KAMU HARCAMALARINDA OECD ÜLKELERİ VE TÜRKİYE

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 9, 52 - 81, 30.06.2024

Tayfun Varnalı

https://doi.org/10.51727/tbj.1489103

Öz

Bu makalede, OECD ülkeleri ve Türkiye’nin kamu harcamaları derleme yöntemiyle karşılaştırılmıştır. Kamu harcamaları, ülkelerin ekonomik büyümesi ve refahı üzerinde kritik bir rol oynamaktadır. OECD ülkeleri genellikle gelişmiş ekonomilere sahipken, Türkiye’nin ekonomik gelişimi ve kamu harcamaları farklı dinamikler taşımaktadır.
Bu çalışma, 2010-2022 döneminde OECD ülkeleri ile Türkiye'nin kamu harcamalarını değerlendirerek ekonomik durumu analiz etmeyi hedeflemektedir. GSYH, işsizlik ve genel hükümet açığı üzerinden yapılan analizde, Almanya'nın güçlü ekonomisi ve düşen işsizlik oranlarına karşın Türkiye'nin 2018 sonrasında artan işsizlik ve dalgalanan GSYH performansıyla dikkat çekmektedir. Savunma harcamaları, eğitim, sağlık ve sosyal harcamaların GSYH içindeki payları da detaylı bir şekilde incelenmiştir.
Bu çalışmanın amacı, farklı ülkelerdeki kamu harcamalarının yapısı, dağılımı ve etkinliğini analiz ederek, Türkiye'nin OECD ortalamalarıyla karşılaştırıldığında benzerliklerini ve farklılıklarını ortaya koymaktır. Literatür taraması yöntemiyle yapılan bu analiz, mevcut politikaların etkinliğini değerlendirmekte ve iyileştirilmesi gereken alanları belirlemektedir. Analizlerin, kamu harcamalarının daha verimli yönetilmesine ve Türkiye’nin uluslararası rekabet gücünü artıracak stratejilere katkı sağlaması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kamu Harcamaları, Politika Geliştirmeleri, Bütçe Politikaları

Kaynakça

• Acar, T., & Topdağ, D. (2022). OECD ülkelerinde sefalet endeksi ve ekonomik kalkınma ekseninde sağlık harcamalarının belirleyicileri: Toplamsal olmayan sabit etkili panel kantil regresyon yaklaşımı. Journal of Social Policy Conferences (82), 267-286. https://doi.org/10.26650/jspc.2022.82.946640
• Akdeve, E., & Karagöl, E. T. (2013). Geçmişten günümüze Türkiye’de teşvikler ve ülke uygulamaları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(37).
• Aksoy, Ş. (1991). Kamu Maliyesi-Kamu Harcamaları, Kamu Gelirleri, Bütçe, Maliye Politikası. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Aktan, C. C., Dileyici, D., & Vural, İ. Y. (2006). Kamu Ekonomisi ve Kamu Politikası (2nd ed.). Seckin Yayıncılık.
• Altay C.(2020). Savunma harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Seçilmiş ülke grupları üzerinde bir uygulama (1993-2017). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Şırnak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Şırnak
• Arıman, Y. (2023). Birleşmiş Milletler sürdürebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda Türkiye ve OECD ülkelerinde eğitim harcamalarının analizi. Uluslararası İktisadi Ve İdari İncelemeler Dergisi ( 41 ), 213-231. https://doi.org/10.18092/ulikidince.1350224
• Aydan, S., & Arıkan, C. (2021). OECD ülkelerinde hastane yatış süresini etkileyen faktörlerin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 24(1), 127-138.
• Aydın, E., & Şeker, M. (2022). Bütçe şeffaflığı ve Türkiye. Maliye Çalışmaları Dergisi(67), 47-66. https://doi.org/10.26650/mcd2022-1088547
• Baltacı, N., & Hayaloğlu, P. (2021). Savunma harcamaları, ekonomik büyüme ve cari işlemler dengesi ilişkisi: Kırılgan ülkeler örneği. Uluslararası İktisadi Ve İdari İncelemeler Dergisi(31), 157-172. https://doi.org/10.18092/ulikidince.882046
• Batbaylı, Ş. (2022). Sağlık ekonomisi perspektifinde seçilmiş ülkelerin sağlık göstergelerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Anadolu Akademik Çevrimiçi Dergi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 43-57.
• Beceren, E., Balcı İzgi, B., & Fırat, E. (2021). Sağlık ve kalkınma ilişkisi OECD ülkelerinde sağlık harcamalarını belirleyen faktörler. Aksaray Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 1-10. https://doi.org/10.52791/aksarayiibd.915196
• ​Binarbaşı, M., & Yılmaz, H. H. (2023). OECD ülkeleriyle karşılaştırmalı bir çerçevede Türkiye’de kamu alımlarının maliye politikası bağlamında değerlendirilmesi. BİLTÜRK Journal of Economics and Related Studies, 5(Özel Sayı), 224-251. https://doi.org/10.47103/bilturk.1321395
• Bozçelik, EE (2021). Sosyal devlet perspektifinden Türkiye'de sosyal ve transfer harcamalarının iç ve dış borçlanma etkisi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 624-641. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.756222
• Buğra A., & Keyder, K. (2006), The Turkish welfare regime in transformation, Journal of European Social Policy, 16 (3).
• Bulutoğlu, K. (2008). Kamu Ekonomisine Giriş. Maliye ve Hukuk Yayınları.
• Çağan, S. (2023). Sosyal Harcamaların OECD Ülkelerindeki Belirleyicilerinin İncelenmesi. İzmir İktisat Dergisi, 38(4), 1123-1137. https://doi.org/10.24988/ije.1308288
• Çaylı, Ş., & Memiş, E. (2024). NATO ve Şanghay İşbirliği Örgütü üzerinden ABD ve Çin rekabetinin analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 15(41), 102-120. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1258993
• Çelik, A., & Koç, A. (2024). Asgari ücret ve ekonomik büyüme hızının emek ve sermaye gelirlerine etkisi: OECD ülkeleri için sistem GMM yaklaşımı. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 9(1), 145-170. https://doi.org/10.25229/beta.1309833
• Çetintürk, İ., & Gençtürk, M. (2020). OECD ülkelerinin sağlık harcama göstergelerinin kümeleme analizi ile sınıflandırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(26), 228-244. https://doi.org/10.21076/vizyoner.650681
• Dağ, M., & Çelik, M. (2018). Yatırım teşvikleri nedir? kavram ve kapsamı üzerine bir değerlendirme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 863-875.
• Dayar, H. (2022). Türkiye ve bazı OECD ülkelerinde bütçe giderlerinin gelişimi üzerine dönemsel bir değerlendirme. Igdir University Journal of Faculty of Economics and Administrative Sciences(8), 87-104.
• Devrim, F. (1999). Kamu maliyesine Giriş. Anadolu Matbaacılık
• Durmaz Bodur, N. (2022). Sosyal yardımların yaşlı refahı üzerindeki etkisi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 15(2), 57-73. https://doi.org/10.46414/yasad.1177824
• Edizdoğan, N., Çetinkaya, Ö. & Gümüş, E. (2019). Kamu maliyesi (10. Baskı). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Engin, R., & Öksüz, M. (2023). Seçilmiş OECD ülkelerinde bütçe şeffaflığını etkileyen mali faktörlerin analizi. Alanya Akademik Bakış, 7(3), 1141-1160. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1221611
• Ergen, Z. (2016). Kamu mali yönetiminde yeniden yapılanma: Muhasebe-İ Umumiye Kanunundan 5018 sayılı kanuna bütçe ve harcama usullerinde dönüşüm. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 8 (1), 93-115.
• Erikli, S., & Türkoğlu, S. P. (2021). OECD ülkelerinin işgücü piyasası performans analizi. Journal of Social Policy Conferences(80), 299-320.
• Ersezer, D. (2006). Gelir dağılımı politikası ve araçları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 16(1),255-268
• Ersin, İ., & Baş, H. (2019). Güney Avrupa refah ülkelerinde sosyal harcamalar ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 9(1), 193-213. https://doi.org/10.32331/sgd.582752
• Goker, Z. (2008). Different aspects on public goods definition. Maliye Dergisi, (155), 108–118.
• Gough, Ian (1996), Social Assistance in Southern Europe, Sosyal Politika Yazıları, der. Buğra, A., Keyder, Ç., (Çev. Burcu Yakut-Çakar ve Utku Barış Balaban), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Gökovalı, U., & Bahar, O. (2006). Contribution of tourism to economic growth in mediterrranean countries: a panel data approach. Anatolia An International Journal of Tourism And Hospitality Research, 17(2), 155–168.
• Güneş, M., & Demir, M. (2024). Türkiye ve seçilmiş OECD ülkelerinde kamu sağlık harcamalarının gelişimi üzerine karşılaştırmalı bir değerlendirme (2010-2022). R&S - Araştırma Çalışmaları Anadolu Dergisi, 7(1), 29-71. https://doi.org/10.33723/rs.1414620
• Gürsoy, E.,S. K. (2019). Gelişmişliğin savunma harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Balıkesir
• IMF Datasets (2021).Imf Data, https://www.imf.org/en/Data. Erişim Tarihi:25.12.2023
• Kahreman, Y. (2023). OECD ülkelerinin ekonomik performanslarının CRITIC-MABAC yöntemi ile ölçülmesi. Uluslararası Bankacılık Ekonomi Ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 96-122. https://doi.org/10.52736/ubeyad.1233456
• Karagöz, B. (2021). Neoklasik paradigmanın siyasal akımlara etkisinin değerlendirilmesi. Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1-2), 1-14.
• Karakurt, B. (2011). Küresel mali krizi önlemede maliye politikasının rolü ve Türkiye’nin krize maliye politikası cevabı. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 24(2), 167-195.
• Kayalıdere, G., & Şahin, H. (2014). Sosyal devlet anlayışı çerçevesinde Türkiye'de sosyal koruma harcamalarının gelişimi ve yoksulluk. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi 2(2), 57-75.
• Kenanoğlu, M. E., & Aydın, M. (2022). Cepten yapılan sağlık harcamaları ile yoksulluk ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Sosyal Siyasal Ve Mali Araştırmalar Dergisi, 2(2), 80-101.
• Kirmanoğlu, H. (2021). Kamu Ekonomisi Analizi. İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım.
• Koca, D. (2022). 2000-2020 yılları arasında G7 ülkeleri ve Türkiye’nin işgücü piyasası yapısının ve aktif işgücü piyasası politikalarının karşılaştırmalı analizi. Journal of Social Policy Conferences(83), 101-140. https://doi.org/10.26650/jspc.2022.83.1008072
• Köse, A. (2022). OECD ülkelerinin sağlık göstergeleri açısından kümeleme analizi yöntemine göre değerlendirilmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(4), 2010-2021. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1080274
• Mart, Ö. A., & Kartal, S. (2021). Türkiye’deki eğitim harcamalarının değerlendirilmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 37-53. https://doi.org/10.21666/muefd.744910
• Nadaroğlu, H. (2000). Kamu Maliyesi Teorisi. Beta Basım ve Yayım.
• OECD (2021a), Social spending (indicator). doi: https://data.oecd.org/socialexp/social-spending.htm. Erişim Tarihi: 10.07.2021
• OECD (2023a). Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH), https://data.oecd.org/gdp/gross-domestic-product-gdp.htm. Erişim Tarihi:20.12.2023
• OECD (2023b). İşsizlik Oranı, https://data.oecd.org/unemp/unemployment-rate.htm. Erişim Tarihi:25.12.2023
• OECD (2023c). Genel Hükümet Açığı, https://data.oecd.org/gga/general-government-deficit.htm#indicator-chart. Erişim Tarihi:26.12.2023.
• OECD (2023d). Genel Devlet Harcamaları, https://data.oecd.org/gga/general-government-spending.htm#indicator-chart . Erişim Tarihi:20.12.2023.
• OECD (2023e).Eğitime Yönelik Kamu Harcamaları, https://data.oecd.org/eduresource/public-spending-on-education.htm#indicator-chart. Erişim Tarihi:28.12.2023.
• OECD (2023f). Sağlık Harcamaları, https://data.oecd.org/healthres/health-spending.htm. Erişim Tarihi:28.12.2023
• OECD (2023g). Sağlık harcamaları Toplam, ABD doları/kişi, 2010 – 2022 https://data.oecd.org/chart/7jT3. Erişim Tarihi:28.12.2023
• OECD (2023h).İlaç Harcamaları, https://data.oecd.org/healthres/pharmaceutical-spending.htm#indicator-chart. Erişim Tarihi:28.12.2023
• OECD (2023ı).Hastane Yatakları, https://data.oecd.org/healtheqt/hospital-beds.htm. Erişim Tarihi:28.12.2023.
• OECD (2023i).Sosyal Harcamalar, https://data.oecd.org/socialexp/social-spending.htm. Erişim Tarihi:28.12.2023
• OECD (2023j). The OECD Social Benefits to Households Database, https://data.oecd.org/socialexp/social-benefits-to-households.htm. Erişim Tarihi:28.12.2023
• OECD (2023k). Emeklilik Harcamaları, https://data.oecd.org/socialexp/pension-spending.htm#indicator-chart. Erişim Tarihi:28.12.2023
• OECD (2023l). Aile Kamu Harcamalarına Fayda Sağlıyor, https://data.oecd.org/socialexp/family-benefits-public-spending.htm#indicator-chart. Erişim Tarihi:28.12.2023
• OECD (2023m).Hanelere Sağlanan Sosyal Yardımlar, https://data.oecd.org/socialexp/social-benefits-to-households.htm#indicator-chart. Erişim Tarihi:28.12.2023
• OECD (2023n). İş Göremezlik İçin Kamu Harcamaları, https://data.oecd.org/socialexp/public-spending-on-incapacity.htm#indicator-char. Erişim Tarihi:28.12.2023
• Ourworldindata (2018). Silahlı Kuvvetler Personelinin Toplam Nüfus İçindeki Payı Nüfus-2018, https://ourworldindata.org/military-personnel-spending. Erişim Tarihi: 13.12.2023
• Ourworldindata (2019). Silahlı Kuvvetler Personeli, https://ourworldindata.org/military-personnel-spending. Erişim Tarihi: 13.12.2023
• Ourworldindata (2020a). Askeri Harcamaların GSYH İçindeki Payı -2020, https://ourworldindata.org/military-personnel-spending (Erişim Tarihi: 13.12.2023)
• Ourworldindata (2020b). Askeri Harcamalar-2020, https://ourworldindata.org/military-personnel-spending. Erişim Tarihi: 13.12.2023
• Ömür, Ö., & Giray, F. (2016). Kamusal mal ve hizmet olarak eğitim hizmeti ve harcamaları: Türkiye ve diğer OECD ülkeleri karşılaştırması. MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4), 129-160.
• Önder, H. (2022). NATO üyelerinin %2’lik savunma harcama hedefine yakınsamasının sınanması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 25(2), 694-702. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.1177073
• Önder, İ. (1974) Türkiye’de Kamu Harcamalarının Seyri: 1927-1967, İstanbul, İktisat Fakültesi Yayınları.
• Pehlivan, O. (2015). Kamu Maliyesi. Celepler Matbaacılık.​
• Pınar ,Ö., K. (2022). Sağlık ve kalkınma ilişkisi: OECD ülkelerin karşılaştırmalı analizi. Doktora Tezi. Trakya Üniversitesi. Edirne
• Rosen, S. H. (2008). Public Finance. McGraw Hill International Edition
• Roth, G. (1987). The Private Provision of Public Services. Oxford University Press.
• SBB (2022) Yıllık Ekonomik Rapor, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/10/Yillik-Ekonomik-Rapor-2022.pdf Erişim Tarihi:28.12.2023.
• Şahin, K., & Cezlan, E. Ç. (2023). OECD ülkelerinin sağlık göstergeleri ve sağlık finansman modellerinin karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 41(1), 44-61. https://doi.org/10.17065/huniibf.1096257
• Taylor-Gooby, P. (2002). The silver age of the welfare state: Perspectives on resilience. Journal of Social Policy, 31(4): 597-621.
• Türkmen, E.(2022). OECD ve LEGATUM refah endeksi verileri ışığında Türkiye’nin sosyal devlet sınıflandırmasındaki yeri ve durumunun tespiti. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Kapadokya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Nevşehir.
• Uğur, A. (2020). Erdemli bir mal olarak kan ve kök hücre bağışı yapan gerçek kişilere vergi indirimi sağlanması. Alanya Akademik Bakış Dergisi, 4(2), s. 369-380.
• WB (2023). Out-Of-Pocket Expenditure (% Of Current Health Expenditure), https://databank.worldbank.org/reports.aspx?source=2&series=SH.XPD.OOPC.CH.ZS&country=#. Erişim Tarihi:28.12.2023.
• Yağtu, G. & Sezgin, Ş. (2019). Türkiye’de savunma harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6 (8), 1-13. https://doi.org/pub/asead/issue/49602/626389
• Yalçın, A. Z. (2009). Küresel çevre politikalarının küresel kamusal mallar perspektifinden değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 288-309.
• Yalçın, A. Z., Yılmaztürk, A., & Yıldız, F. (2023). Kamu eğitim harcamalarının gelir eşitsizliğini azaltıcı etkisi: Seçilmiş OECD ülkeleri örneği (2010 - 2019). Yönetim Bilimleri Dergisi, 21(48), 248-274. https://doi.org/10.35408/comuybd.1239358
• Yardımcıoğlu, F., & Yayla, YE (2020). Sosyal harcamaların gelir dağılımı üzerindeki etkisi: Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri örneği. Gümrük Ve Ticaret Dergisi, 7(19), 34-48.
• Yılmaz, Ö. & Kaya, V. (2005). Kamu harcama çeşitleri ve ekonomik büyüme ilişkisi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5 (9), 257-271.