The Imamah Accordıng To Ahl Al-Sunnah And Shīʿa (From The Perspective Of Ibn Kathīr And Qummī Tafsīrs)

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 577 - 610, 31.12.2020

Tehran Nuriyev

https://doi.org/10.47424/tasavvur.697216

Öz

The imamah is the most important subject that differentiates Shīʿa from Ahl al-Sunnah that is the other Muslim group. Shīʿa accepts the imamah as a subject of creed and defines it as a part of Uṣūl al-Dīn (Principles of Religion). According to them, there are 12 Innocent Imams/Caliphs decided by Divine Will. Ali Ibn Abū Ṭālib is the first of them and the following imams are from his lineage. Shīʿa, accepting imamah as the continuation of nubuwwa (prophethood), pays great attention to this subject and puts forward to proofs from Al-Qurʾān and al-Sunnah. However, Ahl al-Sunnah defends the idea that there is no clear proof related the appointment of the caliph in Al-Qurʾān and al-Sunnah and they denies the claims of Shīʿa. The imamah perspective of Shīʿa and Ahl al-Sunnah is analyzed in this study and some verses claimed to be related to the imamah by Shīʿa were evaluated according the tafsirs of Qummī (d. 307/919), an early notable Shīʿa mufassir and Ibn Kathīr (d. 774/1373) who is an important mufassir of Ahl al-Sunnah.

Anahtar Kelimeler

Shīʿa, Ahl as-Sunnah, Commentary, Commentator, Qummī, İbn Kathīr, Imamah, Khilafah

Şîa ve Ehl-i Sünnet’e Göre İmâmet (Kummî ve İbn Kesîr Tefsirleri Çerçevesinde)

Öz

Öz: Son Peygamber Muhammed (s.a.v)’in hayatta iken yerine hiçbir kimseyi halife tayin etmemesi sebebiyle vefatından kısa bir müddet sonra imamet meselesi Müslümanlar arasında ihtilaf konusu olmuştur. Her ne kadar ilk üç halife devrinde bu mesele sulh yoluyla halledilmişse de halifenin kim olacağı mevzuu dördüncü halife Ali (r.a) zamanında Müslümanlar arasında savaşa ve parçalanmalara neden olmuştur. O dönemde Müslümanlardan bir grup, Hz. Peygamberin kendisinden sonra yerine bir idareci bırakmadığı iddiasını kabul etmemiş, imametin Ali b. Ebî Tâlib’in ve onun evlatlarının hakkı olduğunu savunmuştur. “Şiatu Ali” adıyla anılan bu gruba daha sonraki yıllarda sadece “Şia” denmiştir. İmamet mevzuu, Şia’yı diğer Müslüman grup olan Ehl-i Sünnet’ten ayıran en önemli meseledir. Onlara göre İmamet “Üsulu’d-Din”den (dinin temel şartı) olduğu için bu konuya oldukça önem vermiş ve görüşlerini desteklemek için ayet ve hadislerden deliller getirmişlerdir. Biz bu çalışmamızda, Şia’nın Ali b. Ebî Tâlib’in İmametiyle ilgili olduğunu iddia ettikleri ayetleri ele alacak, Şia’nın ve Ehl-i Sünnet’in iki büyük müfessiri Kummî (ö. 307/919) ve İbn Kesîr’in (ö. 774/1373) tefsirleri çerçevesinde değerlendirmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Ehl-i Sünnet, Şia, İmamet, İbn Kesîr, Kummî

Kaynakça

• Albânî, Muhammed Nasuruddin bin el-Hac Nuh. Silsiletü’l Ehâdîsi’d-Daîfe ve’l Mevdûa ve Eseruha’s-Seyyie fi’l-Ümme. 14 Cilt. Riyad: Dâru’l-Maârif, 2004.
• Alyân, Ruşdî Muhammed Arsân. Delilü’l-Akli İnde'ş-Şîati'I-İmamiyye. Bağdad: Merkezu’l-Hadârati li-Tenmiyeti’l-Fikri’l-İslâmî, 1973.
• Âmilî, es-Seyyid Muhsin el-Emin. A’yânu’ş-Şîa. thk: Hasan el-Emin. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Teâruf li’l-Matbuât, 6. Basım, 1991.
• Askalânî, Ebu’l-Fazl Şihâbuddin Ahmed b. Ali İbn Hacer. İnbâu’l-Gumr bi-İbnâi’l-Umr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1986.
• Ateş, Süleyman. İşarî Tefsir Okulu. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1998.
• Ateş, Süleyman. “İmâmiyye Şîasının Tefsir Anlayışı”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20 (1972), 147-172.
• Avcı, Casim “Hilâfet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/546-553. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Bilmen, Ömer Nasûhî. Tabakâtü’l-Müfessirîn. 2 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Reisliği yayınları, 1960.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil. Câmiu’s-Sahîh, thk. Mustafa Dib el-Buga. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr,1410/19901.
• Dâvûdî, Ali b. Ahmed. Tabakatu’l-Mufessirin. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî. es-Sünen. 11 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Ebu Zehra, Muhammed. İslâm’da İtikadî – Siyasî ve Fıkhı Mezhepler Tarihi. çev. Sıbğatullah Kaya. İstanbul: Şura Yayınları, 1996.
• Eyravânî, Muhammed Bâkır. Dürusu’t-Temhidiyye fî’l-Kavâidi’r-Ricâliyye. Kum: Mektebetü’s-Safâ, 2007.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Çağımızda İtikadi İslam Mezhepleri. Ankara: Selçuk yayınları, 1993.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. İmamiyye Şiası. Ankara: Selçuk yayınları, 1984.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Gadîr-i Hum”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/279-280. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Güneş, Hüseyin. Tahrif İddiası Bağlamında Şia ve Kur’an. Konya: Kitap Dünyası, 2007.
• Habibov, Aslan. İlk Dönem Şii Tefsir Anlayış. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Hamaneî, Âyetullah Seyyid Ali. Velayet. çev: İ.M. Ağdaşlı, Tahran: y.y., 1996.
• Heysemî, Nûruddîn Alî b. Ebî Bekr. Mecmau’z-Zevâid. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1412/1991. Hillî, Cemâlüddîn Hasan b. Yusuf b. Ali İbnü’l-Mutahhar. el-Elfeyn fî İmâmeti Emîri’l-Mü’minin Ali b. Ebî Tâlib, Beyrut: Müessesetü’l-A’lemi li’l-Matbûât, 1982
• Hillî, Cemâlüddin, el-Hasan b. Yusuf b. Ali İbnü’l-Mutahhar. Tertîbu Hulâsati’l-Akvâl fî Ma’rifeti İlmi’r-Ricâl. Meşhed: Mecmau’l-Buhûsi’l-İslâmiyye, 2002.
• Hindî, Alî b. Hisâmüddîn b. Abdülmelik el-Muttakî. Kenzu’l-Ummal fî Süneni’l-Akvâl ve’l-Efâl. 16 Cilt. thk. Bekrî Hayyânî-Saffet Sakkâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 5. Basım, 1981.
• Humeynî, Ayetullâh Rûhullah. İslam Fıkhında Devlet. Çev. Hüseyin Perviz Hatemi, İstanbul: Düşünce Yayınları, 1979.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fedâ İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’ân’il-Azîm. 8 Cilt. thk. Sami b. Muhammed Selâme. Riyad: Dâru Tayyibe, 2. Basım, 1420/1999.
• İbn Kesîr, İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-Nihâye. 14 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Maârif, 1990. Beyrût: Dâru Sâdır, 1. Basım, ts.
• İbn-i Teymiyye, ebü’l-Abbâs Takıyuddîn. el-Muntekâ-Şiilik ve Mahiyeti-Şiiliğe Reddiye. Çev. Cemaleddin Sancar. İstanbul: Pınar Matbaacılık, 1986.
• İbn-i Teymiyye, ebü’l-Abbas Takıyuddîn. el-Fetâva’l-Kubrâ. 6 Cilt. thk. Muhammed Abdulkadir Atâ-Mustafa Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1987.
• Kâşifu’l-Gıtâ, Muhammed Hüseyin b. Ali. Aslu’ş-Şîa ve Usûluhâ. Beyrut: Dâru’l-Edvâ, 1990.
• Keskin, Halife. Kendi Kaynakları Işığında Şia İnanç Esasları. İstanbul: Beyan Yayınları, 2000.
• Kuleynî, Ebu Cafer Muhammed b. Yakub. el-Usûl mine’l-Kâfî. 4 cilt. Tsh. Muhammed Bâkır el-Behbûdî - Ali Ekber el-Gaffârî. Tahran: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 2. Basım. 1388/1968.
• Kummî, Ebu Cafer Muhammed b. Ali b. Babaveyh. Risâletü’l-İ’tikâdi’l-İmâmiyye. Çev. Ethem Ruhi Fiğlalı. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1978.
• Kummî, Ali b. İbrahîm. Tefsiru’l-Kummî. thk: es-Seyyid Tayyib el-Cezairî. Kum: Mektebetü’l-Hüdâ, 1404/1984.
• Marifet, Muhammed Hadî. et-Tefsir ve’l-Mufessirûn. Meşhed: el-Câmiatu’r-Razaviyye li’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, 1998.
• Marifet, Muhammed Hadî. Siyanetu’l-Kur’ân mine’t-Tahrîf. Kum: Müessesetü’t-Tehmîd, 2007.
• Muzaffer, Muhammed Rıza. Şia İnançları. Çev. A. Gölpınarlı. İstanbul: Zaman Yayınları, 1978.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn el-Haccâc el-Kuşeyri. el-Câmiu’s-Sahîh. 5 Cilt. thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî. Beyrut: Dâru İhyâu’t-Turâs el-Arabî, ts.
• Necâşî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Ali. Rical. Beyrut: Dâru’l-Edvâ, 1988.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb b. Ali. es-Sünenü’l-Kübrâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1348/1930.
• Nesefî, Ebû Hafs Necmüddîn Ömer b. Muhammed b. Ahmed. Metnü’l-Akâid (el-Akâidü’n-Nesefiyye). İstanbul: el-Mektebetü’l-Mahmûdiyye, ts.
• Nîsâbûrî, Ahmed b. İbrahim. İsbâtü’l-İmâme. thk. Mustafa Galip. Beyrut: Dârü’l-Endelüs, 1984.
• Onat, Hasan. “Şii İmâmet Nazariyesi (Kuleyni, Kummi ve Tusi’nin Görüşleri Çerçevesinde)”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32/1 (1991), 89-110.
• Onat, Hasan. Emevîler Devri Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Öz, Mustafa – İlhan, Avni. “İmâmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/203-207. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Öz, Mustafa.“Şia”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/121-123. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Özaydın, Abdulkerim. “İbn Kesîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/132-134. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Suyûtî, Celâlüddin Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Târîhü’l-Hulefâ. Beyrut: Dâru’s-Sekâfe, ts.
• Şeriati, Ali. Ümmet ve İmamet. Çev. Ahmet Sait. Ankara: Fecr Yayınları, 1997.
• Şeyh Sadûk, Ebû Ca’fer Muhammed b. Ali b. Hüseyin İbn Bâbaveyh. Risâletü’l-İtikâdâti’l-İmâmiyye. Beyrut: Dâru’l-Müfîd, 1993.
• Şeyh Sadûk, Muhammed b. Ali İbn Bâbaveyh. Men lâ yahduruhu’l-Fakîh. 4 Cilt. tsh. Ali Ahundî - Muhammed Ahundî. Tahran: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmiyye, 5. Basım, 1970.
• Şirazî, Ayetullahi’l-Uzma Mekarim. İnançlarımız, Çev. İsmail Bendiderya. İstanbul: Kevser Yayınları, 1997.
• Tabatabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. Tüm Boyutlarıyla İslam’da Şia. Çev. Kadir Akarsu - Abbas Akyüz. İstanbul: Kevser Yayınları, 2009.
• Taberânî, Ebu’l Kâsım Süleyman b. Ahmed. Mu’cemü’l-Evsat. 10 Cilt. thk. Abdurrahman el-Muhsin b. İbrahim el-Huseynî. Kahire: Dâru’l-Harameyn, 1415/1994.
• Taberânî, Ebu’l Kâsım Süleyman b. Ahmed. Mu’cemü’l Kebîr. 20 Cilt. thk. Hamdî b. Abdulmecid es-Selefi. Musul: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 2. Basım, 1404/1983.
• Tahrânî, Aga Büzürg. ez-Zerîa ilâ Tasânîfi’ş-Şîa. 25 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Edva, 2. Basım,1403/1983.
• Tehânevî, Muhammed Ali b. Ali b. Muhammed Keşşâfu’l-İstlâhâti’l-Fünûn, 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ es-Sulemî. el-Câmi'u’s-Sahîh. 5 Cilt. thk. Ahmed Muhammed Şakir, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Halebî, ts.
• Yıldız, Sakıp. “Şia’nın Kur’ân-ı Kerîm Hakkındaki Görüşleri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/5 (Haziran,1982), 45-69.
• Zehebî, Ebu Abdullah Şemseddin b. Muhammed b. Osman. Mîzanü’l-’İtidâl fî Nakti’r-Ricâl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1996.
• Zehebî, Muhammed Hüseyn. et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn. 3 Cilt. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1997.
• Zuhaylî, Muhammed. İbn Kesîr ed-Dımaskî. Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 1995.