Parametrik Sigorta Sözleşmeleri (Gösterge Temelli Sigorta Sözleşmeleri)

Yıl 2024, , 133 - 185, 31.12.2024

Ahmet Batuhan Oyal

https://doi.org/10.59933/tauhfd.1610485

Öz

Parametrik sigorta sözleşmesi, belirli bir prim karşılığında, ölçülebilir ve manipüle edilemeyen bir göstergenin belirlenen eşiği aşması durumunda sigorta tazminatının ödenmesini öngören bir sözleşmedir. Sigorta tazminatı ödeme borcu, klasik zarar sigortalarının aksine, sigorta zararının miktarına bakılmaksızın belirli bir tetikleyiciye bağlı olarak gerçekleştirilir. Taraflarca manipüle edilmesi mümkün olmayan, hava veya doğa olayları gibi objektif ve matematiksel verilerle ifade edilebilen değerler, tetikleyici gösterge olarak kullanılır. Parametrik sigortanın avantajları arasında, geniş çaplı risklerin sigortalanabilir olması, işlemlerin daha sade ve şeffaf olması, tazminata hızlı erişim sağlanması ve ahlakî tehlikenin minimize edilmesi sayılabilir. Ancak, tetikleyici verilerin toplanması için gereken altyapı maliyetleri ve baz risk (fiili tazminat ödemesi ile gerçek zarar arasındaki tutarsızlık) gibi dezavantajları da vardır. Bu çalışmada, öncelikle parametrik sigorta sözleşmelerinin işleyişi ve tanımına yer verilmiş, daha sonra bu sözleşmelerin hukukî niteliğinin tespitine ilişkin değerlendirmelerde bulunulmuştur. Ayrıca bu tür sözleşmelerin Türk Ticaret Kanunu hükümleri kapsamında özellikle sigortalanabilir menfaat ve zenginleşme yasağı ilkesi bakımından geçerli olup olmadığı incelenmiş ve uygulamada parametrik sigorta sözleşmelerinde dikkat edilmesi gereken hususlar irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Parametrik sigorta, gösterge temelli sigorta, zenginleşme yasağı, sigortalanabilir menfaat, baz risk

Parametric Insurance Contracts (Index-Based Insurance Contracts)

Öz

A parametric insurance contract is an agreement that provides for the payment of insurance compensation in exchange for a certain premium, triggered when a measurable and non-manipulable indicator exceeds a predetermined threshold. Unlike traditional indemnity insurance, the obligation to pay insurance compensation is based on a specific trigger rather than the amount of actual loss incurred. Objective and mathematically expressible values, such as weather or natural events that cannot be manipulated by the parties, are used as trigger indicators. The advantages of parametric insurance include the insurability of large-scale risks, a simpler and more transparent process, quick access to compensation, and the minimization of moral hazard. However, there are disadvantages such as the costs associated with establishing the necessary infrastructure for collecting trigger data and basis risk (the discrepancy between the actual compensation paid and the actual loss suffered). This study first explains the functioning and definition of parametric insurance contracts and then evaluates their legal nature. Additionally, it examines whether such contracts comply with the provisions of the Turkish Commercial Code, particularly in terms of insurable interest and the principle of indemnity. The study also addresses practical considerations for parametric insurance contracts.

Anahtar Kelimeler

Parametric insurance, index-based insurance, the principle of indemnity, insurable interest, basis risk

Parametrische Versicherungsverträge (Index-Basierte Versicherungsverträge)

Öz

Kaynakça

• ARSEVEN Haydar, Sigorta Hukuku, 2. Bası, İstanbul, 1991.
• ATAMER Kerim, “Yeni Türk Ticaret Kanunu Uyarınca ‘Zarar Sigortaları’na Giriş”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Mart 2011, 27. Cilt, 21-106.
• AYHAN Rıza/ÇAĞLAR Hayrettin/ÖZDAMAR Mehmet, Sigorta Hukuku, 6. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• BARTHOLOMÄUS Peter, Das versicherungsrechtliche Bereicherungsverbot, Verlag Versicherungsgesellschaft, Karlsruhe, 1997.
• BAUMANN Horst/BECKMANN Michael/EIFLER Christiane/KNOPS Oliver, Bruck/Möller Versicherungsvertragsgesetz Großkommentar Band I, 10. Bası., De Gruyter Verlag, Berlin/Boston, 2021.
• BECKMANN Roland Michael/KOCH Robert, Bruck/Möller Versicherungsvertragsgesetz Großkommentar Band III, 9. Bası, De Gruyter Verlag, Berlin/Boston, 2009.
• BECKMANN Roland Michael/MATUSCHE-BECKMANN Annemarie, Versicherungsrecht – Handbuch, 3. Bası, C. H. Beck Verlag, München, 2015
• CAN Mertol, Türk Özel Sigorta Hukuku Cilt I, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018 (Sigorta Hukuku).
• CAN Mertol, “Yeni Değer Sigortası (Neuwertversicherung)”, Prof. Dr. Ali Bozer’e Armağan, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1998, 167-196 (Yeni Değer).
• COHN Alan/WEST Travis/PARKER Chelsea, “Smart After All: Blockchain, Smart Contracts, Parametric Insurance, and Smart Energy Grids”, Georgetown Law Technology Review, Nisan 2017, 1. Cilt, 273-304.
• CULP Christopher L, “Alternative Risk Transfer”, Risk Management Challenge and Opportunity, , 2. Bası, Springer Verlag, Berlin/Heidelberg, 2005, 369-390.
• ÇEKER Mustafa, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununa Göre Sigorta Hukuku, 26. Bası, Karahan Kitapevi, Adana, 2023.
• DEMİR İsmail, Sigorta Hukuku Ders Kitabı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• DEMİR Remzi, “Aşkın Sigorta”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Temmuz-Ağustos 2017, 16. Cilt, 463-486.
• EREN Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 27. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.
• GÜÇLÜ Hasan Murat/SELEŞ Ömer Faruk/KAYHAN İbrahim, Sigorta Hukuku, Adalet Kitapevi, Ankara, 2021.
• GÜNAY Barış M., Sigorta Hukuku, 5. Bası, Seçkin Yayınları, Ankara, 2023.
• HEIMFARTH Leif/WALKER Timm, “Maßgeschneiderter und effizienter Risikoschutz – wie parametrische Versicherungslösungen die Deckungslücke verringern können”, Zeitschrift für Versicherungswesen, Kasım 2023, H. 21, 600-602.
• HOFFMANN Markus, “Parametrische (Sach)versicherungen – Rechtliche Einordnung, Gestaltungsanforderungen und makroökonomische Wirkungen”, Recht und Schaden, 2024, 51. Cilt, 6. Sayı, 304-314.
• HORTON Joshua B., “Parametric Insurance as an Alternative to Liability for Compensating Climate Harms”, Carbon & Climate Law Review, 2018, 4. Cilt, 285-296.
• JERRY Robert H., “Insurance in a Post-Pandemic World – New and Renewed Challenges”, Brief, Summer 2021, 50. Cilt, 36-43.
• JOHNSON Leigh, “Index Insurance and the Articulation of Risk-Bearing Subjects”, Environment and Planning A: Economy and Space, 2013, 45. Cilt, 11. Sayı 11, 2663-2681.
• JOHNSON Leigh, “Paying ex gratia: Parametric insurance after calculative devices fail”, Geoforum, Ekim 2021, 125. Cilt, 120-131.
• KABUKÇUOĞLU ÖZER Fatma Dilek, Sigortacılık Kanunu Şerhi, İstanbul 2012.
• KANER İnci Deniz, Sigorta Hukuku, 4. Bası, Filiz Kitapevi, İstanbul, 2021.
• KARA Etem, Sigortalanabilir Menfaat İlkesi, Ankara 2020.
• KARA Hakan, Sigorta Hukuku, 2. Bası, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2021.
• KAYA Ferudun/KAHYA Mehmet, Sigorta ve Sigortacılık, İstanbul, 2017.
• KAYAÖZÜ Büşra, Sigorta Hukukunda Tazminat Avansı ve Gider Avansı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2023.
• KAYIHAN Şaban/GÜNERGÖK Özcan, Türk Özel Sigorta Hukuku Dersleri, 6. Bası, Umuttepe Yayınları, İstanbul, 2021.
• KENDER Rayegân, Türkiye’de Hususi Sigorta Hukuku, 17. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• KÖROĞLU ÖLMEZ Belin, Sigorta Hukukunda Zenginleşme Yasağı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çankaya Üniversitesi Sosyal Enstitüsü), Ankara, 2020.
• KRAEHNERT Kati/OSBERGHAUS Daniel/HOTT Christian/ HABEMARIAM Lemlem Teklegiorgis/WÄTYOLD Frank/HECKER Lutz Philip/FLUHRER Svenja, “Insurance Against Extreme Weather Events: An Overview”, Review of Economics, Ekim 2021, 72. Cilt, 71-95.
• KUBİLAY Huriye, Yeni Değer Sigortası, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1994.
• LANGHEID Theo/WANDT Manfred, Münchener Kommentar – Versicherungsvertragsgesetz Band I, 3. Bası, C. H. Beck Verlag, München, 2022.
• LAWRENCE Wynne/TARR Julie-Anne/BROOK Nigel/CHAPERON Meg/SOREL Arnold, “Parametric Insurance”, The Global Insurance Market and Change (ed. Tarr, A. A. vd.), Routledge Publishing, New York, 2024, 127-156.
• LIN Xiao/ KWON W. Jean, “Application of Parametric Insurance In Principle-Compliant and Innovative Ways”, Risk Management and Insurance Review Summer 2020, 23. Cilt, 121-150.
• LOOKS Volker, “Taxe, Neuwertversicherung und Bereicherungsverbot - Zugleich Anmerkung zum Urteil des BGH vom 08-02-1988 (II ZR 210/87)”, Versicherungsrecht, 1991, H. 19, 731-735.
• LOOSCHELDERS Dirk/PAFFENHOLZ Christina, Versicherungsvertragsrecht, 3. Bası, Kohlhammer Verlag, Stuttgart, 2022.
• LOOSCHELDERS Dirk/POHLMANN Petra, VVG – Versicherungsvertragsgesetz mit Nebengesetzen und systematischen Erläuterungen Kommentar, 4. Bası, Carl Heymanns Verlag, Hürth, 2023.
• NICOLETTI Bernardo, Insurance 4.0 – Benefits and Challenges of Digital Transformation, Palgrave Macmillan Publishing, Cham, 2021.
• METEZADE Zihni/GÜLELİ Nurettin T., (Yeni) Türk Ticaret Kanunu Altıncı Kitap – Sigorta Hukuku, 3. Bası, Gürer Yayınları, İstanbul, 2016
• ODENING Martin/MUSSHOFF Oliver, “Armutsbekämpfung durch alternative Risikotransferinstrumente”, Handeln unter Risiko (ed. Münkler, H./Bohlender, M./Meurer S.), Transcript Publishing, Bielefeld, 2010, 265-281.
• OĞUZMAN M. Kemal/ ÖZ M. Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 2, 16. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2021.
• OMAĞ Merih Kemal, “Sigorta Hukukunda Zenginleşme Yasağı”, Prof. Dr. Ergun Önen’e Armağan, Alkım Yayınları, İstanbul, 2003,
• ÖZDAMAR Mehmet/DOĞAN Burak, Sigorta Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020.
• ÖZŞAHİN Ahmet Baybars, “Takseli Sigortaya İlişkin TTK M. 1464/2’nin Değerlendirilmesi”, REGESTA, 2023, 8. Cilt, 3. Sayı, 347-362.
• PERNER Stefan, “Versicherung und Klimawandel: Herausforderungen für agrarische Versicherungsprodukte”, Versicherungsrecht – Vergangenheit und Zukunft Festschrift für Peter Schimikowski zum 70. Geburtstag, C. H. Beck, München, 2023, 233-242.
• PRÖLLS Jürgen/MARTIN Anton, Beck’ische Kurzkommentare – Versicherungsvertragsrecht, 31. Bası, C. H. Beck Verlag, München, 2021.
• RÜFFER Wilfried/HALBACH Dirk/SCHIMIKOWSKI Peter, Versicherungsvertragsrecht – Handkommentar, 4. Bası, Nomos Verlag, Baden-Baden, 2020.
• SÄCKER Franz Jürgen/RIXECKER Roland/OETKER Hartmut/LIMPERG Bettina, Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch Band 2, 9. Bası, C. H. Beck Verlag, München, 2022.
• SÄCKER Franz Jürgen/RIXECKER Roland/OETKER Hartmut/LIMPERG Bettina, Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch Band 6, 9. Bası, C. H. Beck Verlag, München, 2022.
• SAYHAN İsmet, Sigorta Sözleşmelerinin Konusu, Yetkin Yayınları, Ankara, 2001.
• SEVEN Vural, “Türk Ticaret Kanunu’nun 1427. Maddesinin 3. Fıkrası Kapsamında Sigortacıdan Talep Edilen Avans Ödemesinin Hukuki Niteliği”, İzmir Barosu Dergisi, Ağustos 2022, 87. Cilt, 419-439.
• SEVİNÇ KUYUCU, "Zarar Sigortalarında Sigortacının Ödeme Yükümlülüğünün Sınırları”, Sigorta Hukuku Sempozyumları (ed. Samim Ünan/Emine Yazıcıoğlu), On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2018, 31-67.
• SINGER Andrew W., “The Evolution of Parametric Insurance”, Risk Managent Magazine, Nisan 2019, 34-36.
• STEINMANN Carmen B./GUILLOD Benoit P./FAIRLESS Christopher/BRESCH David N., “A generalized framework for designing open‐source natural hazard parametric insurance”, Environment Systems and Decisions, Ağustos 2023, 43. Cilt, 555- 568.
• ŞENOCAK Kemal, “Menfaat Değeri Altında Sigorta (Unterversicherung)”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Haziran 2000, 4. Cilt, 51-89.
• ŞENOCAK Kemal, Takseli Sigorta, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Haziran 2009, 25. Cilt, 179-207 (Takseli Sigorta).
• TEH Tse-Ling/WOOLNOUGH Christopher, “A Better Trigger: Indices for Insurance”, Journal of Risk and Insurance, Aralık 2019, 86. Cilt, 861-885.
• TEKİL Fahiman, “Sigorta Hukukunda Tazmin İlkesi ve Rücu Hakkı”, Prof. Dr. Ali Bozer’e Armağan, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1998, 113-131.
• ULAŞ Işıl/BEKTAŞ İbrahim, Ulaş Sigorta Hukuku Birinci Cilt Zarar Sigortaları – I, 9. Bası, Turhan Kitapevi, Ankara, 2023.
• ÜLGEN Hüseyin/KAYA Arslan, “Takseli Kara Sigortalarında Esaslı Surette Fahiş Sigortanın Hile Hükümlerinden Hareketle Tenkisi Mümkün müdür?”, Bilgi Toplumunda Hukuk – Ünal Tekinalp’e Armağan C. I, Beta Yayınevi, İstanbul, 2003, 961-980.
• ÜNAN Samim, Türk Ticaret Kanunu Şerhi Altıncı Kitap: Sigorta Hukuku Cilt I Birinci Kısım: Genel Hükümler (Madde 1401-1452), On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2016 (C. I).
• ÜNAN Samim, Türk Ticaret Kanunu Şerhi Altıncı Kitap: Sigorta Hukuku Cilt II Sigorta Türlerine İlişkin Özel Hükümler Birinci Bölüm Zarar Sigortaları (Madde 1453-1486), On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2016 (C. II).
• ÜNAN Samim, Türk Ticaret Kanunu Şerhi Altıncı Kitap: Sigorta Hukuku Cilt III Sigorta Türlerine İlişkin Özel Hükümler İkinci Bölüm Can Sigortaları (Madde 1487-1520), On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2017 (C. III).
• VAN NOSTRAND James M./NEVIUS John O., “Parametric Insurance: Using Objective Measures to Address the Impact of Natural Disasters and Climate Change”, Enviromental Claims Journal, Temmuz-Aralık 2011, 23. Cilt, 227-237.
• WEYERS Hans-Leo, Versicherungsvertragsrecht, 3. Bası, Luchterhand, München, 2003.
• WINTER Gerrit, “Die Verabschiedung des allgemeinen Bereicherungsverbots”, Versicherung, Recht und Schaden – Festschrift für Johannes Wälder zum 75. Geburtstag, C. H. Beck Verlag, München, 2009.
• YAZICIOĞLU Emine/ŞEKER ÖĞÜZ, Zehra, Sigorta Hukuku, 5. Bası, Filiz Kitapevi, İstanbul, 2022.
• YETİŞ ŞAMLI, “Zarar Sigortalarında Teminat Kapsamındaki Rizikoların Belirlenmesine İlişkin Bazı Sorunlar”, Prof. Dr. Rayegan Kender'e Saygı Günü - Sigorta Genel Şartlarının Düzenlenmesi, Denetlenmesi ve Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunlar Sempozyumu, Filiz Kitapevi, İstanbul, 2020, 91-126.
• YILDIRIM İsmail, “Sigortacılıkta Suistimaller ve Ahlaki Tehlike Sorunu: Türk Sigorta Sektörüne Yönelik Bir Değerlendirme”, International Journal of Social Science Studies, Ağustos 2015, 36. Sayı, 203-213.