Publıcatıon and Analysıs of Poetıc Forty-Hadıth Translatıon by Naw’ı of Malkara

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 1, 219 - 256, 30.06.2018

Ali Sever

Öz

The
affection of the Prophet by the ummah (belivers) contributed to keep his words
on the agenda so that various formations had emerged. these formations
displayed themselves especially in the field of literature. Specifically,
variety in the forty hadith literature can be example of this. New‘î who was
the literary man and professor of Ottoman’s in the 16. Century and produced the
Works of İslamic Science and literature. In this study, the work of New‘î which
is about the forty hadith written in poetic has diffused and it is tried to give
information about the index of that work. Also, translations and the classic
sources of the hadith which given in the work are shown in tabuler form. In
addition to this, the author and his Works have tried to explain with some
previously unknown topics. Lastly, it has been tried to correct misplaced
issues.   

Anahtar Kelimeler

Hadith, Forty Hadith, Ottoman, Poetic Translation, Poet New‘î

Malkaralı Şair Nev‘Î’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesinin Neşri Ve Tahlili

Öz

Rasülullah’a
duyulan muhabbet ümmet tarafından O’nun sözlerinin gündemde tutulduğu alanların
oluşmasına vesile olmuştur. Bu tür oluşumlar edebiyat sahasında da kendini
göstermiştir. Özellikle kırk hadis edebiyatındaki hareketlilik bunun örneğidir.
On altıncı yüzyıl Osmanlı edîb ve müderrislerinden olan Nev‘î, İslâmî ilimler
ve edebiyat alanlarında çok sayıda eser vermiştir. Bu çalışmada onun kırk
hadise dair manzum olarak tercüme ettiği eseri neşredilmiş ve içeriği hakkında
bilgi verilmeye çalışılmıştır. Eserde yer verilen hadislerin tercümeleri ve
geçtiği klasik kaynaklar tablo halinde gösterilmiştir. Ayrıca müellif ve
eserleri hakkında daha önceki çalışmalarda eksik kalan bazı konulara değinilmiş
ve yanlış ifade edilen hususların tashihine gayret gösterilmiştir.  

Anahtar Kelimeler

Hadis, Kırk Hadis, Osmanlı, Manzum Tercüme, Şair Nev‘î

Kaynakça

• Atâyî, Nev‘îzâde. Hadâ’iku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâik. Editör: Derya Örs; Hazırlayan: Suat Donuk. 2. cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017.
• el-Bağdâdî, İsmâîl Pâsâ. Hediyyetü’l ârifîn esmâü’l müellifin ve âsâru’l musannifin. 2. cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l Arabî, Bağdatlı Ahdî. Gülşen-i Şuʿarâ. Hazırlayan: Süleyman Solmaz. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 2018.
• Beyazıt, Yasemin. Osmanlı İlmiyye Mesleğinde İstihdam (XVI. Yüzyıl). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• el-Buhârî, Sahîhu’l Buhârî mea Keşfi’l müşkil li’l İmâm İbni’l Cevzî. 1-4. cilt. Hazırlayan: Mustafa ez-Zehebî. el-Kâhire: Dâru’l Hadîs, 1429/ 2008.
• Derdiyok, İbrahim Çetin. “Nev’î’nin Gül-i Sad-berg’i”. Türk Kültürü Aylık Dergi. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, sy. 449 (Eylül 2000)
• Diriöz, Meserret. “Nev’î”. Türkoloji Dergisi 7, Ankara, (1977): 84-102.
• Ebû Dâvûd, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenü Ebî Dâvûd. Hazırlayan: Şuayb el-Arnaûd ve Muhammed Kâmil. Dâru’r Risâleti’l Alemiyye, 1430/ 2009.
• Ebû Ömer b. Yûsuf b. Abdilberr. Câmiu beyânil ilm ve fadlihi. thk: Ebü’l Eşbâl ez-Züheyrî. Mısır: Dâru İbni’l Cevzî, 1414/ 1994.
• el-Gümüşhânevî, Ahmed Ziyâuddîn. Hadîsü erbaîn ve şerhuhü. Hazırlayan: Mahmut Yazıcı. İstanbul: Gümüşev Yayıncılık, 2015.
• Hasan Çelebi, Kınalızâde. Tezkiretü’ş-şu’arâ. Hazırlayan: Aysun Sungurhan. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 2017.
• İbn Asakir, Ebü'l-Kâsım Ali b. Hasan b. Hibetullah. el-Erbaine'l-Büldaniyye. thk: Abdü’lhâc Muhammed el-Harîrî. Beyrût: el-Mektebetü’l İslâmî, 1413/ 1993.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Süneni’l Hâfız Ebî Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî İbn Mâce. Hazırlayan: Muhammed Fuâd Abdü’lbâkî. Dâru İhyâi’l Kütübi’l Arabiyye.
• İbnü’l Cevzî, Ebü’l Ferec Abdurrahmân b. Ali. el-İlelü’l mütenâhiye fi’l ahâdîsi’l vâhiye. Hazırlayan: Halîl el-Meys. 1. cilt. Beyrût: Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, 1303/ 1983.
• İbrâhîm b. Muhammed b. Kemâliddîn el-Hüseynî ed-Dımaşkî. Kitâbü’l el-beyân ve’t-ta’rif fî esbâbi vürûdi’l hadîsi’ş-şerîf. 2. cilt. Haleb: Matbaatü’l Bahâi, 1329.
• el-İsfehânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillah. Hilyetü’l evliya ve tabakâtü’l asfiyâ. 4. cilt. Beyrût: Dâru’l Fikr ve el-Kâhire: Mektebetü’l Hâncî, 1416/ 1996.
• Kandemir, M. Yaşar ve Abdülkadir Karahan. “Kırk Hadis”. DİA. 25: 467- 473. İstanbul, TDV Yayınları, 2002.
• Karahan, Abdülkadir. İslam-Türk Edebiyatında Kırk Hadis. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.
• …………… “Nev’î”. İslam Ansiklopedisi. 9: 224-226. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1964.
• Kartal, Ahmet. “Eski Türk Edebiyatında Mesnevî”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 5, sy. 10 (2007): 353-432.
• Kâtib Çelebi, Mustafa b. Abdillah Hacı Halîfe. Keşfü’z-zünûn an esâmi’l kütübi ve’l fünûn. 1. cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l Arabî,
• ……………. Fezleke. (Hazırlayan: Zeynep Aycibin). 1. cilt. İstanbul: Çamlıca Basım Yayın, 2016.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu’cemü’l müellifin terâcimü musannifi’l kütübi’l Arabiyye. 4. cilt. Beyrût: Müessesetü’r Risâle, 1414/ 1993.
• Keleş, Reyhan. Divan Şiirinde Âyet ve Hadis İktibasları. İstanbul: Kitabevi, 2016.
• Kerderli Mahmud. Nehcü'l-Ferâdîs Cennetlerin Açık Yolu. Aktaran: Bilâl Aktan. Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2017.
• el-Kettânî, Muhammed b. Cafer. Hadis Literatürü er-Risâletü’l mustatrafe. Dipnot ve ilaveleri ile tercüme eden: Yusuf Özbek. İstanbul: İz Yayıncılık, 1994.
• Kılıç, Müzahir. “Edebiyat Tarihi Bakımından Kırk Hadisler”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [AÜTAED] 8, sy. 18 (2001): 93-101.
• Kocatürk, Olcay. Şairin İlimle İmtihanı Nev’î’nin Şiiri Üzerine Metinlerarası Bir İnceleme. Kitap & Cafe Serüven, 2015.
• Korkmaz, Seyfullah. “Atebetü’l-Hakâyık’da Yer Alan Türkçe Manzum Hadis Tercümeleri Üzerine Görüşler”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, [Prof. Dr. Şaban Kuzgun’un Anısına], sy. 11 (2001): 111-122.
• Kortantamer, Tunca. “Nev‘î Efendi’nin Sadrazam Sinan Paşa’ya Ders Veren Bir Mektubu”. Osmanlı Araştırmaları XI, (1991): 215-228.
• Mazıoğlu, Hasibe. Eski Türk Edebiyatı Makaleleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009.
• el-Muhibbî, Muhammed Emîn b. Fazlillah b. Muhibbiddîn b. Muhammed. Hulâsatü’l eser fî a’yâni’l karni’l hâdî aşer, 4. cilt. el-Matbaatü’l Vüheybe, 1284.
• el-Muttakî, Alâuddîn Ali b. Hüsâmiddîn İbn Kâdî Hân. Kenzü’l ummâl fî süneni’l akvâl ve’l ef’al. 16. cilt. Thk. Bekrî Hayyânî ve Savvet es-Sekâ. Müessesetü’r Risâle, 1401/ 1981.
• Müslim, Ebü’l Hüseyn Müslim b. el-Haccâc en-Nîsâbûrî. Sahîhu Müslim. 1-4. cilt. Hazırlayan: Muhammed Fuâd Abdü’lbâkî, el-Kâhire: Dâru’l Hadîs, 1431/ 2010.
• en-Nevevî, Muhyiddîn Ebü’z-Zekeriyya Yahya b. Şeref. el-Erbaûne’n-Neveviyye. Hazırlayanlar: Kusayy Muhammed Nurs el-Hallâk ve Enver b. Ebî Bekr eş-Şeyh. Dimeşk: Dâru’l Minhâc, 1430/ 2009.
• Nev‘î. Divân. (Tenkidli Basım, Hazırlayanlar: Mertol Tulum ve M. Ali Tanyeri). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1977
• .…… İlimlerin Özü “Netâyic el-Fünûn”. (Hazırlayan: Ömer Togay). İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Özcan, Nurgül. “Hacı Bektaş Veli’nin Hadis-i Erbaîn Adlı Eseri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, sy. 64 (2012): 77-96.
• er-Râmhürmüzî, Ebû Muhammed el-Hasen b. Abdirrahmân b. Hallâd. el-Muhaddisül fâsıl beyne’r- râvî ve’l vaî. Hazırlayan: Muhammed Muhyiddîn Ebû Zeyd. Dâru’z Zehâir.Reşad, Fâik. Eslâf. 1. cilt. İstanbul: Asır Kütüphanesi, 1311.
• Reşad, Fâik. Târîh-i Edebiyât-ı Osmaniyye. İstanbul: Dersaadet Kütüphanesi, 1328/ 1910.
• Sefercioğlu, Nejat. “Nev‘î”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). 33: 52-54. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• ……………Nev‘î Divanı’nın Tahlîli. Ankara: Akçağ Yayınları, 2001.
• Sevgi, Ahmet. “Lâtîfî ve “Subhatü’l-Uşşâk”ı”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sy.1 (1992): 47-92
• es-Seyyid Rıza. Tezkire-i Rıza. (Hazırlayan: Ahmed Cevdet). İstanbul: İkdâm Matbaası, 1316.
• Sürün, Mustafa. “İstanbul Şeyh Vefâ Camii Haziresi (Mezar Taşları Tipolojisi Üzerine Bir Deneme)”. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, 2006.
• Taş, Hakan ve Ömer Zülfe. “Nev‘î’nin Münâzara-i Tûtî vü Zağ Adlı Mesnevîsi”. Turkish Studies = Türkoloji Araştırmaları: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 2, sy. 3 (2007): 660-696.
• Telek, Serap. “Malkaralı Nev’i Yahya’nın “Keşfü’L-Hicâb an Vechi’L-Kitâb” Adlı Eserinin Metin ve İncelenmesi 1a-219b Yaprakları Arası”. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, 2010.
• et-Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ. Sünenü’t Tirmizî. Thk. Ahmed Zehve ve Ahmed İnâyet. Beyrût: Dâru’l Kitâbi’l Arabî, 1426/ 2005.
• Yıldırım, Enbiya. Hadis Meseleleri. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2013.
• Yıldırım, Selahattin. “Osmanlı Muhaddisleri’nin Eserleri ve Bunlar Arasında Kırk Hadis Çalışmalarının Yeri”. Anadolu’da Hadis Geleneği ve Daru’l-Hadisler Sempozyumu. Çankırı, (2011): 139-152.
• …………. Osmanlı’da Kırk Hadis Çalışmaları 1. İstanbul: Osmanlı Hadis Araştırmaları, 2000.
• Yıldız, Fahreddin. “İslâmî İlimler, Divan Edebiyatı ve Tasavvuf Geleneğindeki Yeriyle Tarihten Günümüze Popüler Hadis Kitapları: Kırk Hadisler”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11, sy. 21 (2013): 407-455.
• Yürük, Fatma Nur. “Malkaralı Nev'î Yahyâ'nın "Keşfü'l-Hicâb Min Vechi'l-Kitâb" Adlı Fusûsu'- hikem Şerhinin Tahkik ve Değerlendirilmesi”. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, 2009.
• ez-Zirikli, Hayruddîn. el-A’lâm kâmûsu terâcim li-eşheri’r-ricâli ve’n-nisâi mine’l Arabi ve’l- müsta’rabîne ve’l-müsteşrikîn. 8. cilt. Beyrût: Dâru’l İlm li’l-Melâyîn, 2002.