The Polysemy in Arabic and The Qasīda of ʾUjūz

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 1495 - 1511, 31.12.2023

Ömer Yıldız

https://doi.org/10.47424/tasavvur.1363823

Öz

For the communication between people to remain effective and lively and for the expressive power to be permanent, the qualities of the words are as important as the quantity of words in a language. From this perspective, Arabic has many linguistic features like other developed languages. Parsing, deriviations, blending, synonymy, contrast, arabization, antithetical polysemy, commutation, ellipsis, polysemy, etc. Language features are intensely found in Arabic. As it is known, polysemy is one of the important issues of the Arabic language that has been taken into consideration since the compilation period. Although there are scholars among Arabic linguists who deny the existence of polysemous words, the vast majority have accepted the issue of polysemy. Among polysemous words, some words indicate several different meanings, as well as words that express many different meanings. In this respect, words that indicate a lot of meanings in the group of polysemous words have attracted the attention of poets. Poets wrote long odes using such words to demonstrate their mastery of the science of the dictionary and to prove their competence in the art of poetry. There are even poets who write different odes in terms of theme, using the same word. One of these poets is Ibn al-Munāṣıf from Cordoba, who lived between 1168 and 1223. The poet, better known as the jurist, wrote his famous ode using the common word "acuz". By ending each couplet with the word ʾujūz, the poet brought together the different meanings of the word ʾujūz in the ode in question. In this study, the issue of polysemy, which is considered an important feature of the Arabic language, will be briefly discussed. In addition, the Qasida of ʾUjūz will be translated and analyzed.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, Rhetoric, Poetry, Ibn al-Munāṣıf, Qasīda of ʾUjūz

Arapçada Çok Anlamlılık ve ‘Acûz Kasidesi

Öz

İnsanlar arasında var olan iletişimin etkili ve canlı kalabilmesi, anlatım gücünün kalıcı olması için bir dilin sahip olduğu sözcüklerin niceliği kadar sözcüklerin sahip oldukları nitelikler de önemlidir. Bu açıdan bakıldığında Arapça, diğer gelişmiş diller gibi birçok dil özelliklerine sahiptir. İ‘râb, iştikâk, naht, terâdüf, tebâyun, ta‘rîb, tedâd, ibdâl, hazf, iştirâk vb. dil özellikleri Arapçada yoğun bir şekilde bulunmaktadır. Bilindiği üzere çok anlamlılık Arap dilinin derleme döneminden itibaren dikkate alınmış önemli konulardan biridir. Arap dilcileri arasında çok anlamlı sözcüklerin varlığını reddeden dilbilimciler olmasına rağmen büyük çoğunluk çok anlamlılık meselesini kabul etmiştir. Çok anlamlı kelimeler arasında birkaç farklı manaya delalet eden sözcükler olduğu gibi birçok farklı anlam ifade eden sözcükler de bulunmaktadır. Bu bakımdan çok anlamalı kelimeler grubunda birden fazla anlama delalet eden kelimeler şairlerin dikkatini çekmiştir. Şairler hem lügat ilmine olan hakimiyetlerini ortaya koymak hem de şiir sanatındaki yetkinliklerini ispat etmek amacıyla bu tür sözcükleri kullanarak uzunca kasideler yazmışlardır. Hatta aynı sözcüğü kullanarak tema açısından farklı kasideler yazan şairler birbirlerine nazireler yapmışlardır. Bu şairlerden biri 1168-1223 yılları arasında yaşamış olan Kurtuba’lı İbn Münâsıf’tır. Daha çok fakih olarak bilinen şair, müşterek kelime sayılan “acûz” sözcüğünü kullanarak meşhur kasidesini yazmıştır. Her bir beyti acûz sözcüğü ile bitiren şair söz konusu kasidede acûz sözcüğünün ifade ettiği farklı anlamları bir araya getirmiştir. Bu çalışmada kısaca Arap dilinin önemli bir özelliği sayılan çok anlamlı-lık konusu ele alınacaktır. Ayrıca ‘Acûz kasidesi tercüme edilip tahlil edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Belâgat, Şiir, İbn Münâsıf, ‘Acûz Kasidesi

Kaynakça

• Arpa, Abdulmuttalip. Arap Dilinde Bir Çokanlamlılık Türü: Ezdâd -Doğuşu, Gelişimi ve Kur’ân’daki Tezâhürleri-“. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 1/1-2, (Haziran 2010): 29-54.
• Aydın, Şükrü. Kur’an’ı Anlamak Türkçe Çeviriler bağlamında Ankara: Bilay Yayınları, 2022.
• Ceran, İsmail. İbnü’l-Münâsif. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/ 153-154. İstanbul: TDV Yayınları 2000.
• ed-Desûkî, Muhammed b. ‘Arafe. Hâşiyetu’d-Desûkî ‘alâ Muhtasari’l-me‘ânî. thk. Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘asriyye, ts.
• ed-Dımaşkî, Ahmed b. Mustafa. Mu‘cemu esmâ’i’l-eşyâ’. Kahire: Dârü’l-fadîle, ts.
• el-Ensârî, Zekeriyyâ b. Muhammed. el-Hudûdu’l-enîka. thk. Mâzin el-Mubârek. Beyrut: Dârü’l-fikri’l-mu‘âsır, 1411 h.
• el-Hanefî, Zeynüddîn b. İbrahim Ebî’n-Necm. Fethu’l-Gaffâr bi şerhi’l-Menâr. Beyrut: Dârü’l-kutubi’l-ilmiyye, 2001.
• Ebu’l-Hasen Ali b. el-Hasen, el-Münecced fi’l-luğa, thk. Ahmed Muhtâr ‘Umer-Dâhî Abdulbâkî, Kahire: ‘Alemu’l- kutub, 1988.
• İbn Münâsıf, Muhammed b. Îsâ, Kitâbü’l-incâd fî ebvâbi’l-cihâd. thk. Kâsım Azîz el-Vazzânî, Beyrut: Dârü’l- garbi’l-İslâmî, 2003.
• el-İfrîkî, Muhammed b. Mukerrem b. Manzûr. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dârü Sâdır, ts.
• Mahfûz, Muhammed. Terâcimu’l-muellifîn et-Tunisiyyîn. Beyrut: Dârü’l-’Arabî el-İslâmî, 1994.
• el-Medenî, Alî Sadrüddin b. Ma‘sûm. Envârü’r-rabî‘ fî envâ‘i’l-bedî‘. thk. Şakir Hâdî Şükr. b.y.: Matba‘atu’n-Nu‘mân, 1986.
• el-Münâvî, Muhammed Abdürraûf. et-Tevkîf ‘alâ muhimmâti’t-te‘ârif. thk. Muhammed Rıdvân ed-Dâye. Beyrut: Dârü’l-fikri’l-mu‘âsır, 1410 h.
• el-Mursî, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail. el-Muhkem ve’l-mühîtu’l-a‘zam. thk. Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: Dârü’l- kutubi’l-ilmiyye, 2000.
• Mustafa, İbrahim-vd. el-Mu‘cemu’l-vasît. thk. Komisyon. b.y.: Dârü’d-da‘ve, ts.
• es-Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân. el-Müzhir fî ‘ulûmi’l-luga ve envâ‘ihâ. thk. Fuad Ali Mansûr. Beyrut: Dârü’l- kutubi’l-ilmiyye, 1998.
• eş-Şâşî, Nizâmüddîn Ahmed b. Muhammed. Usûlu’ş-Şâşî. thk. Abdullah Muhammed el-Halîlî. Beyrut: Dârü’l- kutubi’l-ilmiyye, 2003.
• Vâfî, Ali Abdulvâhıd. Fıkhü’l-luga. Kahire: Nahdatu Mısır, 2004.
• Tebîdî, Bâbiker el-Hıdır Ya‘kûb, “el-Müştereku’l-lafzî ‘inde’l-usûliyyîn ve eseruhu fî ihtilâfi’l-fukahâ.” İskenderiyye: Kulliyyetu’d-dirâsâti’l-İslâmiyye ve’l-‘Arabiyye li’l-benât, 6/35), 465-502.
• Ya‘kûb, İmîl Bedî‘, Fıkhü’l-lugati’l-Arabiyye ve hasâisuhâ. Beyrut. Dârü’l-ilm li’l-melâyîn, 1982.
• ez-Zebîdî, Muhammed b. Muhammed Murtazâ ez-Zebîdî, Tâcu’l-‘arûs min cevâhiri’l-Kâmûs. thk, Komisyon, b.y.: Dâru’l-hidâye, ts.