MEMLÛK EMÎRİ SUNGUR EL-AŞKAR

Yıl 2019, Cilt: 123 Sayı: 242, - , 23.10.2019

Mehmet Şeker Süleyman Özbek

Öz

Devlet hayatında askerî hiyerarşinin çok etkin olduğu Memlûk
Devleti’nde, hiç kuşkusuz emîrlerin çok özel bir yeri bulunur. Memlûk
devletinin ilk dönemi olan Bahrî Memlûkler zamanında çok önemli emîrler
yetişmiş olup bunlardan birisi de Sungur el-Aşkar’dır. Sungur el-Aşkar, Eyyûbî
sultanı el-Melik es-Sâlih Necmeddin Eyyûb’un memlûklerinden birisidir. Sungur
el-Aşkar, Eyyûbîlerin yıkılışına, Bahrî Memlûklerin kuruluşuna ve aynı zamanda
Bahrî Memlûkler Dönemi’nin yaklaşık elli yılına tanıklık etmiş tecrübeli bir
emîrdir. Dolayısıyla Bahrî Memlûklerin hüküm sürdüğü süreçte meydana gelen bazı
olaylarda yer alması sebebiyle macerayla dolu bir hayat hikâyesi bulunur.
Memlûk-Ermeni ve Memlûk-İlhanlı münasebetleri içerisinde cereyan eden olaylarda
adından söz ettiren önemli simalardan birisi de Sungur el-Aşkar’dır. Sungur
el-Aşkar, Bahrî Memlûk sultanından bağımsız olarak Şam'a hâkim olduğunu belirtir ve orada sultanlığını ilan
eder. Bahrî Memlûklere karşı başlattığı hâkimiyet mücadelesini kaybeder.
Neticede başkaldırısından dolayı
önce affedilir sonrasındaysa idam edilir.

Anahtar Kelimeler

Sungur el-Aşkar, Memlûkler, İlhanlılar, Ermeniler

Kaynakça

• İBN ABDİZZÂHİR, el-Kâdî Muhyiddin, el-Ravz ez-Zâhir fî Sîret el-Melik ez-Zâhir, Nşr. S. F. Sadeque, Dacca 1956.
• ABD EL-BASIT, Nüzhe el-Esatin fî men Veliye Mısr min es-Selâtîn, Tah. M. Kemaleddin İzzeddin Ali, Kahire 1987.
• AKA, İsmail, “Timurlularda Hâkimiyet Anlayışı”, Prof. Dr. İsmail Aka Makaleler 2 (Hz. S. Yalçın, Ş. Gedikli) , Ankara 2005.
• AKTAN, Ali, “Memlûklerde Saltanat Değişikliği Usulü”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 9, s. 270-279, Erzurum 1990.
• ÂŞÛR, Saîd Abd el-Fettâh, el-‘Asr el-Memâlîkî fî Mısr ve eş-Şâm, Kahire 1976.
• BEZER, Gülay Öğün, “Şeyzer” İslâm Ansiklopedisi (TDV), C. XXXIX, s. 106-107, 2010 İstanbul.
• BOSWORTH, C.E. (1980). İslâm Devletleri Tarihi- Kronoloji ve Soykütüğü elkitabı, Çev. E.Merçil-M.İpşirli, İstanbul 1980.
• EBU’L-FİDÂ, ‘İmâd ed-Din İsmail b. Ali (1286). el-Muhtasar fî Ahbâr el-Beşer, Kahire 1286.
• ERDEM, İlhan, Türkiye Selçukluları-İlhanlı İlişkileri (1258-1308), (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 1995.
• GÜLER, Hatice, Memlûk Sultanlarının Alayları (1250-1517), İstanbul 2018.
• İBN HALDÛN, Abd er-Rahman, Mukaddime İbn Haldûn, Tahkîk: Hâmid Ahmed el-Tâhir, Kahire 2004.
• İBN HALLİKÂN, Ebu’l-Abbâs Şemseddin Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr, Vefeyât el-A’yân ve Enbâü Ebnâ’ ez-Zamân, Tah. İhsân Abbâs, C. IV, Beyrut t.y.
• İBN İYÂS, Muhammed b. Ahmed, Bedâ’i’ ez-Zuhûr fî Vekâi ed-Duhûr, Kahire 1960.
• EL-KALKAŞANDÎ, Ebû el-‘Abbâs Ahmed b. ‘Ali, Subh el-‘Aşâ fî Sınâ’at el-İnşâ, C. IV, Kâhire 1914.
• KASIM, Abduh Kasım, Asr Selâtîn el-Memâlîk, et-Tarih es-Siyasî ve el-İctima’î, Kahire 1998.
• KANAT, Cüneyt, Memlûklerin Baybars Zamanındaki (1360-1377) Suriye-Çukurova Siyaseti ve Bu Siyasetin Çukurova’nın Türkleşmesindeki Rolü, III. Uluslararası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni (Sempozyumu), Bildiriler, s. 423-434, Adana 1999.
• KELEŞ, Bahattin, Sultan Baybars ve Abaka Han’ın Kayseri’ye Gelişlerinin Türkiye Selçukluları Bakımından Değerlendirilmesi, The Journal of Academic Social Science Studies, No: 67, s. 327-337, 2018.
• İBN EL-KESÎR, el-Bidâye ve’n-Nihâye-Büyük İslâm Tarihi, Çev. Mehmet Keskin, C. XIII, İstanbul 1995.
• KOPRAMAN, Kâzım Yaşar, “ Mısır Memlûkleri”, D.G.B.İ.T., C. VI, İstanbul 1992.
• KORTANTAMER, Samira, Bahri Memlûklarda Üst Yönetim Mensupları ve Aralarındaki İlişkiler, İzmir 1990.
• KUŞÇU, Ayşe D. Erdem, İlhanlı Devleti’nin Kuruluşu ve Memlûklerle ilk Teması, Türkler, C. VIII, s. 619-640, Ankara 2002.
• QUATREMÉRE, Histoire des Sultans Mamlouks de l‘Egypte-Mısır Memalike Sultanlarının Tarihi (Ter. Ali Şevket), Ankara: TTK Kütüphanesi Tercüme Daktilo Metin.
• EL-MAKRÎZÎ, Takiyy ed-Dîn Ahmed b. ‘Ali, Kitâb es-Sulûk li Ma’rifet Duvel el-Mulûk, Tah. Muhammed ‘Abd el-Kâdir Atâ, C. I-II, Beyrut 1997.
• EBÛ MUSTAFÂ, Muhammed İlyâs, Devr el-Hatar el-Muğûlî fî Tevhîd el-Cebhe ed-Dâhiliyye li’l-Memâlîk, Filistin 2016.
• EN-NUVEYRÎ, Şehâbüddîn Ahmed bin ‘Abd el-Vahhâb, Nihâyet el-Ereb fî Funûn el-Edeb, (Tah. Necîb Mustafa Fevvâz ve Hikmet Keşlî Fevvâz), C. XXX, Beyrut 2004.
• EL-ÖMERÎ, İbn Fazlullah Şihâbüddin Ebî el-Abbâs Ahmed b. Yahya, Mesâlik el-Ebsâr fî Memâlik el-Emsâr Devle el-Memâlik el-Ûlâ, Tah. Dorothea Krawulsky, Beyrut 1986.
• ----------, et-Ta’rîf bi el’Mustalah eş-Şerîf, Mısır 1312.
• ÖZBEK, Süleyman, Moğolları Durduran Türk-Sultan Baybars, Ankara 2018.
• ----------, “ Memluklerde Meşruiyet Arayışları ve Saltanat İnşasına Yönelik Çabalar “Sultanı Öldüren Sultan Olur”, A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, XXXII / 53, Ankara (Mart 2013).
• SAĞLAM, Ahmet, “Ortaçağda Orijinal Bir Siyasi Yapı: Güçlü Ve Nüfuzlu Her Emir Sultan Olur”, Uluslararası Sosyal ve EğitimBilimleri Dergisi, Cilt 2, Sayı 4 (Aralık 2015).
• İBN TAĞRİBİRDÎ, Cemaleddin Ebi’l-Mehâsin Yusuf, el-Menhelü’s-Sâfî ve el-Müstevfî ba’de el-Vâfî, Tah. Muhammed Muhammed Emin, C. 6, Kahire 1990.
• TEKİNDAĞ, M.C. Şehabeddin, Berkuk Devrinde Memlûk Sultanlığı, İstanbul 1961.
• YİĞİT, İsmail, Siyasi-Dini-Kültürel-Sosyal İslam Tarihi, C. VII, İstanbul 1991.
• YUVALI, Abdülkadir, İlhanlılar, Türkler, C. VIII, s. 611-618, Ankara 2002.