The Right to Participate in Cultural Life in the Context of the Universal Declaration of Human Rights (UDHR Article 27)

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 91 - 149, 24.06.2024

Ahmet Mert Duygun , Battal Şahin

https://doi.org/10.59933/tauhfd.1503856

Öz

Article 27 of the Universal Declaration of Human Rights (UDHR) acknowledges the right to engage in cultural activities as a human right. This provision not only encompasses active participation in cultural pursuits but also safeguards artistic expression, scientific advancement, and intellectual property. The comprehensive core of this right has been enshrined in global human rights treaties like the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights (ICESCR) and regional agreements such as the African Charter on Human and People’s Rights. Despite the absence of explicit provisions concerning cultural participation in ECHR, the European Court of Human Rights (ECtHR) has frequently addressed cultural rights in its jurisprudence. Moreover, Article 27 of the UDHR has influenced national legislation, with examples like the Russian Constitution and the Constitution of the Republic of South Africa explicitly safeguarding cultural rights. Conversely, the Turkish constitution does not explicitly codify the right to participate in cultural life, though certain aspects such as academic and artistic freedom are protected. Nevertheless, through constitutional interpretation, the Turkish Constitutional Court has recognized the intrinsic connection between these rights and cultural heritage or values in its jurisprudence.

Anahtar Kelimeler

Cultural Rights, Right to Participate in Cultural Life, Freedom of Scientific Research, Artistic Freedom

Das Recht auf Teilnahme am kulturellen Leben im Kontext der Allgemeinen Erklärung der Menschenrechte (Artikel 27 ÄMR)

Öz

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Bağlamında Kültürel Yaşama Katılma Hakkı (İHEB Madde 27)

Öz

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin (İHEB) 27. maddesi, kültürel yaşama katılma hakkını bir temel hak olarak tanımaktadır. İHEB’in koruma alanı bu bağlamda sadece kültürel faaliyetlere katılmayı değil aynı zamanda sanat özgürlüğü, bilimsel ilerleme özgürlüğü ve fikri mülkiyet gibi hakları da kapsamaktadır. Kültürel yaşama katılma hakkına ilişkin bu detaylı düzenleme, ilerleyen zamanlarda hem Birleşmiş Milletler (BM) Ekonomik ve Sosyal Haklar Sözleşmesi gibi evrensel nitelikli insan hakkı sözleşmelerine hem de Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı gibi bölgesel nitelikli paktlarca da benimsenmişti. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ise açıkça kültürel hakları düzenlememiş olsa da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) birçok başvuruda kültürel haklara temas eden kararlar vermiştir. İHEB’in 27. maddesi ulusal bağlamda da karşılık bulmuş olup, kültürel haklar örneğin Rusya Anayasası ya da Güney Afrika Cumhuriyeti Anayasasında açıkça düzenlenmektedir. Sanat özgürlüğü ya da bilim özgürlüğü gibi kültürel boyutu olan özgürlükleri ifade özgürlüğü çatısı altında koruyan Türk anayasaları ise, kültürel yaşama katılma hakkını açıkça öngörmüş değildir. Buna karşın Türk Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru yolunda vermiş olduğu birçok kararında bu haklarla kültürel miras ya da kültürel değerler arasındaki bağlantıyı inşa etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Haklar, Kültürel Yaşama Katılma Hakkı, Bilimsel Araştırma Özgürlüğü, Sanat Özgürlüğü

Kaynakça

• ADALSTEINSON R./ Thorhallson P, Article 27, in: The Universal Decleration of Human Rights: A Common Standard of Achievement(Ed: Gudmundur Alfreddson/ Asbjorn Eide), Martinus Nijhoff Publishers, Hague 1999.
• AFRICA Watch Report 1991, Academic Freedom and Human Rights Abuses in Africa, https://www.hrw.org/report/1991/03/01/academic-freedom-and-human-rights-abuses-africa (Erişim Tarihi: 25.04.2024)
• AKBULUT O., Resmi Dil ve Anayasalarda Düzenlenişi, TBB Dergisi 2012 (102), s. 115-148.
• ANTONI M., Kommentar zum Art. 14 GG, in: Grundgesetz-Kommentar, (Hrsg: Dieter Hömig/), Nomos Verlag, 11. Auflage, Baden-Baden 2013.
• ATALAY, E., “Bilim Özgürlüğü”, İÜHFM C. LXVIII, S. 1-2, 2010, s. 3-42.
• AYBAY, R., İnsan Hakları Hukuku, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2015.
• Böhm/Katheder: Grundkurs Menschenrechte: Die 30 Artikel der Allgemeinen Erklärung der Menschenrechte- Kommentare und Anregungen für die politische Bildung, Art.27.
• BYCHAWSKA-SINIARSKA, D., Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında İfade Özgürlüğünün Korunması, Avrupa Konseyi, 2018.
• CHABAS W., The Universal Declaration of Human Rights: The Travaux Préparatoires, Publisher:Cambridge University Press, London 2003.
• CUNHA CRUZ, J.C.d, The Impact Of the Inter-American Human Rights System, (Ed: Julia Cortez da Cunha Cruz), Oxford University Press 2024.
• ÇELİKTAŞ TÜRKBAY, Ö., Kültürel Mirasın Korunmasının İnsan Hakları Hukuku ile İlişkisi ve Kültürel Miras Hakkı, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:’3 Sayı:2 2021, s. 1443- 1481.
• DİKMEN P, Intramural-Extramural Söylem Çerçevesinde Akademik Özgürlük ve Güncel AİHM Kararları, Güncel Hukuk Dergisi, Şubat 2016, s. 28-30.
• EKİZ, S., İnsan Haklarının Evrenselliği ve Kültürel Görecelilik, İzmir Barosu Dergisi, Ağustos 2022, s. 15-69.
• EIDE A., Cultural Rights as Individual Human Rights, in: Economic Social and Cultural Rights; Martinus Nijhoff Publishers.
• GEMALMAZ B., Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Usulünde Mülkiyet Hakkının Uygulanabilirliği Meselesi I: AYM Kararlarının Mülkiyet Hakkının Mevcudiyetinin Dayanağı Olarak Uluslararası Hukuka Açıklık Açısından Eleştirel Değerlendirilmesi, Anayasa Yargısı, Cilt 32/2015, Kasım 2016, s. 379-401.
• GÖKLER A.M., “Kültürel ve Tarihi Mirasın Korunması Hakkı Bağlamında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Ahunbay v. Türkiye Kararı”, İnsan Hakları Dergisi 3. Sayı, 30-33.
• GRABENWARTER C., Europæische Menschenrechtskonvention, C.H Beck, 3. Auflage.
• GRONI C., Das Menschenrecht auf Teilnahme kulturelles Leben: Inhalt, Grenzen und Justitiabiliat Boorberg Verlag 1. Auflage 2007.
• HIZLAN D. Anayasa’nın Kültürel İçeriği, Hürriyet Gazetesi, 7.5.2012. (https://www.hurriyet.com.tr/anayasa-nin-kulturel-icerigi-20499519 (Erişim tarihi:27.04.2024)
• IPSEN, J., Staatsrecht II- Grundrechte, Franz Verlag Vahlen, München, 2012.
• KABOĞLU İ. Ö., Özgürlükler Hukuku, İmge Yayınevi, 6. Baskı, İstanbul 2002.
• KANADOĞLU K., Bilim Özgürlüğü, Prof. Dr. Zafer Gören’e Armağan, Yetkin Yayınları, Ankara 2018, s. 305-318.
• KARAN, U., İfade Özgürlüğü-Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-2, Avrupa Konseyi, Şubat 2019.
• MELANDER G., Article 27, in: The Universal Declaration of Human Rights: A Commentary (ed: Eide/Afredsson/Melander Rehof/Rosas/Swineheart, Scandanavian Unıversity Press, Oslo 1992, 2. Opplag.
• ODELLO M., The Right to Take Part to Cultural Life: General Comment No:21 of teh United Nations Commmittee On Economic, Social and Cultural Rights, Anurıo Espanol De Derecho Internacıonal, Vol 27, 2011, s. 493-521.
• ÖZTÜRK, M.U, 1961 Kurucu Meclisi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2016.
• PETERS A./ Aşkin A., Internationaler Menschenrechtsschutz- Eine Einführung, Aus Politik und Zeitgeschichte (APUZ 20/2020), s. 4-10.
• POLAT Akgün, D., Sanat Özgürlüğü, Oniki Levha Yayıncılık İstanbul 2020.
• RICHTER/LÜCKEN EMRK/GG: Konkordanzkommentar zum europäischen und deutschen Grundrechtschutz, Band I, Mohr Siebeck Verlag.
• SALDIRIM M., Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Fikri Mülkiyetin Korunmasına İlişkin Anheuser – Bush Inc. v. Portugal Kararının Analizi, Ankara Barosu Dergisi, 26 Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Günü Özel Sayısı, s. 133-148.
• SEBASTIAN S., Geistiges Eigentum als europäisches Menschenrecht: Zur Bedeutung von Art. 1 des 1. Zusatzprotokolls zur EMRK für das Immaterialgüterrecht, GRUR Int 2013.
• SHAVER/SGANGA The Right to Take Culturel Life: On Coyrights and Human Rights Winconsin Law Review, Vol. 27, No. 4.
• STAMATOPOULOU E., Cultural Rights in International Law, Martinus/Nijhoff Publishers, Leiden/Boston 2007.
• Sivil Toplum Gözüyle Türkiye Kültür Politikası Raporu (Haz. Serdar Ada), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2011.
• ŞİRİN T., Anayasa Hükmünde Kararnameler, Güncel Hukuk Dergisi, Kasım 2016.
• ŞİRİN T., Türkiye’de Düşüncenin Tutsaklığı -II (İfade Özgürlüğünün Yeşili), Tekin Yayınevi, İstanbul 2021.
• TANÖR, B., Tanör, İki Anayasa (1961-1982), Beta Yayınevi, 3. Tıpkı Bası, İstanbul 1994.
• UYAR L.(derleyen), Birleşmiş Milletler’de İnsan Hakları Yorumları: İnsan Hakları Komitesi ve Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi(1981-2006), Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• UYGUN O., Devlet Teorisi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2022.
• UYGUN O., Küreselleşme ve Değişen Egemenlik Anlayışının Sosyal Haklara Etkisi, Anayasa Yargısı 20, Ankara: Anayasa Mahkemesi Yayını.
• UZUNPINAR, Ç. S., Anayasa Hukuku Açısından Kültürel Mirasın Korunması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2023.
• WEIGERS VITULLO M./ Wyndham J.,’’ Definition the Right to Enjoy the Benefits of Scientific Progress and Its Applications: American Scientics’ Perspectives’’, AAS Science and Human Rights Coalition October 2013.
• WEIß N., Kulturelle Rechte, in: Menschenrechte: Ein interdisziplinares Handbuch(Ed: Arnd Pollmann/Georg Lehmann), J.B. Metzler Verlag.