(بحث ميداني حول تطبيق برنامج تدريس اللغة العربية (منطقة سليمان باشا بمدينة تيكيرداغ في تركيا أنموذجا

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 1, 167 - 190, 30.06.2018

Osman Arpaçukuru

Öz

تقوم مدارس الأئمة
والخطباء في تركيا بتدريس اللغة العربية
منذ سنوات عديدة. ومع ذلك، فمن
الواضح أن الأهداف المرجوة من تعليم العربية لم تتحقق. ويقوم مجلس التعليم والتربية
التابعة لوزارة التربية والتعليم بإعداد البرامج التعليمية للدروس العربية في
فترات مختلفة من أجل زيادة جودة تدريس اللغة العربية، وكانت أولى هذه البرامج عام
1973. وهذا البحث دراسة
ميدانية أجريت في عام 2016 حول كيفية تنفيذ البرامج التعليمية المعدة في عام 2011 للدروس العربية في مدارس الأئمة والخطباء، والمشاكل التي تواجه المدرس خلال
الواقع العملي. وتقتصر الدراسة على
ثانوية تيكيرداغ للأئمة والخطباء الأناضولية للذكور،
وثانوية سليمان باشا للأئمة والخطباء
الأناضولية للإناث ومدرسة سليمان باشا
للأئمة والخطباء المرحلة المتوسطة، التي تقوم بفعالياتها
في منطقة سليمان باشا في
تيكيرداغ. وشملت الدراسة مدرّسي مادة اللغة العربية الذين يعملون في هذه المدارس واعتمدت
على آراء أولئك المعلمين في إطار كيفية تنفيذ البرامج التعليمية للدروس العربية والمشاكل التي تواجههم خلال ممارستهم. وتمت صياغة البحث من
خلال استبانات أجريت مع المعلمين. والنتائج التي توصل إليها البحث وفقا للمعطيات
الواردة من المعلمين تمت معالجتها
في البرنامج الإحصائي SPSS ومن ثم تحويلها إلى قيم التردد وقيم
النسبة المئوية وعرضت هذه القيم على شكل جداول. وبالنتيجة
فإن معظم المعلمين لم
يقرؤوا البرنامج التعليمي الخاص بدروس العربية الذي يقومون بممارسته، ولم يدركوا منهج
البرنامج، ورؤيته، وأهدافه. وأن عقولهم ليست واضحة في جواب سؤال هل درس العربية
درس لغة أجنبية أو درس مهني ديني. وأن الممارسات والسلوكيات الدراسية للمدرسين
تتعارض مع البرنامج التعليمي وأيضا كانوا
على نظرة واحدة بأن أهداف الدرس
العربي لم تتحقق إلى حد كبير. وأخيراً عقب النتائج المتنازع عليها تم تقديم بعض اقتراحات من أجل زيادة جودة تدريس اللغة العربية مثل جعل
اللغة العربية عنصرا فعالا ومؤثرة في حياة الطلاب والمدرسين من خلال
جوائز ومنح دراسية مختلفة، واختبار اللغة العربية كلغة أجنبية في امتحانات القبول
الجامعي كعنصر من عناصر التحفيز والجودة، وإقامة امتحان اللغة العربية الخاص بالمدرسين
وزيادة في مرتباتهم أو دفع إضافي وفقا للدرجات التي سيحصلون عليها في هذا الامتحان.

 

الكلمات الدالة: اللغة العربية وبلاغتها،
اللغة العربية، تعليم اللغة
العربية، تدريس اللغة العربية، برنامج تدريس اللغة العربية، البرامج التعليمية الخاصة بدروس العربية، المنهاج الدراسي الخاص بدروس العربية، مدارس الأئمة والخطباء في
تركيا.

Anahtar Kelimeler

اللغة العربية وبلاغتها, اللغة العربية, تعليم اللغة العربية, تدريس اللغة العربية, برنامج تدريس اللغة العربية, مدارس الأئمة والخطباء

A Field Research On The Implementation Of The Lesson Of Arabic Language Teaching Program (Tekirdağ (Turkey)/Süleymanpaşa district as a model)

Öz

Imam Hatip schools (religious vocational schools) in Turkey have been taught teaching Arabic for many years.
However, the objectives of learning Arabic have not yet been realized. The
Education Council of the Ministry of Education prepares educational plans and programs
for Arabic lessons in order to increase the quality of Arabic language teaching,
the first of these programs was in 1973. This research is a field study carried
out in 2016 on how to implement the educational programs prepared in 2011 for
Arabic lessons in Imam Hatip schools, and the problems facing the teacher in practical
reality. The scope of the research is limited to Tekirdağ Anadolu
Religious High School for boys, Süleymanpaşa Anadolu Religious High School for
girls, Süleymanpaşa Religious Secondary school, and the teachers working in
these schools. The
research was based on the views of those educators as to how the educational
programmes for Arabic lessons and the problems they faced during their exercise
were implemented. The research was formulated through interviews with teachers.
The results of the research according to the data received from the teachers
were processed in the statistical program SPSS and then converted to frequency
values and percentage values. These values were presented in tabular form. As a
result of the findings, it was seen that most of the teachers did not read the
Arabic lesson teaching program they were practicing, and they were unaware of
the program’s vision, approach and goals; and they did not understand the
program’s approach, vision, and objectives. Moreover, it was understood that
the minds of the teachers were not clear about whether the Arabic language was
a foreign language lesson or a religious vocational lesson, that the teaching
practices and behaviors of teachers are incompatible with the educational
program and they also had one view that the goals of the Arab lesson were
largely unfulfilled. After the main results have been revealed and discussed, finally,
following the disputed results, some suggestions were made to increase the
quality of teaching Arabic such as making Arabic an effective, active and
influential element in the lives of students and teachers through various
awards and scholarships and the examination of Arabic as a foreign language in
the university entrance examinations as an element of motivation and quality. In
addition, in order to improve the quality of the Arabic teacher, we have made
the Arabic exams as periodic, an increase in salaries according to the
teachers’ receivables score, the continuation of in-service trainings, etc.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Literature, Arabic language, Arabic language teaching, Arabic language teaching program, religious vocational schools, imam hatip schools

Arapça Dersi Öğretim Programının Uygulanmasına Yönelik Bir Alan Araştırması (Tekirdağ İli / Süleymanpaşa İlçesi Örneği)

Öz

İmam hatip okullarında uzun yıllardan beri Arapça öğretilmektedir.  Ancak Arapça öğretiminden hedeflenen
amaçların bir türlü gerçekleşmediği de ortadadır. Arapça öğretiminin niteliğini artırmak maksadıyla Milli Eğitim
Bakanlığı (MEB), ilki 1973 yılında olmak üzere zaman zaman Arapça dersi öğretim
programları hazırlamakta ve mevcut programları iyileştirip güncelleştirmektedir.
Bu araştırma, 2011 yılında yürürlüğe giren, “İlköğretim
Arapça Dersi Öğretim Programı (4-8. Sınıflar)” ile “İmam Hatip ve Anadolu İmam Hatip Lisesi Mesleki Arapça Dersi (9-12. Sınıflar) Öğretim Programı”nın pratik
sahadaki durumu ve uygulamada karşılaşılan sorunları hakkında 2016 yılında
yapılmış bir alan çalışmasıdır. Çalışmanın kapsamı, Tekirdağ’ın merkez ilçesi
Süleymanpaşa’da o yılda faaliyette bulunan Tekirdağ Anadolu İmam Hatip Lisesi,
Süleymanpaşa Kız Anadolu İmam Hatip Lisesi ve Süleymanpaşa İmam Hatip Ortaokulu
ve bu okullarda görev yapan Arapça dersi öğretmenleriyle sınırlı tutulmuştur.
Araştırma, öğretmen görüşlerine dayanmakta olup, öğretmenlerle anket yoluyla
gerçekleştirilmiştir. Öğretmenlerden elde edilen bulgular, SPSS istatistik
programında işlenmiş, frekans ve yüzdelik değerlere dönüştürülmüş ve ardından
bu değerler tablolar halinde sunulmuştur. Elde edilen bulgular neticesinde,
öğretmenlerin çoğunun, uygulayıcısı durumunda oldukları Arapça dersi öğretim
programını okumadıkları, programın vizyon, yaklaşım ve hedeflerinden habersiz
oldukları görülmüştür. Ayrıca öğretmenlerin, Arapçanın yabancı dil dersi mi
yoksa dini mesleki ders mi olduğu konusunda zihinlerinin net olmadığı, öğretim
sürecinde programa aykırı tutum ve davranışlar sergiledikleri, Arapça dersinden
hedeflenen amaçların büyük ölçüde gerçekleşmediği kanaatinde oldukları
anlaşılmıştır. Çalışmanın sonunda, ulaşılan sonuçlar tartışıldıktan sonra, Arapçanın
öğretmenin ve öğrencinin hayatında işlevsel hale getirilmesi, motivasyon ve öğrenim
kalitesini artırıcı unsur olması için çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Bu
çerçevede, Arapça derslerinde en başarılı öğrencilere çeşitli ödüller ve
burslar verilmesi, üniversiteye
giriş sınavlarında yabancı diller arasında Arapça testinin de yer alması vb.
önerilmiştir. Ayrıca Arapça dersi  öğretmenleri
için belli dönemlerde Arapça sınavların yapılması, öğretmenlere sınavdan alacakları
puana göre maaşlarında bir artırma yapılması veya ek ödenek ödenmesi, hizmet
içi eğitimlerin sürdürülmesi vb. teklif edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Arap Dili ve Edebiyatı, Arapça, Arapça öğretimi, Arapça dersi öğretimi programı, imam hatip okulları

Kaynakça

• Altun, Ahmet. Türklere Arapça Öğretim Yöntem ve Teknikleri: Sorunlar ve Çözümler. İstanbul: Akdem Yayınları, 2017.
• Altunışık, Remzi. “Anketlerde Veri Kalitesinin İyileştirilmesi İçin Öntest (Pilot Test) Yöntemleri”. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi 1/2 (2008): 1-17.
• Aydın, Mehmet Zeki. “Eğitimde Program Geliştirme ve Arapça Dersi Öğretim Programı Üzerine”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (1996).
• Bayram, Selahattin. “Öğrenci ve Öğretmen Perspektifinden Türkiye'de Arapça Öğretimi: Anadolu İmam Hatip Lisesi Öğrencileri Üzerine Nitel Bir Çalışma”. Değerler Eğitimi Dergisi 9/22 (2011): 43-70.
• Baytar, Yaşar Seracettin. “Belli Başlı Dil Öğretim Metotları ve Bunların Arap Dili Öğretimi Açısından Eleştirel Değerlendirmesi”. EKEV Akademi Dergisi 20/67 (2016): 315-337.
• Cebeci, Suat. Bilimsel Araştırma ve Yazma Teknikleri. 4 Baskı. İstanbul: Alfa Basım Yayım ve Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti., 2014.
• Güney, Murat Arif. “Yabancı Dil Öğretimi ve Dünden Bugüne Türkiye’de Arapça Öğretimi”. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2014): 193-211.
• Kaçar, Halil İbrahim. “İmam-Hatip Liseleri ve İlahiyat Fakültelerinde Arapça Öğretimi Üzerine”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 1/17 (2006): 117-133.
• Özcan, Murat. “Mesleki Arapça Dersi Öğretim Programına Yönelik Öğretmen Görüşleri”. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi 14 (2015): 52-76.
• Özcan, Murat. “Türkiye’de ve Dünyada Arapça Öğretimi için Müfredat Geliştirme Çalışmaları ve İlköğretim Arapça Dersi Müfredatı için Bazı Öneriler”. International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS) 4 (2015): 81-94.
• Soysaldı, Mehmet. “Türkiye'deki İlahiyat Fakültelerinde Arapça Öğretiminde Karşılaşılan Problemler ve Çözüm Yolları”. EKEV Akademi Dergisi 14/45 (2010): 247-279.
• Soyupek, Hasan. İkinci Meşrutiyet’ten Günümüze Türkiye’de Arapça Öğretimi. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2004.
• Şimşek, Sultan. “Öğretim Programları Açısından İmam Hatip Liselerinde Arapça Öğretimi’nin Tarihi Süreci”. İmam Hatip Liselerinde Arapça Öğretimi Sempozyumu (İstanbul, 24-25 Aralık 2011). 47-55. İstanbul: Akdem Yayınları, 2013.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Müdürlüğü, İlköğretim Arapça Dersi Öğretim Programı (4-8. Sınıflar) (Ankara 2011).
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Müdürlüğü, İmam Hatip ve Anadolu İmam Hatip Lisesi Mesleki Arapça Dersi (9-12. Sınıflar) Öğretim Programı (Ankara 2011).
• Temel, Ahmet Vefa. “Türkiye’de Arapça Öğretiminde Uygulanan Metotlar, Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri Üzerine Bir Değerlendirme”. Dergi Abant (AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi) 3/5 (2015): 166-174.
• Varış, Fatma. “Eğitimde Program Araştırmaları”. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2/1 (1969): 23-32.