el-Mevârîs fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye fî dav’i’l-Kitâbi ve’s-Sünne. Muhammed Ali Sâbûnî. Kahire: Dârü’l-hadîs tarih yok.

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 930 - 935, 30.12.2018

Ömer Yılmaz

Öz

Kitap, İslâm miras hukukunun temel konularını
yalın bir dille açıklar. Buna göre mirasın mûris (ölüp geride miras bırakan),
vâris (mirasçı) ve tereke olmak üzere üç unsuru vardır. Tereke, ölen kimsenin
geride miras olarak bıraktıklarını ifade eder. Ölenin teçhizi ve tekfini,
borçlarının ödenmesi ve vasiyetlerinin ifası; tereke üzerinde mirastan önce
yerine getirilmesi gereken haklardır. Ölenin insanlara olan borçları terekeden
ödenir. Ancak zekât, keffâretler ve nezir gibi Allah haklarına ilişkin
borçların terekeden ödenmesi ihtilaflıdır. Hanefîlere göre bu borçlar terekeden
ödenmez, cumhura göre ise terekeden ödenmelidir. Vasiyet de mirastan önce
terekeden yerine getirilmesi gereken haklardandır. Ölenin geride bıraktığı
malın üçte biriyle sınırlandırılmış olan vasiyet, vârislere yapılamamaktadır.
Vârisler; ashâbü’l-ferâiz, asabe ve zevi’l-erhâm olmak üzere üç kısımdır.
Ashâbü’l-ferâiz, belirli pay sahibi olan mirasçılar anlamına gelir. Bunlar
mirastaki paylarını kesirli hisse şeklinde alırlar. Bunlar koca, karı, anne,
baba, babanın babası ya da onun babası anlamında dede, nine, kız, oğlun kızı,
anabababir kız kardeş, bababir kız kardeş, ana bir kardeştir. Asabe,
ashâbü’l-ferâizden kalan mirası alan ya da tek başına kaldığı zaman tüm mirası
alan mirasçıları ifade eder. Oğul, oğlun oğlu, baba, erkek kardeş, amca buna
örnek teşkil etmektedir. Zevi’l-erhâm ise ashâbü’l-ferâiz ve asabe sınıfında
yer almayan akrabaları ifade etmektedir; teyze, hala, dayı gibi. Bunların
mirastan hak alıp alamayacakları tartışmalıdır. Hanefîlere ve Hanbelîlere göre
ashâbü’l-ferâiz ve asabe sınıflarında hiç akraba bulunmaması durumunda zevi’l-erhâm
mirasçı olur. Veraset sebepleri üçtür: akrabalık bağına dayalı veraset, evlilik
bağına dayalı veraset, velâ. Velâ, kölesini azad eden efendinin, başka vâris
bulunmaması durumunda azad ettiği köleye vâris olmasını ifade eder. Diğer yandan
verasetin gerçekleşmesi de şu üç şartın gerçekleşmesine dayalıdır: mûrisin
vefatı, vârisin hayatta olması,  mûris
ile vâris arasındaki mirasçılık yönünün bilinmesi. Ayrıca vârisin mûrisini
öldürmesi, ikisinden birisinin köle olması ya da aralarında din farklılığı
olması da verasete engel olan durumlardır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Ferâiz, Ashâbü’l-ferâiz, Asabe, Zevi’l-erhâm

Kaynakça

• el-Mevârîs fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye fî dav’i’l-Kitâbi ve’s-Sünne. Muhammed Ali Sâbûnî. Kahire: Dârü’l-hadîs tarih yok