The Study of the Relationship between Short Surah's: Gradually Decended Meaning of Tawheed

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 171 - 200, 30.06.2020

Fatih Tok , Enayatullah Azimi

Öz

In the twenty three year period, the Qur'an was subordinated to build a society of individuals with belief in tawhid. In this process, each revelation came gradually and played an important role in the realization of the target in the questions. For this reason, each revelation’s passage, which is different at different time and place, and which deals with different audiences on different topics, or in every aspect, has a meaning and integrity in many ways. In this context, the data of the science of Munasebatu’l-Qur'an can be evaluated as a proof and an example of this situation. In research, we tried to understand and reveal of this issue in short terms. As the result, seems that each of the suras from the period of Asr to Nas has complete meaning of integrity with a period before and after, Although they were subjected to different periods in the Mushaf orders. This situation, on the one hand, can be seen as a proof that the order of Mushaf is withheld But, if the arrangement of suras is jurisprudence, we can talk about an integrity because using the Quran is good for the society and it has come from a single source and to achieve a single goal. The meaning and the unity of content among the suras can be mentioned as an expression of this situation.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’an, Munasebatu’l-Qur’an, Gradually (step by step) Descent, Content İntegrity, Tawheed

Kısa Sûreler Arasındaki Münâsebet Üzerine Bir İnceleme: Tedrîcî Nüzûl Tevhîdî Mana

Öz

Kur’an, yirmi üç yıllık bir zaman diliminde, tevhid inancına sahip bireylerin oluşturduğu bir toplum inşa etmek üzere nazil olmuştur. Bu süreçte peyderpey (tedricen) gelen her bir vahyin, söz konusu hedefin gerçekleşmesinde önemli bir rolü olmuştur. Bu sebeple farklı zaman ve mekânlarda nazil olan, farklı konularda farklı kitleleri muhatap alan her bir vahiy pasajı ya da her bir sure bir diğeri ile birçok yündKur’ân, yirmi üç yıllık bir zaman diliminde, tevhid inancına sahip birey-lerin oluşturduğu bir toplum inşa etmek üzere nazil olmuştur. Bu süreçte peyderpey (tedricen) gelen her bir vahyin, söz konusu hedefin gerçekleşme-sinde önemli bir rolü olmuştur. Bu sebeple farklı zaman ve mekânlarda nazil olan, farklı konularda farklı kitleleri muhatap alan her bir vahiy pasajı ya da her bir sûre bir diğeri ile birçok yönden bir anlam münâsebeti, bütünlüğü içerisindedir. Bu bağlamda gelişen Münâsebetü’l-Kur’ân ilminin verileri de bu durumun bir ispatı ve örneği olarak değerlendirilebilir. Araştırmada bu husus kısa sûreler üzerinden anlaşılmaya ve ortaya konulmaya çalışıldı. Sonuçta, Mushaf tertibinde farklı dönemlerde nazil olmalarına rağmen Asr sûresinden Nas sûresine kadarki sûrelerden her birinin öncesindeki ve sonrasındaki sûreyle tam bir anlam bütünlüğüne sahip olduğu görülmektedir. Bu durum, bir yandan Mushaf’ın tertibinin tevkifî olduğunun bir delili olarak görülebilir. Fakat sûrelerin tertibinin ictihadî olması halinde de böyle bir anlam bütünlüğünden bahsedebiliriz. Zira Kur’ân, bütünüyle tek bir kaynaktan ve tek bir hedefi gerçekleştirmek üzere gelmiştir. Sûreler arasındaki anlam münâsebeti ve muhteva birliği de, bu durumun bir ifadesi olarak zikredilebilir. en bir anlam münasebeti, bütünlüğü içerisindedir. Bu bağlamda gelişen Münasebetü’l-Kur’an ilminin verileri de bu durumun bir ispatı ve örneği olarak değerlendirilebilir. Bizler de araştırmamızda bu hususu kısa sureler üzerinden anlamaya ve ortaya koymaya çalıştık. Sonuçta, Mushaf tertibinde farklı dönemlerde nazil olmalarına rağmen Asr suresinden Nas suresine kadarki surelerden her birinin öncesindeki ve sonrasındaki sureyle tam bir anlam bütünlüğüne sahip olduğu görülmektedir. Bu durum, bir yandan Mushaf’ın tertibinin tevkifî olduğunun bir delili olarak görülebilir. Fakat surelerin tertibinin ictihadî olması halinde de böyle bir anlam bütünlüğünden bahsedebiliriz. Zira Kur’an bütünüyle tek bir kaynaktan ve tek bir hedefi gerçekleştirmek üzere gelmiştir. Sureler arasındaki anlam münasebeti ve muhteva birliği de, bu durumun bir ifadesi olarak zikredilebilir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Münasebetü’l-Kur’an, Tedricî (Peyderpey) Nüzul, Muhteva Bütünlüğü, Tevhid

Kaynakça

• Ahmed b. Fâris. Mu‘cemü mekâyîsi’l-luga. thk. Abdusselam, Muhammed Harun. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ciyel, ts.
• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. 6 Cilt, İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
• Âlûsî, Ebu’s-Senâ Şihabüddin es-Seyyid Mahmûd. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azim ve’s-seb’i’l-mesânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, ts.
• Apak, Âdem. Ana Hatlarıyla İslam Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü. İstanbul: Ensar Yayınları, 3. Basım, 2016.
• Azimi, Enayatullah. Hak Dini Kur’ân Dili Tefsirinin Münâsebetü’l-Kur’ân İlmi Çerçevesinde İncelenmesi (Bakara Sûresi Örneği). Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi, Sosyal bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Beydâvî, Nasıruddin Ebû Saîd Abdullah b. Ömer. Tefsiru’l-Beydâvî (Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl). 2 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, ts.
• Bikâ’î, Burhaneddin Ebu’l-Kasım İbrahim b. Ömer. Nazmu’d-dürer fî tenâsübi’l-âyi ve’s-süver. 22 Cilt. Kahire: Dâru’l-kütübi’l-İslâmî, ts.
• Bilgiz, Musa. Âyetler ve Sûreler Arası Münâsebet –Saîd Havva Örneği-. Ankara: Araştırma, 2006.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî, Beyrut: Dâru ihyai’t-türâsi’l-Arabî, ts.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Fahreddin Râzî ve Tefsiri”. A.Ü. İslam Bilimleri Fakültesi Dergisi. Haziran 1977.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: TDV, 11. Basım, 1997.
• Çağrıcı, Mustafa. “Asabiyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3/453-455, İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usulü. İstanbul: İFAV, 52. Basım, 2016.
• Demirci, Sabri. “Kur’ân Âyetleri ve Sûreleri Arasındaki Tenasüb (Fahruddin Razi’nin Tefsiri Mefatihu’l-Gayb Örneği). Ekev Akademi Dergisi 19/62, (Bahar 2015), 147-172.
• Derveze, İzzet. Kur’ân’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. çev. Mehmet Yolcu. İstanbul: Yarın, 6. Basım, 2015.
• Ebû Hayyân, el-Endülûsî. el-Bahru’l-muhît. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1993/1413.
• Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. 9 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, 3. Basım, 1979.
• Ferâhî, Abdülhamid. Nizâmu’l-Kur’ân ve te’vîli’l-Furkân bi’l-Furkân. Nev Delhi: el-Dairetü’l-Hamidiye, 2008.
• Gezgin, Ali Galip. “’Âyetler ve Sûreler Arasındaki Tenâsüb’ ile ‘Sûrelerin Tertîbinin Tevkîfîliği’nin Kur’ân’ın ‘Metin İçi Bağlam’ı Açısından Önemi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/30, (2018), 1-47.
• Günay, İlhami. Kur’ân-ı Kerîm Sûreleri Arasındaki Münâsebet (Tenâsübü’s-Süver). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Halil b. Ahmed el-Ferâhîdî. Kitabu’l-Ayn. thk. Abdulhamid Hendâvî. 4 Cilt, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
• Itır, Nureddin. “Münâsebet İlmi ve Kur’ân Tefsirindeki Önemi”. çev. Eyüp Yaka. İslami İlimler Dergisi, 1/2, (Güz 2006), 219-245.
• İbn İshâk. Sîretü İbni İshâk. thk. Muhammed Hamidullah. Mağrib: Ma’hedü’d-dirâsât ve’lebhâs li’t-ta’rîb, 1396/1976.
• İbn Hişâm. es-Sîretü’n-Nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekâ vd. 2 Cilt, b.y.: y.y., ts.
• İbn Kesîr, Ebi’l-Fida İsmail ed-Dimeşkî. Tefsiru’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Sami b. Muhammed es-Selamet. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 1997/1418.
• İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. Beyrut-Lübnan: Müessesetü’r-risale, 2017/1438.
• İbn Âşûr, Tahir. Tefsiru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemalüddin Muhammed. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Kahire: Maarif, 1119.
• Kur’ân Yolu. Erişim 20 Ocak 2020. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kutup, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kur’ân. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’ş-şurûk, 1972.
• Maverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. en-Nüketü ve’l-uyûn, Tefsiru’l-Maverdî. 6 Cilt. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2007/1428.
• Merâğî, Ahmet Mustafa. Tefsiru’l-Merâğî. 30 Cilt. Mısır: Mektebetü Mustafa el-Bâbî, 1946/1365.
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsiru Mukâtil b. Süleyman. thk. Abdullah Mahmut. 4 Cilt. Beyrut-Lübnan: Müessesetü’t-târîhî’l-Arabî, 2002/1424.
• Müslim, Mustafa. et-Tefsiru’l-mevdûî li süveri’l-Kur’ân. Dimeşk: Kalem, 2000.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Haccac en-Nîsâbûrî. Sahîhu Müslim. haz. Muhammed Fuad Abdulbaki. Beyrut-Lübnan: Dâru ihyai’t-türâsi’l-Arabî, 1955.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed. Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl, b.y.: Dâru ihyâi’l-kütübi’l-Arabî, ts.
• Nîsâbûrî, Nizameddin, Tefsiru garâibi’l-Kur’ân ve regâibi’l-Furkân. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1996/1416.
• Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-gayb. b.y.: Dâru’l-fikr, 1981/1401.
• Sa’îdî, Abdülmüteal. en-Nazmu’l-fenniyyu fi’l-Kur’ân, b.y.: el-Matbaatu’n-namûziciyye, ts.
• Sabûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsîr. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kur’âni’l-Kerîm, 4. Basım, 1981/1402.
• Saîd Havva. el-Esâs fi’t-tefsîr. Beyrut: Dâru’s-selam, 1985/1405.
• Subhi Salih. Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-ilim li’l-melâyîn, 10. Basım, 1977.
• Suyûtî, Celaleddin. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: Risale Yayınları, 2008/1429.
• Suyutî, Celaleddin. Esraru tertîbi’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’l-fazîle, ts.
• Suyutî, Celaleddin. Tenâsüku’d-dürer fî tenâsübi’s-süver. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1986.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethu’l-kadîr. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1414.
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin. 24 Cilt. b.y.: Dâru hicr, ts.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa. el-Câmiu’s-sahîh. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 2017/1438.
• Tok, Fatih. “Vahyin Mahiyeti ve Kur’ân Vahyi”. Tefsir Tarihi. ed. Ali Rıza Gül& Muhammed Ersöz. İstanbul: Lisans, 2019.
• Umudî, İbtisam Ömer. el-Muhtarât mine’l-münâsebât beyne’s-süver ve’l-âyât. Riyad: y.y., 1436/2015.
• Zebîdî, Seyyid Muhammed Murtaza el-Hüseynî. Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Abdusselam, Muhammed Harun. 20 Cilt. Kuveyt: et-Türâsü’l-Arabî, 2. Basım, 1994/1415.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki’t-Tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fi vücûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-marife, 1430/2009.
• Zerkânî, Muhammed Abdul Azim. Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabi, 1995/1415.
• Zerkeşî, Bedrüddin Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fi ulûmi’l-Kur’ân. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-maârif, 1972.
• Zuhaylî, Vehbe. Tefsiru’l-münîr. çev. Hamdi Arslan vd. 30 Cilt. İstanbul: Risale Yayınları, 2005.