Türk, İsviçre ve Alman Hukukunda Çocuğun Soyadı

Yıl 2024, , 3 - 95, 31.12.2024

Kemal Erdoğan

https://doi.org/10.59933/tauhfd.1610482

Öz

Kadının evlenmekle kocasının soyadını alacağına ilişkin TMK m. 187 hükmü, Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiş ve bu iptal kararı 28.01.2024 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Her ne kadar uygulama aksi yönde gelişse de teorik olarak kadınlar artık evlenmekle birlikte kocalarının soyadını taşımak zorunda değildir. Bu durum, çocuğun ana ve baba evli ise ailenin soyadını alacağını öngören TMK m. 321 hükmünü uygulanamaz hâle getirmiştir. Zira artık eşler ortak bir soyadı taşımak, yani aile soyadı edinmek zorunda olmadıklarından, TMK m. 321 hükmü uyarınca evlilik birliği içinde doğan çocuğa hangi soyadının verileceği belirsiz hâle gelmiştir. Olan hukukta çocuğun soyadı konusunda ortaya çıkan boşluğun hâkim tarafından yeni bir hukuk kuralı ihdas edilerek doldurulması gerekmektedir. Kişisel bir değer olan soyadını ilgilendirdiği için, konunun yönetmelikle veya Bakanlığın açıklayıcı yazılarıyla çözülmesi ise mümkün değildir. Hâkim bu boşluğu doldururken İsviçre ve Alman hukukunun da dâhil olduğu kıta Avrupası hukuk sistemlerindeki düzenlemelerden istifade edebilecektir. Buna karşılık, olması gereken hukuk bakımından Türk kanun koyucusu derhâl bütüncül bir anlayışla gerek ailenin gerek çocuğun soyadını yasal bir düzenlemeye kavuşturmalıdır. Kanun koyucu, bu yasal düzenlemeyi yaparken özellikle İsviçre’de 1 Ocak 2013 ve 1 Temmuz 2014 tarihlerinde yürürlüğe giren hükümleri ve Alman hukukunda yürürlükte bulunan hükümlerle 1 Mayıs 2025’te yürürlüğe girmesi beklenen Evlilik ve Doğum Adına İlişkin Hükümlerin Değiştirilmesine Dair Kanun Tasarısı’nda yer alan hükümleri göz önünde bulundurmalıdır. Çalışmada Türk, İsviçre ve Alman hukukunda çocuğun anne ve/veya babasının soyadını edinmesi ve bu bağlamda Alman hukukunda 1 Mayıs 2025 tarihinde yürürlüğe girmesi beklenen revizyon incelenmiş ve nihayet Türk hukukunda çocuğun soyadının ne şekilde düzenlenmesi gerektiği yönünde bir öneri getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kadının soyadı, çocuğun soyadı, aile soyadı, soybağının hükümleri, kanun önünde eşitlik ilkesi

The Surname of the Child Under Turkish, Swiss and German Law

Öz

Article 187 of the Turkish Civil Code (TCC), which required women to take their husband’s surname upon marriage, was repealed by the Constitutional Court, and this repeal decision entered into force on January 28, 2024. Although the practice has developed vice versa, theoretically, women are no longer obliged to bear the surname of their husbands upon marriage. This situation has rendered Article 321 of the TCC, which stipulates that the child shall take the surname of the family if the parents are married, inapplicable. Since the spouses are no longer obliged to bear a common surname, in other words, to adopt a family surname, it has become uncertain which surname will be given to the child born within the marriage union in accordance with Article 321 of the TCC. The gap in the existing law regarding the surname of the child must be filled by the judge through judicial rulemaking. Since it concerns the surname, which is considered a personal right, it is not possible to resolve the issue by guidelines or explanatory letters of the Ministry. While filling this gap, the judge may make use of the regulations in continental European legal systems, including Swiss and German Law. On the other hand, from a de lege ferenda perspective, the Turkish legislator should immediately regulate the surname of both the family and the child with a holistic approach. While making this legal regulation, the legislator should take into consideration the provisions that entered into force on January 1, 2013, and July 1, 2014, in Switzerland, the provisions in force in German Law, and the provisions in the Draft Law on the Amendment of the Provisions on Marriage and Birth Name, which is expected to enter into force on May 1, 2025. In this study, the child's adoption of the surname of the mother and/or father under Turkish, Swiss, and German Law and the revision expected to enter into force on May 1, 2025, under German Law in this context are examined, and finally, a suggestion is made as to how the surname of the child should be regulated under Turkish Law.

Anahtar Kelimeler

Woman’s surname, child’s surname, married name, provisions of paternity, the equal protection of law

Der Name des Kindes nach türkischem, schweizerischem und deutschem Recht

Öz

Kaynakça

• ABİK Yıldız, Kadının Soyadı ve Buna Bağlı Olarak Çocuğun Soyadı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2005.
• ACABEY M. Beşir, “Türk Hukukunda Aile Adı (Eşlerin ve Çocukların Soyadı)”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 19, Özel Sayı, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, 2017, s. 493-512.
• AKBULUT Pakize Ezgi, “Türk ve Alman Hukuku'nda Evlenme ve Boşanmanın Kişinin Soyadına Etkisi ve Milletlerarası Özel Hukukta Ortaya Çıkan Sorunlar”, İzmir Barosu Dergisi, Y. 76, S. 3, 2011, s. 60-78.
• AKINTÜRK Turgut/ATEŞ-KARAMAN Derya, Türk Medenî Hukuku, Cilt II, Aile Hukuku, 16. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• AKİPEK Jale G./AKINTÜRK Turgut/ATEŞ Derya, Türk Medenî Hukuku, Cilt I, Başlangıç Hükümleri, Kişiler Hukuku, 12. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• AKKAYAN-YILDIRIM Ayça, “Evlilik Dışı Çocuğun Soyadı ve 02.07.2009 Tarih 2005/114 E. 2009/105 K. Sayılı Anayasa Mahkemesi Kararının Bu Bağlamda Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, Cilt I, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010, s. 69-89.
• AKYÜZ Emine, Çocuk Hukuku, Çocukların Hakları ve Korunması, 7. Baskı, Pegem Akademi, Ankara, 2020.
• ATASAYAN M. Gözde, “Kadının Soyadı da Yok”, Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan, Filiz Kitabevi, İstanbul 2013, s. 199-219.
• AYAN Mehmet/AYAN Nurşen, Kişiler Hukuku, 10. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• AYAN Serkan, “Anayasa Mahkemesi Kararları ve Çocuklar ile Kadının Soyadına İlişkin Değişiklik Tasarısı Taslağı Işığında Soyadının İlk Kez Edinilmesi, Kendiliğinden Değişmesi ve Değiştirilmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, S. 4, 2012, s. 19-90.
• AYDIN Gülşah Sinem, “Türk Medeni Kanunu m.187 (Anayasa Mahkemesinin 187. Maddenin İptal İstemini Red Kararı ve Gerekli Görülen Yeni Düzenleme Hakkında Bir Değerlendirme)”, Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2013, s. 246-275.
• BAŞOĞLU Başak, “Soybağının Çocuğun Soyadına Etkisi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 1, 2017, s. 351-378.
• BAŞ-SÜZEL Ece/KURTULAN Gökçe, “Çocuğun Soyadına İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararlarının İncelenmesi”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 135-136, 2015, s. 77-90. BAYGIN Cem, “4721 Sayılı Yeni Medeni Kanunun Evlenme, Boşanma ve Evliliğin Genel Hükümleri Konusunda Getirdiği Değişiklikler”, Bilgi Toplumunda Hukuk: Ünal Tekinalp’e Armağan, C. II, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2003, s. 437-461 (Değişiklikler). BAYGIN Cem, “Kan Bağına Dayanan Soybağı”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 6, S.1-4, 2002, s. 255-284 (Kan Bağı).
• BAYGIN Cem, Soybağı Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010 (Soybağı Hukuku).
• BİRİNCİ-UZUN Tuba, “Aile Soyadı Çıkmazı”, Ankara Barosu Dergisi, S.4, 2016, s. 97-137.
• BRÄM Verena, Zürcher Kommentar, Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Band II, Das Familienrecht, 1. Abteilung: Das Eherecht (Art. 90-251 ZGB), 2. Teilband, 1c. Unterteilband: Die Wirkungen der Ehe im allgemeinen, Art. 159-180, 3. Auflage, Schulthess Verlag, Zürich, 1998.
• BREITSCHMID Peter, “Der Name des Kindes: Namenskontinuität oder Namenskoordination mit der Betreuungssituation? Bemerkungen zu BGE 132 III 497”, Zeitschrift für Vormundschaftswesen (ZVW), 2007, s. 31-33.
• BUDZIKIEWICZ Christine, “§§ 1297–1921, Rom-III-VO, EG- UnthVO/HUntProt”, Jauernig Bürgerliches Gesetzbuch mit Rom-I- VO, Rom-II-VO, Rom-III-VO, EG-UnthVO/HUnthProt und EuErbVO, Hrsg. Rolf Stürner, 19. Auflage, C.H. Beck, München, 2023.
• BÜHLER Roland, “Art. 270-270b ZGB”, Basler Kommentar, Zivilgesetzbuch I, Art. 1-456 ZGB, Hrsg. Thomas Geiser/Christiana Fountoulakis, 6. Auflage, Helbing Lichtenhahn, Basel, 2018.
• CAMPBELL Claudia, “Reform des Namensrechts”, NJW-Spezial 2024, s. 132-133.
• CEYLAN Ebru, “Yeni Türk Medeni Kanunu’na Göre Kadının Hukuki Durumu”, İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 2, 2016, s. 75-125 (Kadın).
• CEYLAN Ebru, Türk ve İsviçre Hukukunda Boşanmanın Hukuki Sonuçları, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2006 (Boşanma).
• ÇAĞLAYAN AYGÜN Gözde, “Evlat Edinme”, Aile Hukuku, Ed. Şebnem Akipek Öcal/Hayrunnisa Özdemir, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024, s. 423-467.
• ÇAKIRCA Seda İrem, “Evli Kadının Soyadına İlişkin Güncel Gelişmelerin Değerlendirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 70, S. 2, 2012, s. 145-164 (Evli Kadının Soyadı).
• ÇAKIRCA Seda İrem, Kadın Erkek Eşitliği Açısından MK.m.187’nin Değerlendirilmesi, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, C. I, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010, s. 703-748 (Kadın Erkek Eşitliği).
• ÇELEBİ Özgün, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bağlamında Kadının Soyadı ve Soyadının Çocuğa Aktarımı, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 2, 2019, s. 537-614.
• ÇELT Damla Özden, “TMK m. 187’nin İptali Kararının Çocuğun Soyadına Olası Etkileri ve Olması Gereken Hukuk Bağlamında Bir Öneri”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 2, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılına Armağan, 2023, s. 1065- 1095.
• DÖLL Yves, Erman BGB, Kommentar, Buch 4: Familienrecht, Abschnitt 2: Verwandtschaft, Titel 4: Rechtsverhältnis zwischen den Eltern und dem Kind im Allgemeinen (§§ 1616-1625), Hrsg. Harm Peter Westermann/Barbara Grunewald/Georg Maier-Reimer, 16. Auflage, Ottoschmidt, Köln, 2020.
• DURAK Yasemin, “Gemeinsames Sorgerecht”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 24, S. 4, 2020, s. 101-118.
• DURAK Yasemin/AYAN Nurşen, “Anayasa Mahkemesinin Türk Medeni Kanunu’nun 187. Maddesini İptal Etmesi Çerçevesinde Kadının ve Çocuğun Soyadının Değerlendirilmesi”, Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 2, 2023, s. 359-388.
• DURAL Mustafa/ÖĞÜZ Tufan, Türk Özel Hukuku, Cilt II, Kişiler Hukuku, 16. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2015.
• DURAL Mustafa/ÖĞÜZ Tufan/GÜMÜŞ Mustafa Alper, Türk Özel Hukuku, Cilt III, Aile Hukuku, 16. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2022.
• DURSUN Esra, Türk Medeni Hukukunda Kadın ve Çocuğun Soyadı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• EFEDAYIOĞLU Kübra Kamelya, “Evli Kadının Soyadı Problemi”, Ankara Barosu Dergisi, C. 77, S. 4, 2019, s. 1-36.
• EKŞİ Nuray, “Medeni Kanunun Kadının Soyadına İlişkin Hükmünün AİHS, Anayasa, CEDAW ve MÖHUK Kapsamında Değerlendirilmesi”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 2, C. 9, S. 1, Özel Sayı, Prof. Dr. Erhan Adal’a Armağan, 2011-2012, s. 311-331.
• ELÇİN Evgen Gülçin, “Türk Medeni Kanunu’nda Soybağı ve Çocuğun Korunmasında Revize Edilmesi Gereken Hükümler”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 35, S. 1, 2015, s. 97-102.
• ELÇİN-GRASSİNGER Gülçin, Türk Medeni Kanununda Yer Alan Velâyet Hükümleri Kapsamında Küçüğün Kişi Varlığının Korunması İçin Alınacak Tedbirler, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2009.
• ERBEK-ODABAŞI Özge, “Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay Kararları Çerçevesinde Evli Kadının Soyadı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 19, S. 1, 2017, s. 43-110.
• ERCOŞKUN ŞENOL Hatice Kübra, “Soybağı”, Aile Hukuku, Ed. Şebnem Akipek Öcal/Hayrunnisa Özdemir, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024, s. 329-421.
• ERDEM Mehmet/MAKARACI-BAŞAK Aslı, Aile Hukuku, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024.
• ERDOĞAN İhsan, “Şahsiyeti İncitici Soyadı Meselesi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 1-2, Prof. Dr. Süleyman Arslan’a Armağan, 1998, s. 705-712.
• ERGENE Deniz, “İnsan Hakları Hukukundaki Gelişmeler Işığında Türk Hukukunda Kadının ve Çocuğun Soyadı Meselesi ve Medeni Kanun’da Değişiklik Önerisi”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 31, S. 2, 2011, s. 123-176.
• FEYZİOĞLU Feyzi Necmeddin, Aile Hukuku, 3. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1986.
• FRANKHAUSER Roland, “Art. 160 ZGB”, Kurzkommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, 2. Auflage, Helbing Lichtenhahn, Basel, 2018.
• GEISER Thomas, “Das neue Namensrecht und die Kindes- und Erwachsenenschutzbehörde”, Zeitschrift für Kindes- und Erwachsenenschutz (ZKE), 2012, S. 353-377.
• GENÇ-ARIDEMİR Arzu, “Tanıma Yolu ile Kurulan Soybağı”, Prof. Dr. Zahit İmre’ye Armağan, Der Yayınları, İstanbul, 2009, s. 1-37 (Tanıma).
• GENÇ-ARIDEMİR Arzu, “Türk Hukukunda Anne ve Babası Evli Olan Çocuğun Soyadı ve Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunlar”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 2, C. 9, S. 1, Özel Sayı, Prof. Dr. Erhan Adal’a Armağan, 2011-2012, s. 731- 753 (Sorunlar).
• GERMEÇ Mahir Ersin, “Çocuğun Soybağı ve Soyadı”, Terazi Hukuk Dergisi, Y. 7, S. 67, 2012, s. 65-70.
• GÖZTEPE Ece, “Anayasal Eşitlik İlkesi Açısından Evlilikte Kadınların Soyadı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 54, S. 2, 1999, s. 101- 131.
• GRAF-GAISER Cora, “Das neue Namens- und Bürgerrecht”, FamPra.ch 2013, S. 251-285.
• GÜLER Zeynep, Türk Hukuku’nda Kadının Soyadına İlişkin Gelişmeler Çerçevesinde Çocuğun Soyadı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• GÜMÜŞ Mustafa Alper, Teoride ve Uygulamada Evliliğin Genel Hükümleri ve Mal Rejimleri (TMK m. 185-281), Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2008.
• GÜVEN Kudret, İsviçre Medeni Kanunu’ndaki Son Gelişmeler, Savaş Yayınevi, Ankara, 2023.
• HATEMİ Hüseyin, Aile Hukuku, 9. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021.
• HAUSHEER Heinz/REUSSER Ruth/GEISER Thomas, Berner Kommentar, Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Band II, Das Familienrecht, 1. Abteilung: Das Eherecht, 2. Teilband: Die Wirkungen der Ehe im Allgemeinen, Art. 159-180 ZGB, Hrsg. Heinz Hausheer, Stämpfli Verlag, Bern, 1999.
• HAVUTCU Ayşe/KALKANCI Yasemin, “Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararları Işığında Kadının Soyadı”, İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 2, 2020, s. 135-180.
• HEGNAUER Cyril, Berner Kommentar, Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Band II, Das Familienrecht, 2. Abteilung: Die Verwandtschaft, 2. Teilband: Die Wirkungen des Kindesverhältnisses, 1. Unterteilband: Die Gemeinschaft der Eltern und Kinder, Art. 270-275 ZGB, Die Unterhaltspflicht der Eltern, Art. 276-295 ZGB, Hrsg. Heinz Hausheer, Stämpfli Verlag, Bern, 1997.
• HELVACI Serap, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ve Anayasa Mahkemesinin Kararları Işığında Evli Kadının Soyadı”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 35, S.1, 2015, s. 157-169.
• HELVACI Serap/KOCABAŞ Gediz, “Fransız, Alman, İsviçre ve Türk Hukuklarında Kadının Soyadı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 21, S. 2, Prof. Dr. Mehmet Âkif Aydın’a Armağan, 2015, s. 615-544.
• IŞINTAN Pelin, “Anayasa Mahkemesi’nin 8.12.2011 Tarihli Kararı Işığında Türk Hukukunda Velayet Hakkı Kendisine Verilmiş Kadının Çocuğun Soyadını Seçme Hakkı Mevcut Mudur?”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1, 2012, s. 265-279.
• İNCE Nurten, “Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı”, Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, C. 3, S. 2, 2017, s. 37-58.
• KALENDER, Ahmet, “Evliliğin Genel Hükümleri”, Medeni Hukuk-II, Aile Hukuku, Ed. Metin İkizler/Özlem Tüzüner, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2024, s. 208-244.
• KARAMAN Ebru, “Türk Hukukunda Evli Kadının Soyadı”, Akademik. Sosyal Araştırmalar Dergisi, Y. 5, S. 49, 2017, s. 42-66.
• KEMPER Rainer, “§§ 1616 bis 1618 BGB”, Nomos Hand Kommentar, Bürgerliches Gesetzbuch, 12. Auflage, Nomos, Baden-Baden, 2024.
• KILIÇOĞLU Ahmet M., Aile Hukuku, 5. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2022.
• KILIÇOĞLU-YILMAZ Kumru, “Kadının Bitmeyen Soyadı Sorunu”, Ankara Barosu Dergisi, S. 4, 2014, s. 579-594.
• KROLL-LUDWIGS Kathrin, Erman BGB, Kommentar, Buch 4: Familienrecht, Abschnitt 1: Bürgerliche Ehe, Titel 5: Wirkungen der Ehe im Allgemeinen (§§ 1353-1362), Hrsg. Harm Peter Westermann/Barbara Grunewald/Georg Maier-Reimer, 16. Auflage, Ottoschmidt, Köln, 2020.
• LETTMAIER Saskia, “Kritische Überlegungen zum Referentenentwurf des Bundesministeriums der Justiz: Entwurf eines Gesetzes zur Änderung des Ehenamens- und Geburtsnamensrechts”, NZFam 2023, S. 625-632.
• LUGANI Katharina, “Müller-Lüdenscheidt als Chance-Doppelname als Rechts- und Reformproblem”, NJW 2024, s. 133-137.
• MICHEL Margot/SCHLATTER Christina, “Art. 270-270b ZGB”, Kurzkommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, 2. Auflage, Helbing Lichtenhahn, Basel, 2018.
• MORTAŞ Süleyman, “Evlenen Kadın ile Velayeti Kadına Bırakılan Çocuğun Soyadının Belirlenmesinde ‘Kocanın Soyadı’ Parametresi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 20, S. 2, s. 2016, s. 311-369.
• NOMER Halûk N., “Avrupa Birliğine Üye Devletlerde ve Türkiye'de Evlenen Kadının ve Ortak Çocuğun Soyadı”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 22, S. 2, Prof. Dr. Ergin Nomer'e Armağan, 2002, s. 421-450.
• OĞUZMAN M. Kemal/SELİÇİ, Özer/OKTAY-ÖZDEMİR Saibe, Kişiler Hukuku, Gerçek ve Tüzel Kişiler, 15. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2015.
• OKTAY-ÖZDEMİR Saibe, “Aile Hukukunda Eşitliğe Aykırı Hükümler”, Prof. Dr. Zahit İmre’ye Armağan, Der Yayınları, İstanbul, 2009, s. 289-305 (Eşitliğe Aykırı Hükümler).
• OKTAY-ÖZDEMİR Saibe, “Soyadı ile İlgili İsviçre Medeni Kanunu’nda 2013 Yılında Yürürlüğe Giren Değişiklikler ile Türk Hukukundaki Durumun Karşılaştırılması”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 22, S. 3, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, C. II, 2016, s. 2017-2032 (İsviçre Medeni Kanunu).
• ÖCAL-APAYDIN Bahar, “Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı Meselesi Çözüme Kavuşturulmuş Mudur?”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 2, 2015, s. 425-458.
• ÖZDAMAR Demet, “5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun Türk Medeni Kanunu’ndaki İlkeler Işığında Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, C. II, Turhan Kitabevi, Ankara, 2010, s. 1599-1675.
• ÖZDAMAR Demet, “Pozitif (Olumlu) Ayrımcılık Yönü ile Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Kadının Hukuki Konumuna İlişkin Son Gelişmeler”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 14, S. 2, 2006, s. 11-67.
• ÖZDEMİR Hayrunnisa, “Türk ve İsviçre Medenî Hukuku’nda Ad Üzerindeki Hak ve Korunması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 57, S. 3, 2008, s. 561-598.
• ÖZDEMİR Hayrunnisa/RUHİ Ahmet Cemal, Çocuk Hukuku ve Çocuk Hakları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• ÖZEN Burak, “Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Kadının Soyadı”, Makaleler – Tebliğler (2001-2020), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021, s. 459-460 (Kadının Soyadı).
• ÖZEN Burak, “Soyadının Soybağı Yoluyla Kazanılması ve Bu Yolla Kazanılan Soyadında Değişiklik Yapılması”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 16, S. 3-4, 2010, s. 171-194 (Soybağı).
• ÖZKAN Hasan, Türk Medeni Yasası ve Uygulaması, Aile Hukuku-II (Md. 202-395), 3. Cilt, Legal, İstanbul, 2017.
• ÖZTAN Bilge, Aile Hukuku, 6. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2015.
• PEHLİVAN Mehmet Gökhan, “Soyadı Kavramı ve Küçüklerin Soyadı ile Velayet Hakkı Arasındaki İlişkinin Yargı Kararları Işığında Değerlendirilmesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 7, 2016, s. 793-829.
• PÖCKER Markus, “§§ 1616–1625”, Beck’scher Online-Kommentar BGB, Hrsg. Wolfgang Hau/Roman Poseck, 71. Edition, C.H. Beck, München, 2024.
• REYHANİ-YÜKSEL Sera, “Türk Medenî Kanunu Bakımından Kadın- Erkek Eşitliği”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 18, S. 2, 2014, s. 175-200 (Kadın-Erkek Eşitliği).
• REYHANİ-YÜKSEL Sera, Velayet Hakkı ve Anayasal Sınırları, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2020 (Velayet Hakkı).
• SARIKAYA Murat, “Türk Hukukunda Kadının ve Çocuğun Soyadına İlişkin Güncel Durumun Değerlendirilmesi: Çelişkili Yaklaşımlar ve Düzenleme Eksiklikleri Bakımından Çözüm Önerileri”, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 2, 2021, s. 429-444.
• SCHLUMPF Michael/FRAEFEL Christian, “Art. 270-270b ZGB”, CHK- Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Personen- und Familienrecht Art. 1–456 ZGB - Partnerschaftsgesetz, Hrsg. Ruth Arnet/Peter Breitschmid/Alexandra Jungo, 4. Auflage, Schulthess, Zürich, 2023.
• SCHMID Ursula, “Art. 160 ZGB”, Orell Füssli Kommentar, ZGB- Kommentar, Hrsg. Jolanta Kren Kostkiewicz/Stephan Wolf/Marc Amstutz/Roland Fankhauser, 4. Auflage, Orell Füssli Verlag, Zürich, 2021.
• SCHWANDER Ivo, “Art. 160”, Basler Kommentar, Zivilgesetzbuch I, Art. 1- 456 ZGB, Hrsg. Thomas Geiser/Christiana Fountoulakis, 6. Auflage, Helbing Lichtenhahn, Basel, 2018.
• SCHWER Dominic, “§§ 1616 bis 1618 BGB”, juris Praxiskommentar BGB, Band 4, Familienrecht, Hrsg. Maximillian Herberger/Michael Martinek/Helmut Rüβmann/Stephan Weth/Markus Würdinger/Wolfram Viefhues, 9. Auflage, Online-Nutzung, Saarbrücken, 2020.
• SEROZAN Rona, Çocuk Hukuku, Genişletilmiş İkinci Bası’dan Tıpkı Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2017 (Çocuk Hukuku).
• SEROZAN Rona, Medeni Hukuk, Genel Bölüm, Kişiler Hukuku, 6. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015 (Medeni Hukuk).
• SERT-SÜTÇÜ Selin, “Soybağının Kurulması”, Çocuk Hukuku, Genel Esaslar ve Güncel Meseleler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2024, s. 251-321.
• STEHLI Claudia, “Art. 270-270b ZGB”, Orell Füssli Kommentar, ZGB- Kommentar, Hrsg. Jolanta Kren Kostkiewicz/Stephan Wolf/Marc Amstutz/Roland Fankhauser, 4. Auflage, Orell Füssli Verlag, Zürich, 2021.
• ŞEN DOĞRAMACI Hayriye, “Evliliğin Hükümleri”, Aile Hukuku, Ed. Şebnem Akipek Öcal/Hayrunnisa Özdemir, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024, s. 215-266.
• TEKİNAY Selâhattin Sulhi, Medeni Hukukun Genel Esasları ve Gerçek Kişiler Hukuku, 6. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1992 (Kişiler Hukuku).
• TEKİNAY Selâhattin Sulhi, Türk Aile Hukuku, 7. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1990 (Aile Hukuku).
• TOKAT Hüseyin, Türk Hukukunda Gaiplik, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• TUOR Peter/SCHNYDER Bernhard/SCHMID Jörg/RUMO-JUNGO Alexandra, Das Schweizerische Zivilgesetzbuch, 12. Auflage, Schulthess, Zürich-Basel-Genf, 2002.
• TURAN-BAŞARA Gamze, “Ana ile Evlilik Dışında Doğan Çocuk Arasındaki İlişkiyi Düzenleyen Türk Medeni Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 131, 2017, s. 211-238.
• von SACHSEN GESSAPHE Karl August Prinz, “§ 1355 BGB”, Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band 9, Familienrecht I, §§ 1297-1588, Versorgungsausgleichsgesetz – Gewaltschutzgesetz Lebenspartnerschaftsgesetz, Abschnitt 1: Bürgerliche Ehe, Titel 5: Wirkungen der Ehe im Allgemeinen (§§ 1353–1362), Hrsg. Elisabeth Koch, 9. Auflage, C.H. Beck, München, 2022.
• von SACHSEN GESSAPHE Karl August Prinz, “§§ 1616–1625 BGB”, Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band 10, Familienrecht II, §§ 1589-1921, RelKErzG, VBVG, SGB VIII, SaRegG, Abschnitt 2. Verwandtschaft, Titel 4. Rechtsverhältnis zwischen den Eltern und dem Kind im Allgemeinen (§§ 1616–1625), Anh. § 1618: Das Recht des Kindesvornamens, Hrsg. Dieter Schwab, 9. Auflage, C.H. Beck, München, 2022.
• YILDIRIM Abdulkerim, Türk Aile Hukuku, 5. Baskı, Monopol Yayınları, Ankara 2023.
• YILMAZ Süleyman, Medeni Hukuk, Cilt III, Aile Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2023.
• YILMAZ Süleyman/ÇAVUŞOĞLU Gökçe Filiz, “Soyadı Üzerine Güncel Hukukî Sorunlar”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 24, S. 1, 2020, s. 3-30.
• YÜCEL Yeliz, Türk Medeni Hukukunda Boşanma Halinde Velayet, Çocukla Kişisel İlişki Kurulması ve Çocuğun Soyadı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• YÜNLÜ Semih, “Soybağının Hükümleri: Genel Hükümler ve Velayet”, Medeni Hukuk-II, Aile Hukuku, Ed. Metin İkizler/Özlem Tüzüner, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2024, s. 378-416.