Çağrıcı, Mustafa. “Şehvet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/275-276. İstanbul: TDV Yayınları, 2/477-478. 2010
• Çalışkan, M. Selman. “Ramazan Orucunun Teşrii” Kilis 7 Aralık Üni. İlahiyat Fak. Dergisi. C, III, SY, 6, S, 157-192. (2017)
• Demir, Recep. “Diğer İnanç Sistemlerinde ve İslâm’da Oruç” Uluslararası Sosyal Araştırma Dergisi, C, IX, SY, 42, S, 1784. (2016).
• Demirci, Mehmet. “İbadetlerin İç Anlamı” Tasavvuf İlmi ve Akademik Dergi, Ankara: SY, 3, S, 9–30. (2000).
• el-Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail.“Sahîhü’l-Buhârî” Beyrut, Dâr İbn Kesir, (1423/2002).
• el-Kuşeyrî, Ebü’l-Kasım Abdülkerim.“Letâifü’l-işârât” I-IV, haz. Abdullatîf Hasan Abdurrahman, Beyrut: Dâr Kütübü’l İlmiyye. (1971).
• -------. “er-Risâletü’l Kuşeyriyye” thk. Abdulhalim Mahmud, Muhammed b. Şerif, Kahire, Dârü’l Şa’b. (1989).
• el-Mâverdî, Ebü'l-Hasan. “Edebû’d-Dünya ved-Dîn” nşr. Mustafa es Sekka, Beyrut, Dâr Kütübü’l-İlmiyye. (1978).
• el-Mekkî, Ebû Talib. “Kûtü’l-kulûb” I-III, 1. Baskı, thk. Mahmud İbrahim, Muhammed el-Rıdvânî, Kahire: Mektebetü Dârü’t-Türâs. (1422 /2001)
• en-Nîşâbûrî, Hâkim. “el-Müstedrek Ale's-Sahîhayn” I-V thk. Ebu Abdurrahman Mukbil b. Hadi, Kahire: Dar’ul-Harameyn. (1997).
• ez-Zuhayli, Vehbe. “İslâm Fıkhı Ansiklopedisi” I- X, terc. Beşir Eryarsoy vd. İstanbul: Risâle Yayınları. (2015).
• Gazâlî, Ebu Hamid M. b. Muhammed. “İhya-ü Ulûmi’d-Din”. Çev. Ahmet, Serdaroğlu. I-IV, İst.: Akçağ Yay. (1992).
• Göktaş, Vahit. “Kelâbâzî ve Tasavvuf Anlayışı” Ankara Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslâm Bilimleri, Tasavvuf Bilim Dalı. Doktora Tezi, 2007.
• -------. “İlk dönem Müellif Sûfîlerinden Kelâbâzi’nin Oruçla İlgili Yorumları” İstanbul: Uluslararası Ramazan Sempozyumu, 107-117. (2012).
• Göztepe, Yüksel. “Abdülkerim Kuşeyrî’de Hâller ve Makamlar” Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Doktora Tezi, 2006.
• Hücvirî, Ali b. Osman el-Cüllâbî. “Keşfu’l Mahcûb” I-II, thk. Es’ad Abdülhadi Kandil. Kahire: el Mecisi’l Â’la li’s-Sekâfe. (2007)
• -------. “Keşfu’l Mahcûb” (Hakîkat Bilgisi). 5. Baskı, Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları. (2016).
• İbn Arabî, Ebu Bekir Muhyiddin Muhammed b. Ali. “Fusûsu’l-Hikem” Tercüme ve Serhi, I-IV, Çev. A. Avni Konuk, Haz.,
• Mustafa Tahralı–Selçuk Eraydın, İstanbul: Dergâh Yayınları. (1987).
• -------. “el-Fütûhâtü’l Mekkiyye.” I-IX, thk. Ahmet Şemseddin, Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye. (1999).
• Kelâbâzî, Ebu Bekir Muhammed b. İshak el Buhari. “Kitabü’t tearruf li mezhebi ehli’t tasavvuf” 2. bs. haz. Arthur J. Arberry, Kahire: Mektebetü Hanci. (1994).
• -------. “Bahru’l-fevâid (el-Meşhur bi-Maâni’l-ahbar)” I-II, thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail-Ahmed Ferid el-Meziydiy, Beyrut: Dâru’l Kütübü’l İlmiyye. (1999).
• “Kur’ân-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli” 27. Baskı, Ankara: T.D.V.Y. (2014).
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. (1987). “Edebû’d-Dünya ved-Dîn” nşr. Mustafa es-Sekka, Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye.
• Muhammed Akram. “Dinler Tarihi Açısından, Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam’da Orucun Anlamı ve Önemi” İst. Uluslararası Ramazan Semp., 45-62. (2012).
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccac el-Kuşeyrî en Nisaburi. “Sahih-i Müslim” I-V, thk. Muhammed Fuad Abdulbâki, Beyrut: Dâr Kütübü’l İlmiyye. (1991)
• Sayın, Esma. “Tasavvuf Kültüründeki Ubûdiyyet, Muhabbet ve Hürriyet Arasındaki İlişki” Konya: Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, SY, 16, S, 85-94. (2013).
• Serrâc, Ebu Nasr Serrâc et-Tûsî. “El-Lüma’” thk. Abdulhalim Mahmud, Taha Abdulbâki Surur, Kahire: Dâr Kütübü’l Hadis. (1960).
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâleddîn Abdurrahman b. Ebû Bekir. “Durrû’l Mansur, fit- Tefsir’ül Me’sur” I-XVI, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin el-Turki, I. Baskı, Kahire: Merkez Hicr lil-Buhus el-Arabiyye ve’d Dirâseti’l İslâmiyye. (2003).
• Sühreverdi, Şihâbüddin. “Avârifü’l Maârif” I-II, thk. Abdulhalim Mahmud, Muhammed b. Şerif, Kahire: Dâr el-Meârif. (2000).
• Şen, Yusuf. “Zâhiri ve Bâtıni Fıkıh: Gümüşhânevî Örneği” Gümüşhane Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, C, III, SY, 6, S, 47-66. (2014).
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed. “El-Câmiü’s Sahih” I-VI, thk. Beşşâr Avvâd Maruf, Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî. (1998).
• Tosun, Necdet. “Sır” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/115-116. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Uludağ, Süleyman. “Akıl” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/246-247. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• -------. “İbadet” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/247-248. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• -------. “Kalp” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.14/229-232. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• -------. “Nefs” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/526-529. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• -------. “Ruh” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/192-193. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• -------. “Takvâ” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.39/484-486. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• -------. “İslam’da Emir ve Yasakların Hikmeti” 13. Baskı, T.D.V. Yay. İstanbul: TDV Yayınları, 2013. Wensinck, Arent Jean. “el-Mu‘cemü’l-Müfehres li Elfâzi’l-Hadîsi’n-Nebevî” I-VII. Mektebetü Brill, Leiden. (1969).
• Yanık, Nevzat Hafis. “Arap Şiirinde Göz İmgesi” Erzurum: Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, SY, 37, S, 114-143. (2016).
• Yavuz. Yusuf Şevki. “Ruh” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/187-192. İstanbul: TDV Yayınları, 2018.
• Yitik. Ali İhsan. “Oruç” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/414-416. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Yılmaz, Hasan Kâmil. “Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar” 25. Baskı, İst.: Ensar Yay. (2017).