G20 ÜLKELERİNİN YAŞANABİLİRLİK SIRALAMASININ ELECTRE YÖNTEMİYLE BELİRLENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 12 - 27, 27.04.2022

Gökçe Manavgat , Ayhan Demirci

Öz

Bireylerin en temel hakları arasında kaliteli yaşam hakkı yer almaktadır. Bireyin yaşam kalitesi, devletin sunduğu sağlık hizmetlerine erişilebilirliğine, eğitim olanaklarına, adil bir hukuk düzenine, uygun ve insancıl çalışma koşullarına ve temiz çevre koşullarına bağlıdır. Çalışmada Çok Kriterli Karar Verme Tekniklerinden (ÇKKVT) biri olan ELECTRE tekniği kullanılarak G20 ülkelerinin yaşanabilirlik açısından tercih sıralaması yapılmış ve uygulama kolaylığı ve doğru çözüm önerileri sağlaması nedeniyle, Bernard Roy (1996) tarafından önerilen ELECTRE tekniği kullanılmıştır. Bu kapsamda çalışmada yer alan ülkelerin yaşanabilirlik durumunu ortaya çıkarmak için belirlenen kriterler Dünya Bankası resmi internet sitesinden elde edilmiştir. Bunlardan; orman alanı, kişi başına milli gelir, doğumda beklenen yaşam süresi, yasal haklar indeksi verileri fayda yönlü kriterler olarak, CO2 emisyonu ve doğurganlık oranı verileri ise maliyet yönlü kriterler olarak kullanılmıştır. Çalışmada G20 ülkeleri ELECTRE tekniği kullanılarak yaşanabilirlik açısından sıralanmıştır. Buna göre yapılan sıralama sonucunda; belirlenen kriterlere göre yaşanabilirlik sıralamasında ilk sıraları Japonya, Kanada ve Güney Kore paylaşırken, Arjantin, Suudi Arabistan ve Güney Afrika son sıralarda yer almışlardır.

Anahtar Kelimeler

G20, Yaşanabilirlik, Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri, ELECTRE

Determining The Liveability Ranking of G20 Countries by ELECTRE Method

Öz

The right to a quality life is one of the most fundamental rights of every individual. Individual's quality of life depends on the accessibility of health services provided by the state, educational opportunities, a fair legal order, appropriate and humane working conditions, and clean environmental conditions. In the study, a preference ranking was made in terms of liveability of G20 countries using the ELECTRE technique, which is one of the Multi-Criteria Decision-Making (MCDM) Techniques. The ELECTRE technique suggested by Bernard Roy (1996) was used in the study. The method is preferred because of its ease of application and accurate solution suggestions. In this context, the criteria data determined to reveal the liveability status of the countries in the study were obtained from the official website of the World Bank. Of these; forest area, per capita income, life expectancy at birth, legal rights index data were used as benefit-oriented criteria and CO2 emission and fertility rate data were used as cost-oriented criteria. In the study, G20 countries were ranked in terms of liveability by using the ELECTRE technique. As a result of the ranking, while Japan, Canada and South Korea shared the first ranks, Argentina, Saudi Arabia and South Africa took the last ranks in the liveability ranking according to the determined criteria.

Anahtar Kelimeler

G20, Liveability, Multi-Criteria Decision-Making Techniques, ELECTRE

Kaynakça

• Aktaş, R., Doğanay, M.M., Gökmen, Y., Gazibey, Y. ve Türen, U. (2015). Sayısal Karar Verme Yöntemleri, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
• Alpaykut, S. (2017). Türkiye’de İllerin Yaşam Memnuniyetinin Temel Bileşenler Analizi ve TOPSIS Yöntemiyle Ölçümü Üzerine Bir İnceleme, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl: 2017/4, Sayı:29, 367-395.
• Ayçin, E. (2019). Çok Kriterli Karar Verme – Bilgisayar Uygulamalı Çözümler, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Balezentis, T., Balezentis, A. ve Brauers, W. K. M. (2011). Multi–Objective Optimization of Well–Being in the European Union Member States, Ekonomska Istraživanja, Vol. 24, No. 4, 1-15.
• Birgün, S. ve Cihan, E. (2010). Supplier Selection Process using ELECTRE Method, IEEE.
• Çakın, E. (2013). Tedarikçi Seçim Kararında Analitik Ağ Süreci (ANP) ve ELECTRE Yöntemlerinin Kullanılması ve Bir Uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, İzmir.
• Dinçer, E. (2019). Çok Kriterli Karar Alma, Gece Akademi, Ankara.
• Gieling, J. ve Haartsen, T. (2017). Liveable Villages: The Relationship between Volunteering and Liveability in the Perceptions of Rural Residents, European Society for Rural Sociology: Sociologia Ruralis, Vol. 57, Number S1, 576-597.
• Gökçen, H. (2006). Yönetim Bilgi Sistemleri, Palme Yayıncılık, Ankara. Ishizaka, A. ve Nemery, P (2013). Multi-Criteria Decision Analysis – Methods and Software, Wiley, United Kingdom.
• Kaya, P., İpekçi Çetin, E. ve Kuruüzüm, A. (2011). Çok Kriterli Karar Verme ile Avrupa Birliği ve Aday Ülkelerin Yaşam Kalitesinin Analizi, İstanbul Üniversitesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, Sayı:13 (12. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması, İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı), 80–94.
• Kennedy, R. ve Buys, L. (2010). Dimensions of liveability: a tool for sustainable cities, A. Burgos, A. içinde Proceedings of the SB10 Mad Sustainable Building Conference, CIB (International Council for Research and Innovation Building and Construction), Madrid, Spain, 1-11.
• Kipp, C., Kran, H., Bösherz, A., Schweer, S. ve Galicki, H. (2008). Multiple Criteria Decision Making Comparison of ELECTRE and AHP (Analytical Hierarchy Process) Evaluation of the express mail delivery companies (UPS, DHL…), University of Baderborn.
• Leach, J. M., Braithwaite, P. A., Lee, S. S., Bouch, C. J., Hunt, D. V. L. ve Rogers, C. D. F. (2016). Measuring urban sustainability and liveability performance: the City Analysis Methodology, International Journal Complexity in Applied Science and Technology, Vol. 1, No. 1, 86-106.
• Leby, J. L. ve Hassam, A. H. (2010). Liveability Dimensions and Attributes: Their Relative Importance in the Eyes of Neighbourhood Residents, Journal of Construction in Developing Countries, Vol. 15(1), 67-91.
• Linkov, I. ve Moberg, E. (2012). Multi-Criteria Decision Alanysis: Environmental Applications and Case Studies, CRC Press, USA.
• Organ, A. ve Katrancı, A. (2016). Kırılgan Sekizli Olarak Adlandırılan Ülkelerin Yaşanabilirlik Düzeyinin Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri İle Değerlendirilmesi, BJSS Balkan Journal of Social Sciences / Balkan Sosyal Bilimler Dergisi (International Congress of Management Economy And Policy), 73-90.
• Özbek, A. (2019). Türkiye’deki İllerin EDAS ve WASPAS Yöntemleri ile Yaşanabilirlik Kriterlerine Göre Sıralanması, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, 177-200.
• Özbek, A. (2017). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ve Excel ile Problem Çözümü, Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar, Ankara.
• Özkan, Ö. (2007). Personel Seçiminde Karar Verme Yöntemlerinin İncelenmesi: AHP, ELECTRE ve TOPSIS Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, İzmir.
• Roy, B. ve Slowinski, R. (2013). Questions Guiding The Choice of A Multicriteria Decision Aiding Method, EURO J Decis Process, Springer.
• Roy, B. (2009). “Opinion Makers Section – Text of The Speech Given The 30th of January 2009, by Bernard Roy, Newsletters of The European Working Group, Multicriteria Aid for Decisions, Series: 3, No.: 18.
• Shamsuddin, S., Abu Hassan, N. R. ve Ilani Bilyamin, S. F. (2012). Walkable Environment in Increasing the Liveability of a City, Procedia – Social and Behavioral Sciences, 50, 167-178.
• Şahin, C. ve Öztel, A. (2017). Ülkelerin Yaşanabilirlik Düzeylerinin COPRAS Yöntemiyle Karşılaştırmalı Analizi: BRICS Ülkeler ve Türkiye, USOBED Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(1), 75-84.
• Şahin, S. (2015), “ELECTRE”, B. F. Yıldırım ve E. Önder içinde, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, Dora Basın Yayın Dağıtım, Bursa.
• Terrientes, L. M. (2015). Hierarchical Outranking Methods for Multi-Criteria Decision Aiding, PhD Thesis, Department of Computer Science and Mathematics, Universitat Rovira I Virgili, Spain.
• Triantaphyllou, E. (2000). Multi-Criteria Decision Making Methods: A Comparative Study, Applied Optimization Volume: 44, Springer Science + Business Media, LLC., USA.
• Uysal, F. N., Ersöz, T. ve Ersöz, F. (2017). Türkiye’deki İllerin Yaşam Endeksinin Çok Değişkenli İstatistik Yöntemlerle İncelenmesi, Ekonomi Bilimleri Dergisi Cilt 9, No 1, ISSN: 1309-8020 (Online), 49-65.
• Wey, W. M. ve Huang, J. Y. (2018). Urban Sustainable Transportation Planning Strategies For Livable City’s Quality Of Life. Habitat International, 82, 9–27.
• Yaralıoğlu, K. (2004). Uygulamada Karar Destek Yöntemleri, İlkem Ofset, İzmir.