TÜRK DÜNYASI UNESCO GASTRONOMİ ŞEHİRLERİNDEN LENKERAN’IN (AZERBAYCAN) “GELENEKSEL YEMEKLERDE KULLANILAN YÖRESEL (ENDOJEN) MALZEMELER” KRİTERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2023, , 233 - 254, 09.12.2023

Gülbahar Bilgin Konokman

https://doi.org/10.55773/tda.1280718

Öz

UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı, UNESCO’nun 2004’de başlattığı bir girişimdir. İçerdiği temalardan biri de gastronomidir. Gastronomi temasıyla Türk Dünyası’ndan 2015’te Gaziantep, 2017’de Antakya, 2019’da Afyonkarahisar; 2021’de Lenkeran (Azerbaycan) üye olmuştur. Hazar Denizi’nin kıyısındaki Lenkeran zengin mutfağı ile dünyada hak ettiği değeri bulmuştur. Konuğu doyurma Türk misafirperverliğinin bir parçasıdır. Diğer dillerde olmayan “tanrı misafiri” deyimi de sözlüklere Türk coğrafyasından bir hediyedir. Güçlü mutfaklara sahip pek çok Türk şehri, UNESCO gastronomi şehri olma yolunda hak ettiği değeri bulmak için
çaba göstermektedir. Bu çalışmada UNESCO’nun Yaratıcı Şehirler Ağı çerçevesinde belirlediği, bir şehrin gastronomi şehri olabilmesi için taşıması gereken 8 kriterden biri olan “geleneksel yemeklerde kullanılan yöresel (endojen) malzemeler” kriterini Türk Gastronomi Şehri Lenkeran mutfağında araştırmak amaçlanmıştır. Bu kapsamda Hazar Denizi’nden çıkan Kütüm Balığı, erikten yapılan palçık turşusu ve
lavaşanası, narşarab, zerdeçal, safran, aspir, dev semaver ve çay bardağıyla şehrin sembolü olan çay, feijoa meyvesi, ham üzümden elde edilen abgora ile kaynak ve yeraltı suları konu edilmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Gastronomi turizmi açısından yerel kültürün ve şehrin doğal halinin korunması bilinciyle çalışmanın Lenkeran’ın tanıtımına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk Dünyası,, UNESCO Gastronomi Şehri,, Türk Kültürü,, Lenkeran,, Geleneksel Yemekler,

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• AKTAŞ, Cihan: Azize’nin Son Günü, Kapı Yayınları, İstanbul, 2005.
• ALAKBAROVA, Aysel: Azerbaycan’ın Güney Bölgesinin (Lenkeran Bölgesi) Turizm Arz Olanakları ve Halkın Turizme Bakış Açısı, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı Turizm İşletmeciliği Programı Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• ALİYEV, Ramil: Azerbaycan Folkloru (Janr Sistemi ve Teorik Açıklamalar), İKSAD Publishing House, Bakü, 2021.
• ALTUNBAY, Müzeyyen: Temel Bir Değer Olarak Dede Korkut’ta Misafirperverlik ve İzzeti İkram, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 56, Yıl: 2016,
• s. 359-371. ASLANOVA, Laman: Geçmişten Bugüne Azerbaycan’da Yer Adları, Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• BAYTOP, Turhan: Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi (Geçmişte ve Bugün), İstanbul Üniversitesi Eczacılık) Fakültesi Yayını, İstanbul, 1984.
• BUCAK, Turgay ve ARACI, Ülker Erdoğan: Türkiye’de Gastronomi Turizmi Üzerine Genel Bir Değerlendirme, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 16, sayı: 30, Yıl: 2013, s. 203- 216.
• CEYLAN, Ömür: Taşranın Altın Çiçeği Safran, Osmanlı Tarihi Araştırmaları XXVI, Prof. Dr. Mehmet Çavuşoğlu’na Armağan II, İstanbul, 2005, s. 2-11.
• CHİ, Geng-Qing Christina; CHUA, Lia Bee; OTHMAN, Mohhidin; KARİM, Muhammad Shahrim Ab.: Investigating the Structural Relationships Between Food Image, Food Satisfaction, Culinary Quality and Behavioral Intentions: The Case of Malaysia, International Journal of Hospitality & Tourism, Sayı: 14, Yıl: 2013, s. 99-120.
• DURLU Özkaya, Fügen; CAN, Ayşe: Gastronomi Turizminin Destinasyon Pazarlamasına Etkisi, Türk Tarım, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Dergisi, Temmuz Ağustos, Sayı 206, Yıl: 2012, s. 28-33.
• EERANG Park; KAEWTA Muangasame; SANGKYUN, Kim: ‘We and our stories’: Constructing Food Experiences In A UNESCO Gastronomy City, Tourism Geographies, 2021. EMİ-NOV, Zakir: Azerbaycan’ın Fiziki ve İktisadi Coğrafyası, Azerbaycan Elmler Akademiyası Coğrafya İnstitutu Basımevi, Baki, 2002.
• FATALİYEV, Tamerlan: Turizmin Ekonomik Büyümede Etkisi: Azerbaycan Örneği, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• FİSİNCANİ, Lənkəran fisincani resepti.фисинджан, (Çevrim içi) 23.09.2022.
• GERAY, Haluk: Toplumsal Araştırmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giriş İletişim Alanından Örneklerle, Siyasal Kitabevi, Ankara 2006.
• GARY, Green; PAUL, DOUGHERTY Michael. L: Localizing Linkages For Food And Tourism: Culinary Tourism As A Community Development Strategy, Community Development July, Sayı: 3, Yıl: 2008, s. 148-158.
• GÜNEL, Gökçe: Anadolu Selçuklu Dönemi’nde Anadolu’da İpek Yolu- Kervansaraylar- Köprüler, Kebikeç, Sayı: 29, Yıl: 2010, s. 133-146.
• HÜSEYNBALAOĞLU, Böyükağa; TALIŞLI, Mirhaşım: Lenkeran, Maarif Basımevi, Baki, 1995.
• KALAFAT, Yaşar: Lenkeran Folklor Müşaveresi ve Azerbaycan Halk Sufizmi, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, Yıl: 1998, s. 149-186.
• KARACA Özkan: Tarihin İz Dokunduğu ve Ses Verdiği Güzergah: İpek Yolu, TAD, Cilt: 41, Sayı: 71, 2022, s. 154-173. KIRAL, Bilgen: Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 15, Yıl: 2020, s.170-189.
• KOÇMAN, Asaf: Azerbaycan Coğrafyası, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir, 1994.
• MADEN, Tuğba Evrim: Azerbaycan’da Su Kıtlığı Ve Ermenistan İle Sarsang Rezervuarı Sorunu, Ermeni Araştırmaları, Sayı: 52, Yıl: 2015, s. 189-220.
• MECEK, Mehmet; Azerbaycan’ın Devlet Yapısı ve Taşra Yönetiminde Merkez-Yerel İlişkileri, BEÜ SBE Derg., Sayı: 7 (1), Yıl: 2018, s. 51-77.