İmana İlişkin Delillerde İkna ve İspat

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 726 - 758, 30.12.2018

Ekrem Sefa Gül

Öz

İman, insanın dünyada ve ahirette
mutluluğunu ve kurtuluşunu sağlayan en yüksek hakikattir. Bâtıl ise özü itibarı
ile boş, geçersiz ve yanlıştır. Şu halde huzur ve kurtuluşun gerçekleşmesi
ancak hak bir inanca sahip olmakla mümkündür. İnancın hak olmasının bir diğer
sonucu ise bu inancın hak olduğunu bilebilme imkânıdır. Hakka inanmak,
hakkaniyeti temin eder ve bu hakikati ispat ve izhâr etmeyi mümkün kılar.
Şüphelerle sarsılmaktan uzak, doğru ve kesin bir tasdik olarak imana sahip
olmak; doğruluk ve kesinliğe dair belli birtakım kriterleri gerekli kılar. Bu
durum imanı savunmayı ve başka insanlara ulaştırmayı da içerdiğinden bu
hakikatlerin bilinmesi ve ispat edilmesiyle yakından ilgilidir. Ayrıca bilgi ve
bilgisizlik kadar sanmak ve inanmak arasındaki ayrımı araştırmayı gerektirir. Buna
ek olarak kesinlik, şüphe, delil, ikna ve ispat kavramlarını ve bunların iman
açısından neye tekâbül ettiklerini incelemeyi de içine alır. İmana ilişkin
delillerin ikna ve ispat bakımından ele alınması hak bir inancın kesinliğine
dair kavrayışı da yükseltecektir.  

Anahtar Kelimeler

İman, Delil, İspat, İkna, Şüphe, Kesinlik

Persuasion and Evidence in The Proofs of Faith

Öz

Faith is the highest truth that
ensures the happiness and salvation of man in the world and in the Hereafter. But
the essence of superstitious is invalid and wrong. The realization of this
happiness and salvation is possible by having a true faith. Another consequence
of the true faith is the ability to recognize that this belief is right.  Believing in true faith, ensures rightness
and makes possible to prove and disclose this truth. It is important to have true
faith and accurate affirmation. This certainty requires certain criteria for
accuracy and precision. In addition, this situation involves advocating the
faith and delivering it to other people. This is closely related to the
recognition and proof of these truths. It also makes it necessary to explore
the distinction between presumption and believing as well as knowledge and
ignorance. It requires examination of the concepts of certainty, doubt,
evidence, persuasion and proof and what they have implied in terms of faith. The
examination of the proofs of faith in terms of persuasion and proof also
increases the understanding of the certainty of a belief.

Anahtar Kelimeler

Faith, Proof, Evidence, Persuasion, Doubt, Certainty

Kaynakça

• Acem, Refik. Mevsûatü Mustalahatı’t-tasavvufi’l-İslâmî. 1. Baskı. Lübnan: Mektebetü Lübnan, 1999.
• Ali el- Kārî. Minehu’r-ravzi’l-ezher Fî Şerhu Fıkhi’l-ekber. Byy.: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, ts.
• Âmidî, Seyfüddîn. Ebkâru’l-Efkâr. Thk. Ahmed Muhammed el-Mehdi. 5 cilt. Kāhire: Matbaatu Darü’l-kütüb, 1424/2004.
• Audi, Robert. “Belief Faith and Acceptance”. International Journal for Philosophy of Religion 63/113 (2008): 87-102
• Aydın, Mehmet S. Din Felsefesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 1987.
• Aydın, Mehmet S. Kant ve Çağdaş İngiliz Felsefesinde Tanrı Ahlak İlişkisi. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed. Temhidü’l-evâil ve Telhisü’d-delâil. Thk. İmadüddin Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü’l-kütübi’s-sekāfiyye, 1407/1987.
• Baktır, Mehmet. “İmanın Temellendirilmesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/2 (2002) :127-138.
• Castenada, Hector. “Knowledge and Certainty”. The Review of Metaphysics 18/3 (1965): 508-547.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Şerhu’l Mevakıf fî İlmi’l-Kelâm. 8 cilt. Mısır: Matbaatuü’s-saâde, 1325/1907.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Târîfât. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1985.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn. Kitabu’l-irşad. Thk. Muhammed Yu-suf Musa ve Ali Abdülhamid. Mısır: Mektebetü’l-Hancî, 1369.
• Ebû Hanife, Numan b. Sâbit. el-Âlim ve’l-Müteallim. Risale ilâ Os-man el-Bettî ve el-Fıkhu’l-Ebsat ile birlikte. Thk. Muhammed Zahid el-Kevserî. Kāhire: Matbaatü’l-envâr, 1368.
• Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed. Faysalu’t-tefrika Beyne’l-İslam ve’z-zındıka. Nşr. Muhammed Bîcû. Byy.: 1413/1993.
• Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed. el-İktisad fi’l-İtikad- İtikadda Orta Yol. Trc. Osman Demir. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed. el-Kıstasü’l Mustakim. Thk. Mu-hammed Bîcû. Dımaşk: Matbaatu’l-ilmiyye, 1993.
• Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed. Mihaku’n-Nazar. Thk. Muham-med en-Niğsân. Beyrut: Daru’n-nahdati’l-hadîse, 1966.
• Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed. Mi’yâr’ul-İlm. Nşr. Süleyman Dünya. Kāhire: Daru’l-Meârif, 1961.
• Gettier, Edmund. “Is Justified True Belief Knowledge”. Analysis 23 (Oxford 1963): 121-123.
• Gilson, Etienne. Ateizmin Çıkmazı. Trc. Veysel Uysal. İstanbul: İFAV, 1991.
• Guillen, Michael. Dünyayı Değiştiren Beş Denklem. Trc. Gürsel Tan-rıöver. Ankara: TÜBİTAK Yayınları, 2010.
• Hick, John. Philosophy of Religion. Newyork: Harper and Row Publishers, 1978.
• Hick, John. Theistic Rational Belief without Proofs in Arguments for the Existence of God. (New York: Herder & Herder, 1971.
• İbn Fâris, Ebul Hüseyin Ahmed. Mucemu Mekâyisi’l-Lüğa. Byy.; Dârü’l-Fikr, 1991.
• İbn Fûrek, Ebubekir. Mücerred-ü Makâlât-ı Ebi’l-Hasen el-Eş’arî. Thk. Daniel Gimarie, (Beyrut: Darü’l-Meşrık, 1986.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed. el-Fasl fi’l-Milel ve’l-Ahvâ ve’n-Nihal. Thk. Muhammed İbrahim Nasr ve Abdurrahman Umeyre. 5 cilt. Beyrut: Daru’l-Cîl, 1416/1996.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu'l-Arab. 55 cilt. Kāhire: Darü’l-Mearif, ts.
• İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Faslu’l-Makâl fi mâ Beyne’l-Hikmeti ve’ş-Şeriati mine’l-İttisâl. Thk. Muhammed Amâre. Kāhire: Dârü’l-Meârif, ts.
• Kant, Immanuel. Arı Usun Eleştirisi. Trc. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınları, 1993.
• Kazmi, Yedullah. “Faith and Belief in Islam”. Islamic Studies 38/4 (Winter 1999): 503-534.
• Kierkegaard, S. Korku ve Titreme. Trc. N. Ekrem Düzen. İstanbul: Ara Yayınları, 1990.
• Kenny, Anthony. What is Faith, Essays in Philosophy of Religion. Oxford, Newyork: Oxford University Press, 1992.
• Lehrer, Keith. “Belief and Knowlwdge”. The Philosophical Review 77/4 (1968): 491-499.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Kitabü’t-tevḥîd. Thk. Bekir Topalaoğlu ve Muhammed Ârûçî. Ankara: TDV İslam Araştırmaları Mer-kezi, 1423/2003.
• Miller, Richard W. “Absolute Certainty”. Mind 87/345 (1978): 46-65.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn. Kitabu’t-temhîd li Ḳavâidi’t-tevḥîd. Thk. Cîbullah Hasan Ahmed. Kāhire: Dârü’t-tabâati’l-Muhammediyye, 1406/1986.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn. Tabṣıratü’l-edille. Nşr. Hüseyin Atay ve Şaban Ali Düzgün. 2. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
• Pascal, Blaise. Düşünceler. Trc. Metin Karabaşoğlu. İstanbul: Kak-nüs Yayınları, 1998.
• Pezdevî, Ebü'l-Yüsr Muhammed. Usûlü’d-Din. Thk. Hans Peter Linss. Kāhire: Dâru İhyai'l-kütübi'l-Arabiyye, 1383/1963.
• Price, H. H. Belief. London: George Allen and Union, 1969.
• Râzî, Fahreddin. Muhassalu Efkari’l-Mütekaddimin ve’l-Müteahhirin mine'l-Ulema ve'l-Hukema ve'l-Mütekellimin. Thk. Abdurraif Sa’d. Kāhire: Mektebetü Külliyeti’l-Ezheriyye, ts.
• Râzî, Kutbuddin Mahmud bin Muhammed. Tahrirü’l-kavâidi’l-Mantıkıyye. Byy.: Dâru İhyâi’l-kütübi’l-Arabiyye, ts.
• Russell, Bertrand. A History of Western Philosophy. Newyork, Lon-don: Routledge, 2003.
• Schilpp, Arthur. “A Rational Belief Demanded for Faith”. The Jo-urnal of Philosophy 21/8 (1924): 209-212.
• Sâbûnî, Ebû Muhammed Nûruddîn Ahmed. el-Bidâye fî Usûli’d-Din. Nşr. Fethullah Huleyf. İskenderiye: Dârü’l-Meârif, 1969.
• Teftazânî, Sa‘düddin Mesud b. Fahreddin. Şerhu’l-Akaidi’n-Nesefiyye. Nşr. Ahmed es-Sekkâ: Kāhire: Mektebetü’l-Külliyati’l-Ezheriyye, 1408/1988.
• Teftazânî, Sa‘düddin Mesud b. Fahreddin. Şerhu’l-Mekâsıd. Thk. Salih Musa Şeref. 5 Cilt. Beyrut: Alemü’l-kütüb, 1998/1419.
• Tehânevî, Muhammed Ali. Keşşafu Istılâhati’l-fünûn. Thk. Ali Deh-ruh. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1996.
• Tennant, F.R. Philosophical Theology. Cambridge: Cambridge Uni-versity Press, 1968.
• Türker, Ömer. İbn Sina Felsefesinde Metafizik Bilginin İmkânı Sorunu. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Uslu, Ferit. Felsefî Açıdan İmanı Temellendirme. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2004.
• Wainwright, William. Philsophy of Religion. Oxford: Oxford Uni-versity Pres, 1998.
• Yolton, W. Theory of Knowkedge. New York: Macmillan Co., 1965.