1982 ANAYASASI VE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ IŞIĞINDA BAĞIMSIZ VE TARAFSIZ MAHKEMEYE ERİŞİM HAKKI BAĞLAMINDA TAHKİM

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 97 - 144, 31.12.2020

Lütfullah Akbulut

Öz

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6. maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkı altında bağımsız ve tarafsız mahkemeye erişim hakkı bulunmaktadır. 1982 Anayasası da Sözleşmeyle benzer korumaları sağlayan mekaniz- maları içermektedir. Bununla birlikte günümüzde tek hukuki uyuşmazlık çözüm yolu olarak mahkemeler bulunmamaktadır. Şahıslar zorunlu veya ihtiyari şekilde tahkim yoluyla hukuki uyuşmazlıklarını çözümleyebilmektedirler. Bu çalışmada mahkemeye erişim hakkı ile tarafsız ve bağımsız mahkemede yargılanma haklarının niteliği incelenmiştir. Bu bağlamda ilk önce mahkemeye erişim hakkı ve tahkim arasındaki ilişki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları bağlamında ortaya konmuştur. Daha sonra tarihsel süreciyle birlikte Türk hukukunda Anayasa Mahkemesinin konuya ilişkin yaklaşımının ne olduğu incelenmiştir. Çalışmada son olarak tahkimin tarafsız ve bağımsız mahkemede yargılanma hakkıyla olan ilişkisi ortaya konmuştur. Bu konuya ilişkin ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin güncel kararları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Adil yargılanma hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, 1982 Anayasası, tahkim, mahkemeye erişim, tarafsızlık ve bağımsızlık

SCHIEDSGERICHTSBARKEIT IM ZUSAMMENHANG MIT DEM ZUGANG ZU EINEM UNABHÄNGIGEN UND UNPARTEIISCHEN GERICHT NACH DER VERFASSUNG VON 1982 UND DER EUROPÄISCHEN MENSCHENRECHTSKONVENTION

Öz

ARBITRATION REGARDING THE RIGHT TO INDEPENDENT AND IMPARTIAL TRIBUNAL UNDER THE 1982 CONSTITUTION AND THE EUROPEAN CONVENTION ON HUMAN RIGHTS

Öz

The right to an independent and impartial tribunal is laid down in Article 6 of the European Convention on Human Rights under the title of ‘Right to a Fair Trial’. Likewise, the 1982 Turkish Constitution regulates the right to fair trial in its different articles. However, in today’s modern world, litigation is not the only legal dispute resolution system. Due to its celerity and effectiveness, arbitration is a widely preferred alternative for legal disputes. However, according to European Court of Human Rights, states must supervise and control whether the fair trial standards are observed in arbitration proceedings. This article examines the qualities of the right to a court and the right to be heard by an independent and impartial tribunal in relation with arbitration. Accordingly, case-law of European Court of Human Rights regarding the right to court and arbitration is analyzed first. Then, judgments of the Constitutional Court are examined in the light of the historical progress, including relevant legislative modifications and constitutional amendments. Finally, the relationship between arbitration and the right to be heard by an impartial and independent tribunal is discussed through ECHR’s recent judgment of Ali Riza and Others v. Turkey.

Anahtar Kelimeler

Right to fair trial, European Convention on Human Rights, 1982 Constitution, arbitration, right to access to court, impartiality and independence

Kaynakça

• BAYKAN Metin / YENİAY Lokman, “Anayasa Mahkemesı̇’ne Bireysel Başvuru Bağlamında Spor Tahkim Kurullarının Kararları”, İzmir Barosu Dergisi, 2019, 137-166.
• BESSON Sebastien, “Arbitration and Human Rights”, ASA Bulletin, 2006, No: 3, 395-416.
• BOYAR Oya, “Devletin Pozitif Yükümlülükleri ve Dolaylı Yatay Etki”, (Editör: Sibel İnceoğlu), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, Beta Yayıncılık, 3. Baskı, İstanbul, 2013.
• DURMUŞ Tezcan / ERDEM Mustafa Ruhan / SANCAKDAR Oğuz / ÖNOK Rifat Murat, İnsan Hakları El Kitabı, 7. Baskı, Seçkin Yayınları: Ankara, 2018.
• DÜLGER Ahmet. “Validity of Online Arbitration Agreements in Turkish Law”. Erişim Tarihi: 20.06.2020. Erişim Linki: https://turkish- lawblog.com/read/article/167/validity-of-online-arbitration-agreements-in-turkish-law.
• ERGÜL Ozan, “Sporda Zorunlu Tahkim – Bireysel Başvuru İlişkisi” ‘Yargı Denetimi Dışında Bırakılan İşlemleri’ Dar Yorumlamak Mümkün Değil mi?”, Anayasa Yargısı Dergisi, 2015, S. 32, 67-78.
• GEMALMAZ H. Burak, “Applicability of Human Rights Standards in Turkish Football Arbitration: The Contribution of the European Court of Human Rights”, The International Sports Law Journal, 2019, 19, 38–58.
• GÜNDOĞDU Fatih, “TFF Tahkim Kurulu Yargılamasının Adil Yargılanma Hakkı Bağlamından Değerlendirilmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2019, S.140, 141- 170.
• HARRİS D. J. / O’BOYLE M. /BATES E. P. / BUCKLEY C. M., Law of the European Convention on Human Rights, Oxford University Press, 4th edition, Oxford, 2018.
• İLHAN Hüseyin Afşin, Tahkim Sözleşmesinin Geçerliliği, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• İNCEOĞLU Sibel, “Adil Yargılanma Hakkı”, (Editör: Sibel İnceoğlu), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, Beta Yayınevi, 2. Baskı, İstanbul, 2013.
• İNCEOĞLU Sibel, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Türkiye ve Latin Modelleri, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• İNCEOĞLU Sibel, Adil Yargılanma Hakkı Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi – 4, Avrupa Konseyi Ankara Program Ofisi, Ankara, 2018.
• KALELİOĞLU Cem, “Domestic Sports Arbitration in Turkey: Creating a Sui Generis Sporting Jurisdictional Order Alla Turca”, International Sports Law Journal, 2017, 17, p. 33–48.
• KILI, Ayhan, “Yüksek Seçim Kurulu Kararlarına Karşı Bireysel Baş- vuru”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 2013, S.3, 39-81.
• LANDROVE Juan Carlos, “European Convention On Human Rights’ Impact On Consensual Arbitration An État Des Lieux Of Strasbourg Case-Law And Of A Problematic Swiss Law Feature”, (Editors: Besson / Hottelier / Werro), Human Rights at the Center, Basel, Geneva, Zurich, Schulthess, 2006, 73-101.
• MCGREGOR Lorna, “Alternative Dispute Resolution and Human Rights: Developing a Rights-Based Approach through the ECHR”. The European Journal of International Law, 2015, Volume 26, 607-634.
• NOVİCKA Sandija, Use of the European Convention of Human Rights argumentation in arbitration proceedings: When, how?. Riga Graduate School of Law Working Papers, No. 17, 2004.
• RİNGQUİST Fredrik, Do Procedural Human Rights Requirements Apply to Arbitration – a Study of Article 6 (1) of the European Convention on Human Rights and its Bearing upon Arbitration, University of Lund Faculty of Law Master Thesis, 2005.
• SARIÖZ BÜYÜKALP A. İpek, AİHS ve AİHM Kararlarının da İncelenmesi Suretiyle Adil Yargılanma Hakkının Türk Milletlerarası Usul Hukuku Üzerindeki Etkileri, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Gerekçeli), 2. Baskı, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, 2019.
• ŞANLI Cemal, Milletlerarası Özel Hukuk, Beta Yayınevi, 6. Bası, İstanbul, 2018.
• ŞANLI Cemal, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, Beta Basım, 7. Baskı, İstanbul, 2019.
• Venedik Komisyonu tarafından 86. genel kurul toplantısında kabul edilen rapor. “Report on the rule of law”. Venedik, 25-26 Mart 2011. Erişim linki, https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL- AD(2011)003rev-e.