Siyasal Ekoloji Çerçevesinde Devlet Kudretinin Yeşilleşmesine İlişkin Bir Tartışma

Yıl 2024, , 186 - 255, 31.12.2024

A. Aslı Şimşek Öner

https://doi.org/10.59933/tauhfd.1610486

Öz

Bu çalışma kapsamında siyasal ekolojinin ideolojik temellerinden hareketle modern devlet iktidarının (Levitahan’ın) yeşilleşmesi incelenmiştir. Bu doğrultuda ekolojizm çerçevesinde tartışılan küresel çevresel değişimler, biyoçeşitlilik, iklim krizi, insan dışı varlıkların iyiliği/esenliği, müşterekler, sürdürülebilirlik gibi devlet ve hukuk kuramına yeni giren kavram seti bağlamında yeşil devletin normatif teorisinin neye tekabül ettiği incelenmiştir. Devletin yeşilleşmesi uyarınca siyasal iktidarın kaynağı incelenirken müşterekler yaklaşımı, toplum sözleşmesi düşüncesinde doğa durumu, devletli yaşama geçiş ve mahkûmun ikilemi teorisinin birlikte okunmasından istifade edilmiştir. Henüz üzerinde görüş birliği olan bir yeşil devlet teorisinden söz etmek mümkün görünmemektedir. Öte yandan devlet kudretinin siyasal ekoloji içindeki konumunu tartışmak üzere, post liberal bir çağda liberal demokrasileri yasal temsilcilik kurumu ve yeşil anayasacılık hareketi aracılığıyla ele almak mümkündür. Dolayısıyla modern devleti, ülke unsurunun ve birey-devlet ilişkilerinin ekolojik perspektifle gözden geçirildiği bir çerçevede değerlendirmek mümkündür. Bu bağlamda bir ideoloji olarak ekolojizmin mevcut siyaset teorisine getirdiği eleştiriler ve önerdiği değerler ışığında modern devlet egemenliği ve bu egemenliğin günümüzde meşruiyet zemini olarak görülen liberal demokrasiler tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siyasal ekoloji, devlet kudreti, yeşil devlet, yeşil siyasal düşünce, demokrasi, modern devlet, çevrecilik

A Discussion on the Greening of State Power within the Framework of Political Ecology

Öz

This study explores the greening modern state power (greening Leviathan) based on the ideological foundations of political ecology. It is discussed what the normative theory of the green state corresponds to new concepts such as global environmental changes, biodiversity, climate crisis, well-being of non-human beings, commons, sustainability within the framework of ecologism. While examining the origin of political power in line with the greening of the state, the commons approach, state of nature and transition to statehood in social contract theory and the prisoner’s dilemma have been assessed together. It is not yet possible to speak of a consensus on the theory of the green state. Thus, in order to discuss the position of state power in political ecology, liberal democracies in a post-liberal age through the concept of legal trusteeship and the green constitutionalism movement have been discussed. Therefore, modern state is evaluated within a therotical framework in which the territory element and individual-state relations are reviewed from an ecological perspective. In this context, modern state sovereignty and liberal democracies, are discussed in the light of the criticisms brought by ecologism as an ideology to the current political theory and the values which political ecology proposes alternatively.

Anahtar Kelimeler

Political ecology, state power, green state, green political theory, democracy, modern devlet, environmentalism

Eine Erörterung der Vergrünung staatlicher Macht im Kontext der politischen Ökologie

Öz

Kaynakça

• AKAD Mehmet/VURAL-DİNÇKOL Bihterin/ BULUT Nihat, Genel Kamu Hukuku, 14. Bası, Der Yayınları, İstanbul, 2018.
• AKAL Cemal Bâli, İktidarın Üç Yüzü, 4. Bası, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2009.
• AKKOYUNLU-ERTAN Kıvılcım, “Leopoldcü Düşünce ve Yeryüzü (Toprak) Etiği”, Memleket Siyaset Yönetim, Cilt 10, Sayı 23, 2015, s. 1-20.
• ÁLVAREZ Santiago García, “Environmental Policies and Pachamama in Ecuador: Theory and Practice in Rafael Correa’s Government (2007–2013), International Journal of Environmental Policy and Decision Making, Cilt 1, Sayı 3, 2015, s. 227-239.
• ANGUS Ian, “Müştereklerin Trajedisi Miti”, Herkesin Herkes İçin: Müşterekler Üzerine Eleştirel Bir Antoloji, Haz. Fikret Adaman/Bengi Akbulut/Umut Kocagöz, Metis Yayınları, İstanbul, 2017, s. 44-52.
• ANTER Andreas (Çev. Keith Tribe), Max Weber’s Theory of the Modern State: Origins, Structure and Significance, Palgrave Macmillan, Hampshire, 2014.
• ARIKAN Engin, “Çevreci Düşünce ve Çevre Hukuku İçin Radikal Bir Kılavuz: Arne Naess’in Derin Ekoloji Yaklaşımı”, TAÜHFD, Cilt 2, Sayı 1, 2020, s. 191-220.
• ARISTOVA Ekaterina, “Greenwashing Exposed: A Close Look at the Existing Case Law (Part 1)”, Oxford Business Law Blog, 6 Aralık 2023, https://blogs.law.ox.ac.uk/oblb/blog-post/2023/12/greenwashing-exposed-close-look-existing-case-law-part-1 (30.08.2024).
• BARNES Peter, Capitalism 3.0: A Guide to Reclaiming the Commons, Berrett-Koehler Publishers, San Francisco, 2006.
• BARRY John, Green Political Theory: Nature, Virtue and Progress, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Glasgow Üniversitesi Siyaset Teorisi Bölümü, 1996.
• BARRY John, “Green Political Theory”, Ed. Vincent Geoghegan, Rick Wilford, Political Ideologies: An Introduction, 4. Bası, Routledge, Londra, 2014, 153-178.
• BAUMAN Zygmunt, Community: Seeking Safety in an Insecure World, Polity Press, Cambridge, 2001.
• BAXTER Brian, Ecologism: An Introduction, Edinburgh University Press, Edinburg, 2008.
• BAYRA Adem Ersin, “Güvenlik Devleti: Leviathan’dan Hukuk Devletine, Hukuk Devletinden Leviathan’a”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, 2019, s. 93-130.
• BENTON Ted, Natural Relations: Ecology, Animal Rights and Social Justice, Verso, Londra ve New York, 1993.
• BIERMANN Frank/DINGWERTH Klaus, “Global Environmental Change and the Nation State”, Global Environmental Politics, Cilt 4, Sayı 1, 2004, s. 1-22.
• BİNGÖL-SCHRIJER Bilge, İnsan Haklarının Uluslararası Alanda Yargı Dışı Korunması: BM İnsan Hakları Konseyi ve İnsan hakları Sözleşmelerinin Denetim Organları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023.
• Birleşmiş Milletler, Our Common Agenda: Report of the Secretary-General, New York, 2021.
• BOLLIER David, “The Commons, Short and Sweet”, 15.07.2011, https://www.bollier.org/commons-short-and-sweet (23.05.2024).
• BOSSELMANN Klaus, “Environmental Trusteeship and State Sovereignty: Can They Be Reconciled?”, Transnational Legal Theory, Cilt 11, Sayı 1-2, 2020, s. 47-61.
• BOSSELMANN Klaus, The Principle of Sustainability: Transforming Law and Governance, Ashgate, Hampshire, 2018.
• BULUT Nihat, “Kapitalizm-Demokrasi İlişkisi (Demokrasinin Ekonomik Temelleri Üzerine Bir İnceleme)”, Atatürk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 1-2, s. 69-88.
• CALLICOTT J. Baird, “The Conceptual Foundations of the Land Ethic”, Environmental Ethics Readings in Theory and Application, Ed. Louis P. Pojman/Paul Pojman/Katie Mcshane, 7. Bası, Cengage Learning, Boston, 2017, s. 248-261.
• CAPRA Fritjof/MATTEI Ugo (Çev. Ebru Kılıç), Hukukun Ekolojisi: Doğa ve Toplumla Uyumlu Bir Hukuk Sistemine Doğru, Koç Üniversitesi Yayınları, 3. Bası, İstanbul, 2021.
• CHIN Moya, “What Are Global Public Goods?”, Finance & Development, International Monetary Fund, Aralık 2021, https://www.imf.org/en/Publications/fandd/issues/2021/12/Global-Public-Goods-Chin-basics#:~:text=Global%20public%20goods%20are%20those,such%20as%20the%20metric%20system. (10.09.2024).
• COLLINS Sheila D., “The Reactionary Turn in American Environmental Policy: The Trump Effect”, Ecological Integrity, Law and Governance, Ed. Laura Westra/Klaus Bosselmann/Janice Gray/Kathryn Gwiazdon, Routledge, Oxon-New York, 2018, s. 131-141.
• COŞKUN Vahap, “Küreselleşme ve Ulus Devletin Geleceği”, Muhafazakâr Düşünce, Yıl 1, sayı 1, 2004, s. 239-258.
• ÇETİN Selçuk, Yeşil Düşünce, Yeşil Siyaset ve Çevre İletişimi, Ütopya Yayınevi, Ankara, 2022.
• ÇOBAN Aykut, Ekolojik İhtilaflar ve Kapitalizm, İmge Kitabevi, Ankara, 2018.
• DAVIES Jeremy, “Romantic Ecocriticism: History and Prospects”, Literature Compass, Cilt 15, Sayı 9, 2018, s. 2-28.
• DESCARTES, René (Çev. John Veitch), Discourse on the Method of Rightly Conducting the Reason, and Seeking Truth in the Sciences, The Project Gutenberg eBook, https://www.gutenberg.org/files/59/59-h/59-h.htm (28.04.2024).
• DEVALL Bill/SESSIONS George, “Deep Ecology”, Environmental Ethics Readings in Theory and Application, Ed. Louis P. Pojman/Paul Pojman/Katie Mcshane, 7. Bası, Cengage Learning, Boston, 2017, s. 231-237.
• DOBSON Andrew (Çev. Cengiz Yücel), Ekolojizm, Yeni İnsan Yayınevi, 2. Bası, İstanbul, 2017.
• DOBSON Andrew, Environmental Politics: A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford, 2016.
• DOĞAN İlyas, Devlet ve Toplum Kuramlarına Yeni Yaklaşımlar, Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul, 2008.
• DRYZEK John S./DOWNES David/HUNOLD Christian/SCHLOSBERG David/HERNES Hans-Kristian, Green States and Social Movements: Environmentalism in the United States, United Kingdom, Germany, and Norway, Oxford University Press, Oxford, 2003.
• DUIT Andreas/FEINDT Peter H./MEADOWCROFT James, “Greening Leviathan: The Rise of the Environmental State?”, Environmental Politics, Cilt 25, Sayı 1, 2015, s. 1-23.
• DÜNDAR Berk İlke, “Yeşil Siyasal Düşüncenin Varlık ve Meşrûluk Temellerine İlişkin Eleştirel Bir Değerlendirme”, İdealKent Dergisi, Sayı 13, 2014, s. 40-56.
• Earth Trusteeship, The Hague Principles for a Universal Declaration on Responsibilities for Human Rights and Earth Trusteeship, https://www.earthtrusteeship.world/the-hague-principles-for-a-universal-declaration-on-human-responsibilities-and-earth-trusteeship/ (07.10.2024).
• ECKERSLEY Robyn, “From the Liberal to the Green Democratic State: Upholding Autonomy and Sustainability”, International Journal of Innovation and Sustainable Development, Cilt 1, Sayı 4, 2006, s. 266- 283.
• ECKERSLEY Robyn, Environmentalism and Political Theory: Toward an Ecocentric Approach, UCL Press, New York, 1992.
• ECKERSLEY Robyn, The Green State: Rethinking Democracy and Sovereignty, The MIT Press, Cambridge-Massachusetts-London, 2004.
• ECO-Center, “Antroposentrik Bakış Açısı”, https://uni-ecoaula.eu/index.php/tr/2-uncategorised/885-3-2-antroposentrik-bak-s-ac-s?showall=1 (28.06.2024).
• ELGA, Oslo Manifesto for Ecological Law and Governance: From Environmental Law to Ecological Law: A Call for Re-Framing Law and Governance, Haziran 2016, https://www.elgaworld.org/oslo-manifesto (07.10.2024).
• ERÖZDEN Ozan, “Makyavelizm, Hikmet-i Hükümet ve Modern Devlet”, Machiavelli, Makyavelizm ve Modernite, Haz. Cemal Bâli Akal, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2012, s. 63-80.
• FREEDEN Michael (Çev. Hakan Gür), İdeoloji, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2011.
• GARVER Geoffrey, “Moving from Environmental Law to Ecological Law: Frameworks, Priorities and Strategies”, Ecological Integrity, Law and Governance, Ed. Laura Westra/Klaus Bosselmann/Janice Gray/Kathryn Gwiazdon, Routledge, Oxon-New York, 2018, s. 141-149.
• GELLNER Ernest (Çev. Büşra Ersanlı, Günay Göksu Özdoğan), Uluslar ve Ulusçuluk, Hil Yayınları, 3. Bası, İstanbul, 2013.
• GOODIN Robert E., Green Political Theory, Polity Press, Cambridge, 1992.
• GUDORF Christine E./HUCHINGSON James E., Boundaries: A Casebook in Environmental Ethics, 2. Bası, Georgetown University Press, Washington, 2010.
• GUNTHER Marc, “Bringing Conservatives Back to the Conservation Movement”, The Guardian, 29 Ekim 2013, https://www.theguardian.com/sustainable-business/bringing-conservatives-back-conservation-environment (11.09.2024).
• GÜNEŞ Önder, “Şüphecilik, Düzenleme, Uzlaşı: Batı Muhafazakâr Düşüncesinde Çevresel Meselelere Yaklaşımlar ve Eko-Muhafazakârlığın Görünümleri”, Mülkiye Dergisi, Cilt 46, Sayı 1, 2022, s. 100-136.
• GWIAZDON Kathryn A., “The State Versus the Environment: The Ethical and Legal Implications for State Non-action in Protecting the Foundations of Life”, Ecological Integrity, Law and Governance, Ed. Laura Westra/Klaus Bosselmann/Janice Gray/Kathryn Gwiazdo, Routledge, New York, 2018, s. 7-19.
• HABERMAS Jürgen (Çev. Tanıl Bora-Mithat Sancar), Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, 15. Bası, İletişim Yayınları, İstanbul, 2018.
• HARDIN Garrett, “Müştereklerin Trajedisi”, Herkesin Herkes İçin: Müşterekler Üzerine Eleştirel Bir Antoloji, Haz. Fikret Adaman/Bengi Akbulut/Umut Kocagöz, Metis Yayınları, İstanbul, 2017, s. 25-43.
• HARDIN Garrett, “The Tragedy of the Commons”, Science, Cilt 162, Sayı 3859, 1968, s. 1243-1248.
• HEISE Ursula K., “Comparative Literature and the Environmental Humanities”, State of the Discipline Report, American Comparative Literature Association, 9 Mart 2014, https://stateofthediscipline.acla.org/entry/comparative-literature-and-environmental-humanities (02.07.2024).
• HEYWOOD Andrew, Political Ideologies: An Introduction, 7. Bası, Red Globe Press, Londra, 2021.
• High-Level Committee on Programmes (HLCP), United Nations System Common Principles on Future Generations, 4 Mayıs 2023, https://unsceb.org/sites/default/files/2023-05/Advance%20Unedited%20-%20United%20Nations%20System%20Common%20Principles%20on%20Future%20Generations_0.pdf (10.08.2024).
• HOBBES Thomas (Çev. Semih Lim), Leviathan, 7. Bası, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2008.
• HOFFMAN John/GRAHAM, Paul, Introduction to Political Theory, 3. Bası, Routledge, Londra ve New York, 2015.
• HUTCHINGS Kevin, “Ecocriticism in British Romantic Studies”, Literature Compass, Cilt 4, Sayı 1, 2007, s. 172-202.
• IHALAINEN Pasi, “Towards an Immortal Political Body: The State Machine in Eighteenth-Century English Political Discourse”, Contributions to the History of Concepts, Cilt 5, Sayı 1, 2009, s. 4-47.
• KABOĞLU İbrahim H., Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), 16. Bası, Legal Yayınevi, İstanbul, 2021.
• KAÇANOĞLU Mesut, “Kalkınma Yazınında Farklılıklara Vurgu: Post Kalkınma Yaklaşım(lar)ı”, Politik Ekonomik Kuram, Cilt 4, Sayı 1, 2020, s. 94-123.
• KAPANİ Münci, Kamu Hürriyetleri, 7. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 1993.
• KENNY Michael, “Ecologism”, Political Ideologies: An Introduction, Ed. Robert Eccleshall/Alan Finlayson/Vincent Geoghegan/Michael Kenny/Moya Lloyd/Iain Mackenzie, Rick Wilford 3. Bası, Routledge, Londra ve New York, 2003, s. 151-181.
• KÖYBAŞI Serkan, İklim Değişikliğine Karşı Yeşil Anayasalcılık, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2023.
• KURU Ensar, Yeni Bir Yerküre Tasarımı: Ekolojik Anayasacılık, Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul, 2023.
• KURU Gonca, “Doğanın Hak Öznesi Olarak Kabulü”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 30, Sayı 1, 2024, s. 70-85.
• LOCKE John (Çev. Fahri Bakırcı), Yönetim Üzerine İkinci İnceleme: Sivil Yönetimin Gerçek Kökeni, Boyutu ve Amacı Üzerine Bir Deneme, Ebabil Yayınları, Ankara, 2012.
• LOVELOCK James E., “Geophysiology, The Science of Gaia”, Reviews of Geophysics, Cilt 27, Sayı 2, 1989, s. 215-222.
• MARQUIS, Christopher/TOFFEL Michael W., “The Globalization of Corporate Environmental Disclosure: Accountability or Greenwashing?”, Harvard Business School Working Paper 11 115, 8 Mayıs 2011, s. 1-73.
• MAY James R./DALY Erin (Çev. Tolga Şirin, Necdet Umut Orcan), Dünyada Çevresel Anayasalcılık, Ekoloji Kolektifi Derneği Yayınları, İstanbul, 2018.
• METİN Sevtap, “Oyun Teorileri Işığında Thomas Hobbes’un Sosyal Sözleşme Kuramının Analiz ve Yorumu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 72, Sayı 1, 2014, s. 235-264.
• NAESS Arne, “The Shallow and the Deep, Long-Range Ecology Movement: A Summary”, Inquiry: An Interdisciplinary Journal of Philosophy, Cilt 16, Sayı 1-4, 1973, s. 95-100.
• NAESS Arne/ROTHENBERG David, Ecology, Community and Lifestyle: Outline of An Ecosophy, Cambridge University Press, Cambridge, 2001.
• OLSON Valerie A., “Political Ecology in the Extreme: Asteroid Activism and the Making of an Environmental Solar System”, Anthropological Quarterly, Cilt 85, Sayı 4, 2012, s. 1027-1044.
• OSTROM Elinor, “Müşterekleri Yeniden Tanımlamak”, Herkesin Herkes İçin: Müşterekler Üzerine Eleştirel Bir Antoloji, Haz. Fikret Adaman/Bengi Akbulut/Umut Kocagöz, Metis Yayınları, İstanbul, 2017, s. 53-76.
• ÖZENÇ Berke, Hukuk Devleti: Kökenleri ve Küreselleşme Çağındaki İşlevi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
• PIERSON Christopher (Çev. Neşet Kutluğ/Burcu Erdoğan), Modern Devlet, Chiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 2011.
• PIIRIMÄE Pärtel, “The Explanation of Conflict in Hobbes’s Leviathan”, Trames, Cilt 10, Sayı 1, 2006, s. 3-21.
• SANCAR Mithat, Devlet Aklı Kıskacında Hukuk Devleti, İletişim Yayınları, 4. Bası, İstanbul, 2008. SARNEEL Jesse, Descartes and the Control of Nature, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Leiden Üniversitesi İnsani Bilimler Fakültesi, 2015.
• SAYGILI Abdurrahman/ZABUNOĞLU H. Gökçe “Kavramsal ve Kuramsal Açıdan Devlet Üzerine Notlar”, Legal Hukuk Dergisi, Cilt 17, Sayı 193, 2019, s. 157-178.
• ŞAYLAN Gencay, Değişim, Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi, 2. Bası, İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
• ŞENGÜL Mihriban, “Neoliberal Bir İnsan Hakkı Olarak Çevre Hakkı”, Disiplinlerarası Yaklaşımla İnsan Hakları, Ed. Selda Çağlar, Beta Yayınları, İstanbul, 2010, s. 363-384.
• ŞİMŞEK-ÖNER A. Aslı, “Kamusallık, Kamusal Alan ve İnternet”, Anayasa Hukukundaki Gelişmelerin Işığında Kamu Hukuku Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ed. İbrahim Şahbaz, Gonca Kuru, Melike Ezgi Yetimoğlu, Maltepe Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2022, s. 133-157.
• TORGERSON Douglas/PAEHLKE Robert, “Environmental Administration: Revising the Agenda of Inquiry and Practice”, Ed. Robert Paehlke/Douglas Torgerson, Managing Leviathan Environmental Politics and the Administrative State, 2. Bası, Broadview Press, Toronto, 2005, s. 3-11.
• UYAR Büşra, İnsan Haklarına Ekolojik Yaklaşım Çerçevesinde İklim Mülteciliği, Turhan Kitabevi, Ankara, 2021.
• UYGUN Oktay, Demokrasi: Tarihsel, Siyasal ve Felsefi Boyutlar, 3. Bası, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2017.
• WALL Derek (Çev. İlknur Urkun Kelso), Yeşil Politika, Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul, 2013.
• WESTRA Laura, “Environmental Risks, Rights, and the Failure of Liberal Democracy: Some Possible Remedies”, Environmental Ethics Readings in Theory and Application, Ed. Louis P. Pojman/Paul Pojman/Katie Mcshane, 7. Bası, Cengage Learning, Boston, 2017, s. 349-367.