Miras Sözleşmesinde Tarafların Ehliyet Durumu ve Ehliyetsizliğe Bağlanan Hukuki Sonuçlar

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 407 - 484, 31.12.2022

Cihan Avcı Braun Tuğçe Tekben

Öz

Türk Medeni Kanunu’nun 557. maddesine göre, mirasbırakanın fiil ehliyeti olmaksızın yaptığı miras sözleşmesi, mirasbırakanın ölümünden sonra geçerli bir miras sözleşmesi gibi hükümlerini doğurmaktadır; meğerki mirasbırakanın ölümünden sonra miras sözleşmesinin iptali için bir dava açılsın ve bu dava sonucunda yenilik doğuran bir iptal kararı verilsin. Miras hukukunda işlemlerin “iptal edilinceye kadar geçerli olması” kuralının dayanağı, favor testamenti ilkesidir. Burada amaç, mirasbırakanın, öldükten sonra aynı ölüme bağlı tasarrufu geçerli olarak yapmasına imkân kalmadığı için, sağlığında yaptığı ve hükümsüz olan tasarrufun hüküm doğurmasını sağlamaktır. Ancak, mirasbırakan sağlığında bu hükümsüzlüğün farkına vardıysa ve miras sözleşmesinin hüküm doğurmasını istemiyorsa, bu tasarrufu geçerli kabul etmek, kanunun amacına ve favor testamenti ilkesine aykırı olacaktır. Her ne kadar, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK) (madde) m. 557 hükmü, mirasbırakanın ehliyetsizliği halinde iptal davası açılabileceğine ilişkin bir düzenleme olsa da, bu dava TMK m. 558 uyarınca, tasarrufun iptalinde menfaati bulunanlar tarafından ve mirasbırakan öldükten sonra açılmaktadır. Kanunda, miras sözleşmesi yaparken ehliyetsiz olan mirasbırakanın,bunu sağlığında ne şekilde ileri sürebileceğine ilişkin açık bir düzenleme ise bulunmamaktadır. Miras sözleşmesi, neticede bir sözleşme türü olduğu için, kanunun miras hukukuna ilişkin hükümlerinde bir boşluk bulunması halinde, bu boşluğun doldurulmasında borçlar hukuku kurallarından istifade edilmesi söz konusu olabilecektir. Bu nedenle, çalışmamızda, miras sözleşmesine, karşılaştırmalı hukukta olduğu gibi, TMK m. 5 uyarınca mirasbırakan ölene kadar, borçlar hukuku kurallarının uygulanması gerektiğini ve bu dönemde miras sözleşmesinin kesin hükümsüzlük yaptırımına tabi olması gerektiğini savunmaktayız.

Anahtar Kelimeler

Miras sözleşmesi, vasiyetname, ölüme bağlı tasarruf, ehliyetsizlik, iptal davası, irade sakatlıkları, favor testamenti, kesin hükümsüzlük, Testamentary contract, will, disposition mortis causa, incapacity, action for annulment, defects in consent, invalidity

Legal Capacity with Regard to the Testamentary Contract and Legal Consequences of the Incapacity of the Parties

Öz

According to Article 557 of Turkish Civil Code, the testamentary contract issued by the incapacitated testator is effective as a valid testamentary contract unless there is a formative annulment decision of a court. The basis of the principle of “validity until annulment” of the transactions in inheritance law is the principle of favor testamenti. The purpose is to preserve the transaction made in the legator’s lifetime, even though it is invalid; it will be impossible to make the same transaction post mortem. Nevertheless, if the legator notices such invalidity during their lifetime and wishes the testamentary contract to be ineffective, validating such invalid testamentary contracts would be contrary to ratio legis and the principle of favor testamenti. Although Article 557 of Turkish Civil Code No. 4721 regulates that annulment of the testamentary contract may be sued in case of the legator’s incapacity; according to Article 558, this suit may only be filed after the legator’s death by those who have an interest in the annulment of the testamentary contract. There is no clear regulation on how the legator, who did not have capacity at the time of the testamentary contract concluded, may claim the right of annulment ante mortem. As the testamentary contract is a type of contract, in case there is a legal gap in the provisions regarding inheritance law, the rules of law of obligation may be applicable in fulfilling such gaps. Therefore, we argue that as in comparative law the rules of law of obligation shall be applicable according to Art. 5 of Turkish Civil Code until the legator deceases and the testamentary contract shall be subject to sanction of invalidity.

Anahtar Kelimeler

Testamentary contract, will, disposition mortis causa, incapacity, action for annulment, defects in consent, invalidity

Erbvertragsrechtliche Rechtsfähigkeit und Folgen der fehlenden Rechtsfähigkeit der Parteien

Öz

Anahtar Kelimeler

Miras sözleşmesi, vasiyetname, ölüme bağlı tasarruf, ehliyetsizlik, iptal davası, irade sakatlıkları, favor testamenti, kesin hükümsüzlük, Testamentary contract, will, disposition mortis causa, incapacity, action for annulment, defects in consent, invalidity

Kaynakça

• Abt Daniel, Die Ungültigkeitsklage im schweizerischen Erbrecht: Unter besonderer Berücksichtigung von Zuwendungen an Vertrauenspersonen, Basel/Genf/München, 2002.
• Abt Daniel, CHK- Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Erbrecht, Art. 457-640 ZGB, 3. Auflage, 2016, (Atıf şekli: CHK-Abt).
• Akıntürk Turgut/Ateş Derya, Türk Medeni Hukuku- Aile Hukuku, İkinci Cilt, İstanbul 2016.
• Akipek Jale/Akıntürk Turgut/Ateş Karaman Derya, Türk Medeni Hukuku Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, 1.Cilt, Yenilenmiş 7. Baskı, İstanbul 2009.
• Antalya Osman Gökhan/Sağlam İpek, Miras Hukuku (Marmara Hukuk Yorumu), Cilt III, Genişletilmiş 4. Baskı, Ankara 2019.
• Ataay Aytekin, Medeni Hukukun Genel Teorisi, Temel Bilgiler- Genel Kavramlar, 2. Bası, İstanbul 1971.
• Atlı Banu, Ölüme Bağlı Tasarrufların Hükümsüzlüğü ve Hükümden Düşmesi, Ankara 2017.
• Ayan Mehmet, Miras Hukuku, Gözden Geçirilmiş 10. Baskı, Ankara 2020.
• Ayan Mehmet, Medeni Hukuka Giriş, 4. Baskı, Konya 2007.
• Bornhauser Philip R., Der Ehe- und Erbvertrag Dogmatische Grundlage für die Praxis, ZStP- Zürcher Studien zum Privatrecht Band/Nr. 243, Zürich 2012.
• Breitschmid Peter, Basler Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Zivilgesetzbuch II, Art. 457- 977 ZGB, Art. 1- 61 SchlT ZGB, 4. Auflage, Basel 2011.
• Burandt Wolfgang, Beck’sche Kurz-Kommentare, Band. 65, Erbrecht, 3. Auflage, München 2019.
• Çabri Sezer, Miras Hukuku Şerhi, Cilt I, İstanbul 2018. (Lexpera)
• Çiftçi Hasan, Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali, Ankara 2020.
• Druey Jean Nicolas, Grundriss des Erbrechts, 5. Auflage, Bern 2002.
• Dural Mustafa, Miras Sözleşmeleri, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1980.
• Dural Mustafa/Öz Turgut, Türk Özel Hukuku, Cilt IV, Miras Hukuku, Onbirinci Bası, İstanbul 2017.
• Dural Mustafa/Sarı Suat, Türk Özel Hukuku Cilt I, Temel Kavramlar ve Medeni Kanunun Başlangıç Hükümleri, İstanbul 2021.
• Dural Mustafa/Öğüz Tufan/Gümüş Mustafa Alper, Türk Özel Hukuku Cilt III, Aile Hukuku, İstanbul 2020.
• Erdem Mehmet/Makaracı Aslı Başak, Aile Hukuku, Ankara 2022.
• Eren Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 26. Baskı, Ankara 2021.
• Eren Fikret, Türk Medeni Hukukunda Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası, Ankara 1966, (Atıf şekli: İptal).
• Eren Fikret/Yücer Aktürk İpek, Türk Miras Hukuku, 3. Baskı, Ankara 2020.
• Escher Arnold, Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, III. Band: Erbrecht, Erste Abteilung: Die Erben (Art. 457-536), 3. Auflage, Zürich 1959.
• Gençcan Ömer Uğur, Miras Hukuku, Genişletilmiş 5. Baskı, Ankara 2021.
• Hatemi Hüseyin, Medeni Hukuk’a Giriş, 4. Bası, İstanbul 2010, (Atıf şekli: Medeni).
• Hüseyin Hatemi, Aile Hukuku, 2. Bası, İstanbul 2013, (Atıf şekli: Aile).
• Hatemi Hüseyin, Miras Hukuku, Gözden Geçirilmiş 9. Bası, İstanbul 2021.
• Hoeren Thomas, Nomos Kommentar- Handkomentar, Bürgerliches Gesetzbuch, 11. Auflage, Baden-Baden 2021.
• Hohl Markus, Aufhebung von Erbverträgen unter Lebenden und von Todes wegen, Zürich 1974.
• Hrubesch-Millauer Stephanie, CHK- Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Erbrecht, Art. 457-640 ZGB, 3. Auflage, 2016.
• İmre Zahit/Erman Hasan, Miras Hukuku, 15. Basım, İstanbul 2021.
• İnan Ali Naim/Ertaş Şeref/Albaş Hakan, Türk Medeni Hukuku, Miras Hukuku, 10. Baskı, Ankara 2019.
• İşgüzar Hasan/Demir Mehmet/Yılmaz Süleyman, Miras Hukuku, Ankara 2019.
• Keller Max/Schöbi Christiani, Das Schweizerische Schuldrecht, Bd. I: Allgemeine Lehren des Vertragsrechts, 3. Auflage, Basel- Frankfurt 1988.
• Keskin Dilşad/Demircioğlu Huriye Reyhan, Medeni Hukuk-II (Eşya Hukuku- Miras Hukuku), 2018.
• Kılıçoğlu Ahmet M., Miras Hukuku, Genişletilmiş 11. Bası, Ankara 2021.
• Kocayusufpaşaoğlu Necip, Miras Hukuku, 3. Bası, İstanbul 1987.
• Kössinger Reinhard, Handbuch der Testamentsgestaltung, Grundlagen und Gestaltungsmittel für Verfügungen von Todes wegen und vorbereitende Erbfolgemaßnahmen, 6. Auflage, München 2020.
• Künzle Hans Rainer, Berner Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Erbrecht, Band III, 1. Abteilung: Die Erben, 2. Teilband: Die Verfügungen von Todes wegen, 2. Teil: Die Willensvollstrecker, Art. 517-518 ZGB, Bern 2011.
• Marxer Susanne, ZGB Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, OFK- Orell Füssli Kommentar, 3. Auflage, Zürich 2016, (Atıf şekli: OFK-ZGB-Marxer).
• Musielak Hans-Joachim, Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band 11, Erbrecht, 8. Auflage, München 2020.
• Müller Gottfried, Die Ungültigkeitsklage bei den Verfügungen von Todes wegen, Zürich 1929.
• Nomer Haluk Nami, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş, Genişletilmiş 18. Bası, İstanbul 2021.
• Oğuzman M. Kemal, Miras Hukuku Dersleri, İstanbul 1972.
• Oğuzman M. Kemal/Barlas Nami, Medeni Hukuk, 22. Bası, İstanbul 2016.
• Oğuzman M. Kemal/Öz M. Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt-I, Güncellenip Genişletilmiş 9. Bası, İstanbul 2021.
• Öztan Bilge, Miras Hukuku, 11. Bası, Ankara 2020.
• Piotet Paul, Das Erbrecht, in; Schweizerisches Privatrecht, Bd. IV/1, Basel/Stuttgart 1978, (Atıf şekli: Piotet, SPR IV/1).
• Rothe Daniela, Erbvertrag und Synallagma, Schriften zum Bürgerlichen Recht, Band 372, Berlin 2008.
• Seiler Benedikt, Die erbrechtliche Ungültigkeit unter besonderer Berücksichtigung der Wirkungen in personeller Hinsicht, Zürich/Basel/Genf 2017.
• Serozan Rona, Medeni Hukuk Genel Bölüm, 2. Bası, İstanbul 2008, (Atıf şekli: Medeni).
• Serozan Rona, Sözleşmeden Dönme, 2. Bası, İstanbul 2007.
• Serozan Rona/Engin Baki İlkay, Miras Hukuku, Güncellenmiş 7. Baskı, Ankara 2021.
• Stürner Rolf, Jauernig Bürgerliches Gesetzbuch, 18. Auflage, München 2021.
• Tekben Tuğçe, Vekâlet İlişkilerinde Vekâlet Verenin Talimatı ve Hukuki Sonuçları, İstanbul 2021, (Atıf şekli: Vekâlet).
• Tekinay Selahattin Sulhi, Medeni Hukuka Giriş Dersleri, Gözden Geçirilmiş 2. Bası, İstanbul 1973.
• Tuor Peter, Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, III. Band: Das Erbrecht, Erste Abteilung: Die Erben (Art. 457-536), 2. Auflage, Bern 1952.
• Tüylüoğlu Yusuf Alper, Miras Hukukunda Favor Testamenti İlkesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2020, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi (Tez No: 638147).
• Yakupoğlu Sekine Derya, Olumlu Miras Sözleşmesi ve Bağlayıcılık Sorunu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2019, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi (Tez No: 544754).
• Yılmaz Süleyman, Medeni Hukuk Cilt IV, Miras Hukuku, Ankara 2022.
• Weimar Peter, Berner Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Erbrecht, Band III, 1. Abteilung: Die Erben, 1. Teilband: Die gesetzlichen Erben, Die Verfügungen von Todes wegen, 1. Teil: Die Verfügungsfähigkeit, Die Verfügungsfreiheit, Die Verfügungsarten, Die Verfügungsformen, Art. 457-516 ZGB, Bern 2009, (Atıf şekli: Weimar, Berner Kommentar)
• Wolf Stephan/Genna Gian Sandro, Schweizerisches Privatrecht, Erbrecht, Band IV/1, Basel 2012, (Atıf şekli: Wolf/Genna, SPR IV/1).
• Aebi-Müller Regina Elisabeth, “Testierfähigkeit im Schweizerischen Erbrecht- unter besonderer Berücksichtigung der bundesgerichtlichen Praxis”, successio 2012, s. 4-32.
• Albaş Hakan, “Mirastan Feragat Sözleşmesi ve Hükümlerine İlişkin Bazı Sorunlar”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, C:9, 2007, s. 535-552.
• Baygın Cem, “Ölüme Bağlı Tasarruflarda Yorum”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C: IV, S: 1-2, Y: 2000, s. 567-594.
• Erginer Umut Ozan, “Olumlu Miras Sözleşmesine Kısa Bakış”, Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 5, S: 10, Aralık 2017, s. 89-116.
• Erkan Vehbi Umut/Yücer İpek, “Ayırt Etme Gücü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Türkiye'ye Armağan Projesi, 60 (3), Ankara 2011, s. 485-522, (çevrimiçi: http://dergiler.ankara.edu.tr).
• Hrubesch-Millauer Stephanie, “Die (Un-)Vereinbarkeit von Schenkungen mit einem positiven Erbvertrag- eine methodische Betrachtung”, successio, Heft 3, 2008, s. 205-224, (Atıf şekli: Hrubesch-Millauer, successio 2008)
• Kocaağa Köksal, “Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisinin Hukuki Niteliği”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 6, 2002, s. 55-82.
• Ömür Rahmi Can, “Miras Sözleşmelerinin Sinallagma Boyutu”, Legal Hukuk Dergisi, Cilt: 17, S: 194, Şubat 2019, s. 747-788.
• Öztan Bilge/Öztan Fırat, “Ölüme Bağlı Tasarruflara İlişkin Medeni Kanun’daki ve Noterlik Kanunu’ndaki Şekil Şartları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 65, S: 4, Y: 2016, s. 3585-3615.
• Piotet Denis, “Rapport adressé à l’Office fédéral de la justice”, successio Sonderheft 2014, s. 57-99, (Atıf şekli: Piotet, successio 2014).
• Seçer Öz, “Miras Sözleşmesinden Tek Taraflı Dönme”, TBB Dergisi, Nisan 2014, S: 111, s. 37-60 (Lexpera).
• Tekben Tuğçe, “Evliliğin Mutlak Butlanına İlişkin Bir Yargıtay Kararının Değerlendirilmesi”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: XVII, S: 2, Y: 2019, s. 163-213.
• Tunç Aybike, “İvazlı Mirastan Feragat Sözleşmesinde Sağlararası Edim Borçlusunun Temerrüdü”, Legal Hukuk Dergisi, C: 14, S: 164, Ağustos 2016, s. 4209-4222.
• Yakupoğlu Sekine Derya, “Olumlu Miras Sözleşmesinin Bağlayıcılığı”, TBB Dergisi, Mayıs 2018, S: 136, s. 225-262 (Lexpera).
• Yakuppur Sendi, “Yargı Kararları Işığında Mirastan Feragat Sözleşmesine İlişkin Değerlendirmeler”, Yargıtay Kararları Işığında Güncel Medeni Hukuk Problemleri Sempozyumu Bildiri Özetleri, Kasım 2018, s. 79-81 (Lexpera).