Leaders who have made a turning point in history with their decisions, and who have influenced the fate of their country and society have emerged. One of these leaders was Stalin, who headed the Union of Soviet Socialist Republics (USSR). The leader of the Communist Party of the USSR, who managed to created a “cult of Stalin” with his presence in the social sphere, has made some political decisions both in the union and in the countries outside in the Union. In the regions where the Soviet Union was active, the cleansing of elements that would threaten Stalin’s rule, socialist ideology and political structure was raised; leading figures in society that could have led the spread of the idea of the nation have been liquidated.
The policy, which is included in the literature under different nomenclatures such as purge, cleanliness, great terror, and represia, has caused the deaths of thousands of people, including the leaders of society. In countries, people who have made or can make an impact in society in fields such as politics, literature, art and science have been tried and sentenced under this policy. The subject of the study are the names that have been repressed in Azerbaijan and Mongolia. The degree to which these names have an impact in the social sphere after independence, and to what extent they were represented in the urban area was carried out in this research.
A., Dumburay: Zalhaan Tseerlüülelt (BNMAU-d 1930-1940-ööd Ond Bolson Helmegdüülelt), Urlah Erdem Yayınevi, Ulaanbaatar, 1997.
Akalın, Şükrü Halûk: Kurşuna Dizilen Şair Mikayıl Müşfik 110 Yaşında, Türk Yurdu, No: 372, 2018, s. 81-86.
Akiner, Shirin: Sovyet Müslümanları, Çev. Tufan Buzpınar, Ahmet Mutu, İnsan Yayınları, İstanbul, 1995.
Akpınar, Yavuz, İhsan Murat Yıldırım, Sabahattin Çağın: Mehmed Emin Resulzade: Azerbaycan Cumhuriyeti (Keyfiyyet-i teşekkülü ve şimdiki vaziyeti), İstanbul, 1990.
Batbayar, Baabar: “Tusgar Togtnold Zolison Guçin Myangan Ami”, Mongol Dahi Uls Töriyn Helmegdüülelt /1921-1940 on, haz. Gerelt-od Ts., Konrad Adenauersan Yayınevi, Ulaanbaatar, 2010, s. 20-23.
Bayramov, Aslan: Tarixi Faciələrimiz: Deportasiya, Repressiya və Soyqırım, Sumqayıt Dövlət Üniversiteti Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası, Sumqayıt, 2015.
Bulag, U. E.: “Independence as Restoration: Chinese and Mongolian Declarations of Independence and the 1911 Revolutions”, The Asia-Pasific Journal, C. X, No: 52, 2012, s. 1-16.
C., Boldbaatar: “Mongol Dahi Uls Töriin Helmegdüülelt, Tüüniy Hor Urşig, Ür Dagavar”, Uls Töriin Helmegdüülelt: Şaltgaan, Ür Dagavar, Surgamc, Haz. Daş-Oçir S., Konrad Adenauersan Yayınevi, Ulaanbaatar, 2017, s. 26-44.
C., Boldbaatar, Sancdorc M., Şirendev B., Mongol Ulsıın Tüüh, C. V, Admon Yayınevi, Ulaanbaatar, 2003.
Camalov, Kamal: “Repressiya qurbanı olan ədiblərimizin ana dili tədrisinin zəruriliyi uğrunda mübarizəsi”, Azərbaycan Dili Və Ədəbiyyat Tədrisi , No: 267, 2021, s. 90-104.
Gasımova, Mehriban: Azerbaycan’da Milli Kimliğin Oluşumunda Dinin Rolü, T.C Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı Felsefe ve Din Bilimleri Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2006.
H., Mönhbaatar: “Baytsaalt ba Eruu Şüült”, Mongol Dahi Uls Töriyn Helmegdüülelt/1921-1940 On, Haz. Gerelt-od Ts., Konrad Adenauersan Yayınevi, Ulaanbaatar, 2010, s. 60-75.
Həsənli, Cəmil: Sovet Dövründə Azərbaycanın Xarici Siyasəti (1920-1939), Adiloğlu, Bakı, 2012.
Hosking, Geoffrey: Rusya ve Ruslar, Çev. Kezban Acar, İletişim Yayınevi, İstanbul 2015.
Hüseynov, Rafael: Vaxtan uca (Hüseyn Cavid və Müslüm Maqomayev haqqında), İşıq Yayınları, Bakı, 1987.
İ., Budbayar: “Uls Töriyn Helmegdüülelt, Tüüniy Hor Urşig”, XX Zuunıı Mongol Uls, Ed. Sühbaatar D., Mönhiyn Üseg Yayınevi, Ulaanbaatar, 2017, s. 105-121.
İ., Semçig: “Genden, Demidiyn Esergüü Hereg Gegçiyn Tuhay”, Mongolıın Tüüh (ХХ Zuun), Ed. Ariuntogos D., C. II, Admon Yayınevi, Ulaanbaatar, 2004.
-------------: “Horloogiyn Çoybalsan”, XX Zuunıı Mongolıın Tüüht Hümüüs, Uls Töriin Hörög-1, Yay. Baasandorc Ts., Soyombo Yayınevi, Ulaanbaatar, 2007, s. 312-323.
-------------: “Lhümbiyn Hereg gegç Zohiomol Hergiyn Uçir Şaltgaanııg Sudlahuy”, Mongol Dahi Uls Töriyn Helmegdüülelt/1921-1940 On, Haz. Gerelt-od Ts., Konrad Adenauersan Yayınevi, Ulaanbaatar, 2010, s. 160-174.
İbrahimova, G. İ.: “Qadın Klubları (1920-1930-Cu İllər)”, Bakı Universitetinin Xəbərləri, Humanitar Elmlər Seriyası, No: 4, 2009, s. 99-104.
İsmailov, Əldar: “Sovetskiy Gasudarstvennıy Terrorizm vı Azerbaydjane”, Kavkaz i Globalizatsiya, C. IV, No: 1-2, 2010, s. 194-205.
Saray, Mehmet: Yeni Türk Cumhuriyetleri Tarihi, TTK Yayınevi, Ankara, 2014.
Sevim, Emre: Rethinking Roots Of Socialist City, Middle East Technical University, Approval of the thesis of Master of Science in Urban Design in City and Regional Planning Department, Ankara, 2015.
Süleymanlı, Ebulfez: Milletleşme Sürecinde Azerbaycan Türkleri, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2006
Tarihte kararlarıyla dönüm noktası oluşturan, bulundukları ülkenin ve toplumun kaderine etki eden liderler ortaya çıkmıştır. Bu liderlerden biri de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne (SSCB) başkanlık yapmış Stalin’dir. Toplumsal alandaki varlığı ile bir “Stalin kültü” oluşturmayı başaran SSCB Komünist Partisi genel başkanı hem birlik içerisindeki hem de birlik dışarısındaki ülkelerde birtakım politik kararlara imza atmıştır. Sovyetler Birliği’nin etkin olduğu bölgelerde Stalin hâkimiyetini, sosyalist ideolojiyi, siyasi yapılanmayı tehdit edecek unsurların temizlenmesi gündeme gelmiş; ulus fikrinin yayılmasına ön ayak olabilecek toplumun önde gelen isimleri tasfiyeye uğramıştır.
Literatürde tasfiye, temizlik, büyük terör, represiya gibi farklı isimlendirmelerle yer alan bu politika, aralarında toplumun önde gelenlerinin de bulunduğu binlerce kişinin ölümüne neden olmuştur. Ülkelerde siyaset, edebiyat, sanat, bilim gibi alanlarda toplumda etki yaratmış ya da yaratabilecek isimler bu politika kapsamında yargılanarak çeşitli cezalara çarptırılmışlardır. Çalışmanın konusu Azerbaycan ve Moğolistan’da represiyaya uğrayan isimlerdir. Bu isimlerin bağımsızlıktan sonra toplumsal alanda ne düzeyde etkiye sahip olduklarına, kentsel alanda ne ölçüde temsil edildiklerine dikkat çekilmiş bu düzlemde araştırma gerçekleştirilmiştir.
A., Dumburay: Zalhaan Tseerlüülelt (BNMAU-d 1930-1940-ööd Ond Bolson Helmegdüülelt), Urlah Erdem Yayınevi, Ulaanbaatar, 1997.
Akalın, Şükrü Halûk: Kurşuna Dizilen Şair Mikayıl Müşfik 110 Yaşında, Türk Yurdu, No: 372, 2018, s. 81-86.
Akiner, Shirin: Sovyet Müslümanları, Çev. Tufan Buzpınar, Ahmet Mutu, İnsan Yayınları, İstanbul, 1995.
Akpınar, Yavuz, İhsan Murat Yıldırım, Sabahattin Çağın: Mehmed Emin Resulzade: Azerbaycan Cumhuriyeti (Keyfiyyet-i teşekkülü ve şimdiki vaziyeti), İstanbul, 1990.
Batbayar, Baabar: “Tusgar Togtnold Zolison Guçin Myangan Ami”, Mongol Dahi Uls Töriyn Helmegdüülelt /1921-1940 on, haz. Gerelt-od Ts., Konrad Adenauersan Yayınevi, Ulaanbaatar, 2010, s. 20-23.
Bayramov, Aslan: Tarixi Faciələrimiz: Deportasiya, Repressiya və Soyqırım, Sumqayıt Dövlət Üniversiteti Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası, Sumqayıt, 2015.
Bulag, U. E.: “Independence as Restoration: Chinese and Mongolian Declarations of Independence and the 1911 Revolutions”, The Asia-Pasific Journal, C. X, No: 52, 2012, s. 1-16.
C., Boldbaatar: “Mongol Dahi Uls Töriin Helmegdüülelt, Tüüniy Hor Urşig, Ür Dagavar”, Uls Töriin Helmegdüülelt: Şaltgaan, Ür Dagavar, Surgamc, Haz. Daş-Oçir S., Konrad Adenauersan Yayınevi, Ulaanbaatar, 2017, s. 26-44.
C., Boldbaatar, Sancdorc M., Şirendev B., Mongol Ulsıın Tüüh, C. V, Admon Yayınevi, Ulaanbaatar, 2003.
Camalov, Kamal: “Repressiya qurbanı olan ədiblərimizin ana dili tədrisinin zəruriliyi uğrunda mübarizəsi”, Azərbaycan Dili Və Ədəbiyyat Tədrisi , No: 267, 2021, s. 90-104.
Gasımova, Mehriban: Azerbaycan’da Milli Kimliğin Oluşumunda Dinin Rolü, T.C Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı Felsefe ve Din Bilimleri Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2006.
H., Mönhbaatar: “Baytsaalt ba Eruu Şüült”, Mongol Dahi Uls Töriyn Helmegdüülelt/1921-1940 On, Haz. Gerelt-od Ts., Konrad Adenauersan Yayınevi, Ulaanbaatar, 2010, s. 60-75.
Həsənli, Cəmil: Sovet Dövründə Azərbaycanın Xarici Siyasəti (1920-1939), Adiloğlu, Bakı, 2012.
Hosking, Geoffrey: Rusya ve Ruslar, Çev. Kezban Acar, İletişim Yayınevi, İstanbul 2015.
Hüseynov, Rafael: Vaxtan uca (Hüseyn Cavid və Müslüm Maqomayev haqqında), İşıq Yayınları, Bakı, 1987.
İ., Budbayar: “Uls Töriyn Helmegdüülelt, Tüüniy Hor Urşig”, XX Zuunıı Mongol Uls, Ed. Sühbaatar D., Mönhiyn Üseg Yayınevi, Ulaanbaatar, 2017, s. 105-121.
İ., Semçig: “Genden, Demidiyn Esergüü Hereg Gegçiyn Tuhay”, Mongolıın Tüüh (ХХ Zuun), Ed. Ariuntogos D., C. II, Admon Yayınevi, Ulaanbaatar, 2004.
-------------: “Horloogiyn Çoybalsan”, XX Zuunıı Mongolıın Tüüht Hümüüs, Uls Töriin Hörög-1, Yay. Baasandorc Ts., Soyombo Yayınevi, Ulaanbaatar, 2007, s. 312-323.
-------------: “Lhümbiyn Hereg gegç Zohiomol Hergiyn Uçir Şaltgaanııg Sudlahuy”, Mongol Dahi Uls Töriyn Helmegdüülelt/1921-1940 On, Haz. Gerelt-od Ts., Konrad Adenauersan Yayınevi, Ulaanbaatar, 2010, s. 160-174.
İbrahimova, G. İ.: “Qadın Klubları (1920-1930-Cu İllər)”, Bakı Universitetinin Xəbərləri, Humanitar Elmlər Seriyası, No: 4, 2009, s. 99-104.
İsmailov, Əldar: “Sovetskiy Gasudarstvennıy Terrorizm vı Azerbaydjane”, Kavkaz i Globalizatsiya, C. IV, No: 1-2, 2010, s. 194-205.
Saray, Mehmet: Yeni Türk Cumhuriyetleri Tarihi, TTK Yayınevi, Ankara, 2014.
Sevim, Emre: Rethinking Roots Of Socialist City, Middle East Technical University, Approval of the thesis of Master of Science in Urban Design in City and Regional Planning Department, Ankara, 2015.
Süleymanlı, Ebulfez: Milletleşme Sürecinde Azerbaycan Türkleri, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2006
Bayrakdar, Oğuz Kağan, ve Samet Kalyoncu. “BÜYÜK TASFİYENİN ETKİ VE SONUÇLARI BAKIMINDAN ÜLKE EKSENLİ BİR KARŞILAŞTIRMA: AZERBAYCAN VE MOĞOLİSTAN”. Türk Dünyası Araştırmaları 132, sy. 260 (Aralık 2022): 159-88. https://doi.org/10.55773/tda.1104528.