Yarı kurak bir bölgede oluşmuş toprakların detaylı etüd-haritalaması ve sınıflandırılması

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 183 - 200, 29.12.2025

Bulut Sarğın , Siyami Karaca

https://doi.org/10.33409/tbbbd.1821201

Öz

Bu çalışma yarı kurak ekosisteme sahip olan Van ili Tuşba ilçe sınırları içerisinde yer alan Alaköy ve Atmaca mahalleri topraklarının haritalanması, sınıflandırılması ve özelliklerinin belirlenmesini amaçlamaktadır. Çalışma alanı, yaklaşık 4206.82 hektarlık bir yüzölçümüne sahiptir. Karasal iklimin hüküm sürdüğü bölgede Newhall simülasyon modeline göre, toprak sıcaklık rejimi Mesic ve toprak nem rejimi ise Dry Xeric olarak belirlenmiştir. Paleozoyik'ten Kuaterner'e kadar uzanan geniş bir jeolojik zaman aralığında oluşmuş olan alan, tektonik olarak karmaşık bir ilişki sunan ve katmanlı bir düzen içinde sıralanan metamorfik, volkano-sedimanter ve çökellerden (sedimanter) oluşan kayaç birimlerini içermektedir. Çalışmada, 1:25.000 ölçekli topografik harita, uydu görüntüsü, jeoloji haritası ve arazi gözlemlerinden yararlanılarak 15 adet toprak profili açılarak tanımlanmış ve horizon esasına göre toprak örnekleri alınmıştır. Toprak örnekleri üzerinde yapılan fiziksel, kimyasal ve verimlilik analizleri sonucunda elde edilen verilere göre, Toprak Taksonomisi (Soil Taxonomy) ve Dünya Referans Sistemine (FAO-WRB) göre sınıflandırma yapılmıştır. Çalışma alanında, Toprak Taksonomisine göre iki ordo, dört alt ordo, dört büyük grup ve sekiz alt grup altında toplanan toplam on beş toprak serisi ve FAO-WRB sistemine göre 8 referans toprak grubu saptanmıştır. Tanımlanan 15 toprak serisi, zayıf gelişim gösteren Entisol (10 seri) ve gelişimi yeni başlamış Inceptisol (5 seri) ordolarına aittir. Üretilen haritalarda, alanın %63.01’lik kısmını Entisoller oluştururken, geri kalan %35.68 kısmında Inceptisoller yer almaktadır. Elde edilen sonuçlara çalışma alanında, seri ve faz düzeyinde detaylandırılarak oluşturulan temel toprak haritası, havza topraklarının sürdürülebilir yönetimi için önemli bir bilimsel altyapı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yarı kurak ekosistem , toprak etüt ve haritalama , CBS , toprak sınıflandırması

Destekleyen Kurum

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi BAP Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

FDK-2020-8962

Teşekkür

Bu çalışma, birinci yazarın ikinci yazar danışmanlığında gerçekleştirdiği “Yarı Kurak İklim Koşullarında Buğday-Arpa Yetiştiriciliği İçin Arazi Uygunluk Sınıflaması ve Ekonomik Değerlendirme” başlıklı doktora tezinden bazı veriler kullanılarak üretilmiştir. Ayrıca, bu çalışma Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi BAP Koordinasyon Birimi tarafından FDK-2020-8962 No’lu proje olarak desteklenmiştir.

Detailed survey-mapping and classification of soils formed in a semi-arid region

Öz

This study aims to map, classify, and determine the characteristics of the soils in Alaköy and Atmaca neighborhoods, located within the borders of Tuşba district of Van province, which has a semi-arid ecosystem. The study area covers approximately 4206.82 hectares. In this region, where continental climate prevails, the soil temperature regime is determined as Mesic and the soil moisture regime as Dry Xeric according to the Newhall simulation model. Formed over a wide geological time span from the Paleozoic to the Quaternary, the area contains rock units consisting of metamorphic, volcano-sedimentary, and sedimentary rocks arranged in a layered order, exhibiting a complex tectonic relationship. In the study, 15 soil profiles were opened and defined using a 1:25,000 scale topographic map, satellite imagery, geological map, and field observations, and soil samples were taken according to the horizon principle. Based on data obtained from physical, chemical, and fertility analyses of soil samples, classification was performed according to Soil Taxonomy and the World Reference System (FAO-WRB). In the study area, a total of fifteen soil series were identified, grouped under two orders, four suborders, four major groups, and eight subgroups according to Soil Taxonomy, and eight reference soil groups according to the FAO-WRB system. The 15 identified soil series belong to the Entisol (10 series) and Inceptisol (5 series) orders, which show poor development and have just begun to develop. In the maps generated, Entisols constitute 63.01% of the area, while Inceptisols occupies the remaining 35.68%. The basic soil map created in the study area, detailed at the series and phase level, provides an important scientific infrastructure for the sustainable management of basin soils.

Anahtar Kelimeler

Semi arid ecosystem , soil survey and mapping , GIS , soil classification

Destekleyen Kurum

Van Yuzuncu Yil University BAP Coordination Unit

Proje Numarası

FDK-2020-8962

Teşekkür

This study was produced using data from the doctoral dissertation titled "Land Suitability Classification and Economic Assessment for Wheat-Barley Cultivation in Semi-Arid Climate Conditions," conducted by the first author under the supervision of the second author. This study was also supported by the BAP Coordination Unit of Van Yüzüncü Yıl University under project number FDK-2020-8962.

Kaynakça

• Bayraklı F, 1987. Toprak ve Bitki Analizleri, Samsun: OMÜ Yay. No: 17.
• Blake GR, Hartge KH, 1986. Bulk density. In Methods of soil analysis: Part 1—physical and mineralogical methods (2nd ed., pp. 363-375). American Society of Agronomy, Soil Science Society of America.
• Bouyoucos GJ. 1951. A recalibration of the hydrometer method for making mechanical analysis of soils. Agronomy Journal, 43(9): 434-438.
• Dinç U, Şenol S. 2001.Toprak Etüd ve Haritalama Ders Kitabı. Ç. U. Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü. Adana.
• Dinç, U., Şenol, S., Kapur, S., Atalay. İ., Cangir, C., 1997. Türkiye Toprakları. Ç.Ü. Yayınları, Ders Kitabı, No 12. Çukurova Üniversitesi Basımevi.
• FAO, 2014. World Reference Base For Soil Resources, International Soil Classification System For Naming Soils And Creating Legends For Soil Maps. Report No: 106, Rome, Italy.
• Güneş A, İnal A, Alpaslan M. 1996. Effect of Salinty on Stomal Resistance, Proline, and Mineral Composition of Pepper. Journal of Plant Nutrition 19 (2): 389-396.
• Hartemink AE, Zhang Y, Bockheim JG, Curi N, Silva SHG, Grauer-Gray J, Krasilnikov P. 2020. Soil horizon variation: A review. Advances in agronomy, 160(1), 125-185.
• IUSS Working Group WRB. 2022. World reference base for soil resources. International soil classification system for naming soils and creating legendsfor soil maps (4th ed.). International Union of Soil Sciences (IUSS). https://www3.ls.tum.de/boku/?id=1419
• Kacar B. 1994. Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri, III. Toprak Analizleri. A.Ü.Z.F. Eğitim Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları, No:3, Ankara, 1-705
• Klute A, Dirksen C. 1986. Hydraulic conductivity and diffusivity: Laboratory methods. In: A. Klute (Ed.), Methods of Soil Analysis-Part 1: Physical and Mineralogical Methods, American Society of Agronomy, Madison, pp. 687-734.
• Koca YK. 2025. Altordo düzeyinde sınıflandırılmış topraklarda bitki besin elementleri düzeylerindeki değişimler. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 13(1), 33-44.
• Lillesand TM, Kiefer RW, Chipman JW. 2008. Remote Sensing and image interpretation, 6th edition, John Wiley & Sons, Hoboken.
• Lindsay WL, Norvell WA. 1978. Development Of Dtpa Soil Test For Zinc, İron, Manganese And Copper, Soil Science Society of America Journal, 42: 421-428.
• MGM 2021. Meteoroloji Genel Müdürlüğü iklim istatistikleri. Tarım ve Orman Bakanlığı: Ankara, Türkiye.
• MTA 2007. Van İlinin Yerbilim Verileri. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara. Odabaşi YB, Gözükara G, Yalçın B, Dengiz O. 2024. Akdeniz ekosistem koşulları altında oluşmuş toprakların sınıflaması ve dağılımlarının belirlenmesi: Kemalpaşa Havzası örneği. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 12(2), 104-117.
• Qi X, Fu J. 2025. Optimize the farming system to improve the physical and chemical properties of soil in Northeast China, thereby increasing maize yield. Frontiers in Plant Science, 16, 1626882.
• Rhoades JD. 1982. Cation exchange capacity. In Methods of soil analysis: Part 2—Chemical and microbiological properties (2nd ed., pp. 149-157). American Society of Agronomy, Soil Science Society of America.
• Richards LA. 1954. Diagnosis and improvement of saline and alkali soils. U.S. Department of Agriculture. Sarğın B, Karaca S. 2023. Land suitability assessment for wheat-barley cultivation in a semi-arid region of Eastern Anatolia in Turkey. PeerJ, 11, e16396.
• Soil Survey Staff. 1993. Soil Survey Manual, USDA., Handbook No: 18, Washington D.C.
• Soil Survey Staff. 1999. Soil Taxonomy. A Basic of soil classification for making and interpreting soil survey. U.S.D.A Handbook No: 436, Washington D.C.
• Soil Survey Staff. 2014. Keys To Soil Taxonomy. 12th Edition, USDA-Natural Resources Conservation Service, Washington D.C.
• TOVEP 1991. Türkiye Toprakları Verimlilik Envanteri. T.C. Tarım ve Orman Köy İşleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Van Wambeke AR. 2000. The newhall simulation model for estimating soil moisture and temperature regimes. Department of Crop and Soil Sciences. Cornell University, Ithaca, NY.