Üniversite Öğrencilerinin Tasavvuf, Tarikat ve Rabıta Olgusuna Bakışı: Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 1273 - 1298, 31.12.2019

Ramazan Akkır

Öz

İslam'daki manevi hayatın ve ahlaki değerlerin ismi olan
tasavvuf, İslam düşünce tarihinde önemli bir yere sahiptir. Yerel ve evrensel birçok
unsuru içinde barındıran bu akım, dinin maneviyat boyutunu ön olanda tutar. İslam
toplumu, ruhi ve manevi değerlerin birçoğunu tasavvufa ve onun kurumsal ifadesi
olan tarikatlara borçlu olduğu görülmektedir. Tasavvufun en önemli özelliklerinde
birisi, bireyin gündelik hayatının akışına müdahil olmasıdır. Dinin bireyin
dünyasına nüfuzu anlamına gelen dindarlık ise bireyin günlük dünyasının
duygusal yönlerinde Sufizmin etkisiyle güçlü değişiklikler meydana getirmektedir.
Bununla beraber tasavvuf, bireysel dinginliğin yanı sıra toplumsal alanda
kendini gerçekleştiren bir maneviyat hareketi olma özelliği taşır. Bu
çalışmanın amacı, kendini dindar olarak tanımlayan öğrencilerin dine tasavvufa,
tarikatlara ve rabıta olgusuna bakışını sosyolojik olarak analiz etmektir. Bundan
dolayı, kendini dindar olarak tanımlayan bireylerin tasavvuf, tarikat ve rabıta
olgularına yaklaşımlarına odaklanılmıştır. Bu çalışmanın temel tezi hem
tasavvufun bireyin hayatını değiştirdiği hem de bazı olumsuzluklarına rağmen
dindar öğrencilerin tasavvufa olumlu yaklaştıklarıdır. Tasavvuf, bireyin
dünyasında dinin derinleşmesine katkı sunmaktadır. Nitel verilere dayanarak
yapılan, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde okuyan ve
kendini dindar olarak tanımlayan öğrencilerle gerçekleştirilen mülakat
verilerinin analizine dayanan bu makale, tasavvufun gündelik hayat içindeki
varlığını tartışmayı amaçlamaktadır. İki ana bölümden oluşan bu makalenin ilk
bölümünde toplumsal bir aktör olarak tasavvuf ile beraber gündelik hayatın sosyolojisine,
ikinci bölümde de Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dördüncü
sınıfta okuyan dindar öğrencilerle yapılan mülakat verilerine odaklanılmıştır.
Sonuç bölümünde ise tasavvuf, tarikat, rabıta ile beraber tasavvufi yaşamın
gündelik hayata etkisi değerlendirilmiştir. Sonuç olarak yerel ve evrensel
unsurları içinde barındıran tasavvuf, hem dinin etkisini artırarak bireyin
dindarlaşmasına hem de ahlaklı bir toplumun oluşmasına katkı sunmaktadır.
Tasavvuf kökenli dini grupların bazı ritüellerine karşı çıkmakla beraber
tasavvuf olgusuna olumlu yaklaşan öğrencilere göre tasavvufun bireyin gündelik
hayatında sağlamış olduğu temel katkı, dinin pratik ve ritüel boyutunu da
içeren ahlak alanındadır. Bundan dolayı tasavvuf, ahlaki eylemler üzerinden
toplumsal ve bireysel hayata etki etmekte ve bireyin eylem dünyasını
biçimlendirmektedir. Bu bağlamda öğrencilerin nazarında tasavvuf merkezli dini
grupların etkili ve meşru olmalarının sebebi, ahlakın merkezde olduğu bir dinselliği
görünür kılmalarıdır. Bunun yanı sıra hem eğitim-öğretim sistemi hem de
İlahiyat fakültelerindeki eğitim, sadece öğretimi esas aldığı ve pratiği dışarıda
bıraktığı için eleştirilmektedir. Bu bağlamda bilgi ile eylemi harmanlayan yeni
bir eğitim anlayışına olan ihtiyacın varlığı ortaya çıkmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Tasavvuf, Tarikat, Rabıta, Gündelik Hayat

University Students' Perspectives on Sufism, Order and Rabita: The Example the Faculty of Theology at Tekirdağ Namık Kemal University

Öz

Sufism, the name of spiritual life and moral values ​​in Islam, has a
very important place in the history of Islamic thought. This movement, which contains
many local and universal elements, represents the spiritual dimension of
religion. Islamic society seems to owe many of its spiritual and spiritual values
to sufism and its sectarian orders. One of the most important features of
Sufism is that it can interfere with the flow of the individual's daily life.
Religious, which means the permeation of religion into the world of the individual,
creates powerful changes in the emotional aspect of the individual's daily
world with the effect of Sufism. The aim of this study is to analyze
sociological view of students who define themselves as religious to Sufism,
sects and Rabita. Therefore, it is focused on the
approaches of individuals who define themselves as religious to the phenomena
of Sufism, Sect and Rabita. The main thesis of this study is that Sufism
changed the life of the individual and that despite the negativities, religious
students approached Sufism positively. Sufism contributes
to the deepening of religion in the world of the individual. This article,
which is based on qualitative data and based on the analysis of interview data
conducted with religious students studying at the Faculty of Theology of
Tekirdağ Namık Kemal University, aims to discuss the existence of Sufism in
daily life. The first part of this article, which consists of two main
sections, focuses on the sociology of daily life with sufism as a social actor,
and the second part focuses on the interviews with religious students studying
in the fourth year of the Faculty of Theology at Tekirdağ Namık Kemal
University. In the conclusion part, the effect of sufism on daily life was evaluated.
According to the students who define themselves as religious, Sufism, which
includes local and universal elements, contributes both to the religiousness of
the individual by increasing the influence of religion and to the formation of
a moral society. Moreover, according to the
students who object to some rituals of Sufism-based religious groups, who
approach the concept of Sufism positively, the main contribution of Sufism in
the daily life of the individual is in the field of morality, including the
practical and ritual dimension of religion. Therefore, Sufism influences social
and individual life through moral actions and shapes the individual's world of
action. In this context, the reason why Sufism-centered religious groups are
effective and legitimate in the eyes of the students is that they make a
religion where morality is central. In addition to
this, both the education system and the education in theology faculties are
criticized only because it is based on education and excludes the practice. In this context, the need for a new understanding of
education that blends knowledge and action has emerged.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Sufism, Order, Rabita (Engagement)

Kaynakça

• Abuzer, Celil. Üniversite Gençliğinin Değişen Din Anlayışı. İstanbul: İpek Yayınları, 2010.
• Akpınar, Turgut. Türk Tarihinde İslamiyet. İstanbul: İletişim Yayınları, 1997.
• Akyüz, Niyazi. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Din Anlayışı Ölçeği Üzerine Bir Pilot Araştırma”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XLIIII/1 (2002): 123-134.
• Akyüz, Niyazi. İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Din Anlayışı. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, 2007.
• Arslantürk, Zeki. Kutsalın Dönüşü. İstanbul: Ayışığı Yayınları, 1998.
• Arslantürk, Zeki. 21. Yüzyıl Eşiğinde Din Olgusu ve Türk Gençlerinin Dine Karşı Eğilimleri. Bolu, 1994.
• Arbery, Arthur John. Sufism-An Account of the Mystics of İslam. New York: Routledge, 2008.
• Atay, Tayfun. Batı’da Bir Nakşi Cemaati. İstanbul: İletişim Yayınları, 1996.
• Barkan, Ömer Lütfi. Osmanlı İmparatorluğu’nda Kolonizatör Türk Dervişleri. Vakıflar Dergisi 2 (1974): 279-304.
• Efe, Adem. Dini Gruplaşma ve Cemaatleşme Olgusunun Sosyolojik Açıdan İncelenmesi. Isparta: Tuğra Matbaası, 2008.
• Fazıl, Necip. Esseyyid Abdulhakim Arvasi Rabıta-i Şerife. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları, 2010.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. 100 Soruda Tasavvuf. İstanbul: Gerçek Yayınları, 1985.
• Güngör, Erol. İslam Tasavvufunun Meseleleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1998.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 1999.
• Haldun, İbn. Mukaddime 2. Trc. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2009.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2000.
• Karataş, Gülşen. Tarikatlara Yönelmenin Sosyo-Kültürel ve Psikolojik Nedenleri. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2004.
• Kepel, Gilles. Tanrının İntikamı. Trc. Selma Kırmız. İstanbul: İletişim Yayınları, 1992.
• Kirman, M. Ali. “Türkiye’de Toplumsal Değişme ve ‘Yeni Dinî’ Cemaatler”. Muhafazakâr Düşünce I/2 (2004): 61-77.
• Koştaş, Münir. Üniversite Öğrencilerinde Dine Bakış. Ankara: DİB Yayınları, 1995.
• Köprülü, Mehmet Fuat. Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1976.
• Köprülü, Mehmet Fuat. Türk Tarih-i Dinisi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
• Öngören, Reşat. “Tasavvuf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 40: 119-126. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
• Öngören, Reşat. “Ehli Sünnette Tasavvufun Yeri”. Heyet. Tarihte ve Günümüzde Ehli Sünnet. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
• Öngören, Reşat. “Şeyh” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 39: 50-52. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Öztürk, Ali. “Tasavvuf Sosyolojisinin İmkanları ve Krizleri Üzerine (Orta Asya Tasavvufi İslamlaşması Örneğinde)”. APJIR-Academic Platform Journal of Islamic Research 01/01 (2017): 68-76.
• Polat, Fazlı. “Tasavvufi Hayatın Gündelik Yaşama Etkisi ve Alvarlı Efe Profili”. Uluslararası Hace Muhammed Lutfi (Alvarlı Efe) Sempozyumu. Ed. Cengiz Gündoğdu. 109-115. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Polat, Fazlı. Gündelik Yaşam, Tercihler ve Din. Ankara: Sage Yayıncılık, 2013.
• Rahman, Fazlur. İslam. Trc. Mehmet Dağ-Mehmet Aydın. İstanbul: Selçuk Yayınları, 1981.
• Sarıkaya, M. Saffet. “Dinî Zihniyetimizin Oluşumunda Dinî Tarikat ve Cemaatlerin Olumsuz İzdüşümleri”. Arayışlar: İnsan Bilimleri Araştırmaları 3/5-6 (2001): 1-16.
• Schimmel, Annemarie. İslam’ın Mistik Boyutları. Trc. Ergün Kocabıyık. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2004.
• Taş, Kemalettin. Üniversite Gençliğinin Dindarlık Kriterleri. Ankara: Alter Yayıncılık, 2005.
• Tosun, Necdet. “Rabıta”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 34: 378-379. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Uludağ, Süleyman, İslam Düşüncesinin Yapısı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1979