İbrahîm Abdülkādir el-Mâzinî’nin Romanlarında Öne Çıkan Temalar

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 295 - 323, 30.06.2023

Adem Keser

https://doi.org/10.47424/tasavvur.1247290

Öz

Modern Arap edebiyatında roman türünün ilk örnekleri, Napolyon’un Mısır’ı işgalinin ardından bu ülkede başlatılan yenilik hareketleriyle beraber ortaya çıkmıştır. Teknik ve kurgu açısından Arap romanının arzu edilen standartları yakalaması ve edebî anlamda ilk roman örneklerinin görülmesi ise roman yazarlığından farklı kimlikleriyle ön plana çıkan birçok yazarın bu alana katkı sunmasıyla mümkün olmuştur. Daha çok eleştirmen olarak bilinen bu yazarlardan biri de İbrâhim Abdülkādir el-Mâzinî’dir. Edebiyatın birçok alanında eserler yazmış olan Mâzinî, çoğunlukla psikolojik romanlar kaleme almış usta bir yazardır.
Bu çalışmanın amacı, Arap edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Mâzinî’nin, romanlarında yer verdiği temaları incelemektir. Çalışmamızda Mâzinî’nin İbrâhim el-Kâtib, İbrâhim es-Sânî ve Selâsetü Ricâlin ve’mrae’ romanları incelenmiş ve bu romanlarda ağırlıklı olarak aşk, sevgi, geleneklerin baskısı, çaresizlik, karamsarlık, hayal kırıklığı, hüzün, korku, vehim, kıskançlık ve cimrilik gibi temaların işlendiği tespit edilmiştir. Devrindeki birçok yazarın romanlarında çok daha farklı temalar görülürken, Mâzinî’nin romanlarındaki temaların çoğunlukla insanın iç dünyasını yansıtan psikolojik temalar olduğu görülür. Bu yönüyle Mâzinî, diğer birçok Arap roman yazarından ayrılır.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Modern Arap Edebiyatı, Arap Romanı, İbrâhim Abdülkādir el-Mâzinî, Tema

Prominent Themes in Ibrāhīm ʽAbd al-Qādir al-Māzinī’s Novels

Öz

The first examples of the novel genre in modern Arabic literature emer-ged with the innovation movements initiated in this country after Napoleon's invasion of Egypt. In terms of technique and fiction, the Arab novel's reaching the desired standards and the first novel examples in the literary sense were made possible by the contributions of many writers who came to the fore with their different identities from writing novels. One of these writers, better known as a critic, is Ibrāhīm ʽAbd al-Qādir al-Māzinī. Māzinī, who has written works in many fields of literature, is a master writer who has mostly written psychological novels.
The aim of this study is to examine the themes that Māzinī, one of the important names of Arabic literature, included in his novels. In our study, Māzinī's novels Ibrāhīm al-Kātib, Ibrāhīm al-Thānī and Thalāthat Rigâl wa’mra’ah were examined and in these novels, mainly love, affection, pressure of tradition, despair, pessimism, disappointment, sadness, fear, delusion, jealousy and stinginess were examined. It has been determined that themes such as While many different themes were seen in the novels of many writers of his time, it is seen that the themes in Māzinī's novels are mostly psychological themes that reflect the inner world of man. In this respect, Māzinī differs from many other Arab novelists.

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature, Modern Arabic Literature, Arabic Novel, Ibrāhīm ʽAbd al-Qādir al-Māzinī, Theme

Kaynakça

• Allen, Roger. The Arabic Novel. New York: Syracuse Universıty Press, 1982.
• Ayyıldız, Erol. “İbrâhim Abdülkādir el-Mâzinî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/197. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Bedr, Abdülmuhsin Tâhâ, Tatavvuru’r-rivâyeti’l-ʽArabiyyeti’l-hadîse fî Mısr. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1983.
• Brugman, J.. An Introduction to the History of Modern Arabic Literature in Egypt. Leiden: E.J. Brill, 1984.
• Cafer, Suâd Muhammed. et-Tecdîdu fi’ş-şiʽri ve’n-nakd ‘ınde cemâʽati’d-dîvân. Mekke: Câmiʽatü Ümmü’l-Kurâ, Doktora Tezi, 1973.
• Çelebi, Muharrem. “Corcî Zeydân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8/69-71. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Çetin, Nurullah. Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2015.
• Dayf, Şevkī. el-Edebu’l-ʻArabiyyu’l-muʻâsır fî Mısr. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1961.
• Direkler, Emine. Modern Arap Şiirinde Dîvan Ekolü’nün Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• ed-Desûkī, Ömer. fi’l-edebî’l-hadîs, I-II. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1973.
• el-Fâhûrî, Hannâ. el-câmi‘ fi tarîḫi’l-edebi’l-‘Arabiyyi’l-hadîs, I-II. Beyrut: Dâru’l Cîl, 1986.
• Er, Rahmi. Modern Mısır Romanı-1. Ankara: Hece Yayınları, 2015.
• Er, Rahmi. “Roman-Arap Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/164-166. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Ergül Keskin, Aysel. Çağdaş Mısır Tiyatrosunda Tevfîku’l-Hakîm ve Üç Entelektüel Tiyatrosu. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1995.
• Ekinci, İsmail - Çelik, Orhan, “İbrâhim Abdülkādir el-Mâzinî ve “el-Bahs ‘ani’z-Zeheb” İsimli Hikâyesi”, Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi 5/1 (2021), 168-189.
• Ekhtıar, Ousama - Sevinç, Eyüp, "Modern Arap Şiirinde Medresetü’d-Divan’ın Teori ve Pratiği Arasındaki Çelişkiler”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/1 (2017), 83-101.
• ez-Zeyyât, Ahmed Hasan. Tarîḫu’l-edebi’l-ʻArabî. Kahire: Dâru Nahdatu Mısr, ts.Heykel, Ahmed. Tatavvuru’l- edebî’l-hadîs fî Mısr. Kahire: Dâru’l-ʻUlûm, 1994.
• Keser, Adem. İbrâhîm Abdulkâdir el-Mâzinî’nin Sundûku’d-Dunyâ Adlı Eserindeki Hikâyelerin Teknik ve Tematik Açıdan İncelenmesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Landau, Jacob M.. Modern Arap Edebiyatı Tarihi (20. Yüzyıl), Çev. Bedrettin Aytaç. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
• Murâdî, Muhammed Hâdi vd., “Lemha an zuhûri’r-rivâyeti’l-‘Arabiyye ve tatavvurihâ”, Dirasâtu’l-Edebi’l-Muâsır, 16 (2012), 101-117.
• Mendûr, Muhammed. Muhâdarâtu an İbrâhim el-Mâzinî. Windsor: Müessesetü Hindavî, 2017.
• Savran, Ahmet. 19. Yüzyıl Osmanlı Döneminde Yeni Arap Edebiyatı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını, 1991.
• Ürün, Ahmet Kâzım. Çağdaş Mısır Romanında Necîp Mahfûz ve Toplumcu Gerçekçi Romanları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1994.
• Ürün, Ahmet Kâzım. Modern Arap Edebiyatı. Konya: Çizgi Kitabevi, 2015.
• Yalar, Mehmet. Modern Arap Şiiri. Bursa: Arasta Yayınları, 2003.
• Zor, Salih. Dîvân Grubu’nun Modern Arap Edebiyatındaki Yeri. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• 40ikindi, “Modern Arap Romanı:Kökleri-Gelişmesi-Eğilimleri-1” Erişim: 21.01.2022. http://www.40ikindi.com/edebiyat/oku.php?id=2706
• 40ikindi, “Modern Arap Romanı:Kökleri-Gelişmesi-Eğilimleri-2” Erişim: 22.01.2022. http://www.40ikindi.com/edebiyat/oku.php?id=2836
• 40ikindi, “Modern Arap Romanı: Kökleri-Gelişmesi-Eğilimleri-3: Modern Arap Hikâyeciliğinin Oluşum Dönemi” Erişim: 26.01.2022. http://www.40ikindi.com/edebiyat/oku.php?id=3000