TOKAT SANCAĞI'NDA İKİNCİ MEŞRUTİYET'E KARŞI TEPKİLER VE 1908 HOCA MEHMED EFENDİ HADİSESİ

Yıl 2019, Cilt: 123 Sayı: 243, 347 - 368, 16.12.2019

Yavuz Selim Kaya

Öz

• Osmanlı Devleti’nin idari, mali ve askeri
  konularda çağdaşı olan Batılı devletler karşısında geriye gitmesinden sonra,
  devletin içerisinde bulunduğu durumdan kurtarılması için modernleşme
  çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar çoğu zaman kamuoyunda tepkiyle
  karşılanmıştır. Toplumun belirli bir kesimi tarafından tepki çeken
  yeniliklerden bir tanesi de Meşrutiyet yönetimine geçilmesidir. Tepki
  hareketlerinin içerisinde yer alan bazı din adamları yüzünden, bu hadiseler
  dini ayaklanmalar olarak algılanmıştır. Bu çalışmada yenilik hareketlerine
  karşı gösterilen tepkilerin dini kaynaklı olup olmadığı ve ayaklanmalarının
  Osmanlı Devleti’nin taşra bölgelerine yansımaları, Tokat Sancağı örneğiyle
  irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Meşrutiyet, Tokat, İrtica, İsyanlar, Modernleşme

Kaynakça

• BOA, DH. EUM. MH. 88-21BOA, DH. MKT. 2797-59BOA, DH. MKT. 2800-24Açıkel Ali, “Tokat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, Cilt 41, İstanbul, 2012, s. 223-226.Ahmad Feroz, İttihat ve Terakki 1908- 1914, Kaynak Yayınları, İstanbul, 1984.Akyıldız Ali, “Tanzimat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, Cilt 40, Ankara, 2011, s. 1-10.Alkan Necmettin, 1908 Jön Türk İhtilalinin Başlamasında Reval Buluşmasının Önemi, Toplumsal Tarih Dergisi, Sayı 175, Temmuz, 2008Armaoğlu Fahir, 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1789-1914), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1997.Asarkaya Halis Turgut, Osmanlılar Zamanında Tokat, Ed. A. Turan Erdoğan, Tokat Belediyesi Kültür Yayınları, Tokat, 2019.Aydoğan Erdal, İsmail Eyüpoğlu, Bahaeddin Şakir Bey’in Bıraktığı Vesikalara Göre İttihat ve Terakki, Alternatif Yayınları, Ankara, 2004.Aysal Necdet, “Örgütlenmeden Eyleme Geçiş: 31 Mart Olayı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 37-38, Mayıs-Kasım, 2006, s. 15-53.Bardakçı Murat, “Türkiye'de Tarih Araştırmaları ve İdeoloji”, Ankara Palas Buluşmaları, Ankara, 23 Kasım 2017.Beydilli Kemal, “Yeni Osmanlılar Cemiyeti”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, Cilt 43, Ankara, 2013, s. 430-433.Cevizci Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 1999.Cinlioğlu Halis Turgut, Tokat’ta İrtica Hareketleri Ve Bugünkü İrtica Meselesi, Tokat Matbaası, Tokat, 1951.Çadırcı Musa, “Tanzimat’ın İlanı Sırasında Türkiye’de Yönetim”, Belleten Dergisi, Cilt.51, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1988, s. 1215-1241.Çolak Mustafa, Hasan Daşdemir, “II. Meşrutiyet Dönemi 1908 - 1911) Mebusan Meclisi’nde Tokat Mebusları ve İcraatları”, Uluslararası Geçmişten Günümüze Tokat'ta İlmî Ve Kültürel Hayat Sempozyumu 18-20 Ekim 2018 Bildiriler, Cilt 2, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Yayınları, Tokat, 2018, s. 522- 543.Daş Mustafa, “Tokat’ın Ortaçağ Tarihi Üzerine Bazı Tespitler”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tokat Tarihi ve Kültürü Sempozyumu 25-26 Eylül Tokat Bildiriler, Cilt 1, Tokat, 2015, s. 363-370.Dişli Semra Özlem, “Çingene mi Roman Mı? Bir İnşa Süreci”, AÜDTC, Antropoloji Dergisi, Sayı 31, Haziran, 2016, s. 97-117.Duman Doğan, “31 Mart Vak’ası’nın İki Öncü Habercisi: Kör Ali ve Beşiktaş Olayları”, Te Journal of Academic Social Science Studies, Sayı 42, Kış, 2006, s. 95-112.Duman Ömer, II. Meşrutiyet’e Tepkiler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2008.Erler Mehmet Yavuz, Tokat Merkez Sancağı’nın Sosyo- Ekonomik Durumu (1800-1850), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun, 2006.Gökalp Ziya, Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak, Haz. Kemal Bek, Bordo Siyah Klasik Yayınlar, İstanbul, 2005.Gözübüyük Şeref, Suna Kili, Türk Anayasa Metinleri 1839-1980, 2. Baskı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1982.Hanilçe Murat, “II. Meşrutiyet Dönemine Dair Hatırat Bibliyografyası Denemesi”, Bilig, Sayı 47, Güz, 2008, s. 147-166.Hanilçe Murat, 1812-1813 Tarihli Tokat Şer iye Sicili, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2013.Hanilçe Murat, İlyas Ak, “İstanbul Gazetelerinin Başyazarlarının Kaleminden 31 Mart Vak'ası Öncesi Ve Sonrası”, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl 2, Sayı 3, Mart, 2018, s. 1-31.Karal Enver Ziya, Osmanlı Tarihi Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856), Cilt 5, Baskı 9, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.Keskin Yahya Mustafa, XX. Yüzyılda Tokat’ın Sosyal ve Kültürel Yapısı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya, 1999.Kılıç Selami, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türk Devrimi ve Fikir Temelleri, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2005.Kızıltan Yılmaz, "I. Meşrutiyetin İlânı ve İlk Osmanlı Meclis-i Mebusan’ı", GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 26, Sayı 1, 2006, s. 251-272.Korkmaz Cemil Hakan, İttihat ve Terakki, Profil Yayıncılık, İstanbul, 2013Lewis Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Arkadaş Yayınları, Çev. Boğaç Babür Tuna, 2014.Önal Recep, “Antropo-Teolojik Açıdan ‘İrtica’ ve ‘Mürtecî’ Kavramları Üzerine Sosyo-Politik İçerikli Semantik Bir Yaklaşım”, Usul İslam Araştırmaları, Cilt 19, Sayı 19, 2013, s.107-138.Özbek Sevda, Darbeler ve Bâb-ı Ali Baskını, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2018.Sarı Mehmet Ali, “Türkiye'de Pozivitizm Ve İlk Yansımaları”, Turkish Studies, Cilt 10/14, Sonbahar, Ankara, 2015, s. 635-656.Sitembölükbaşı Şaban, “İrtica”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, Cilt 22, Ankara, 2000, s. 458-459.Yunus Emre Tekinsoy, Balkan Harpleri Esnasında Osmanlı Kamuoyu (1912- 1913), Gazi Ünüversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2015.Tekinsoy Yunus Emre, “Balkan Savaşları’nda Propaganda Unsuru Olarak Kadın ve Kadın Fotoğrafları”, Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın, Cilt. 2, Editör Osman Köse, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun 2016, s. 1005-1020.Tevfik Ebuzziya, Yeni Osmanlılar Tarihi, Çev. Şemsettin Kutlu, Hürriyet Yayınları, İstanbul, 1973.Tunaya Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler İkinci Meşrutiyet Dönemi, İletişim Yayınları, 5. Baskı, Cilt 1, İstanbul, 2015.Türkmen Zekeriya, “Makedonya Meselesi ve Osmanlı Ordusunun Makedonya Bölgesinde Eşkıya İle Mücadelesi”, Dokuzuncu Askerî Tarih Bildirileri Semineri, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2005, s. 287.Uçarol Rıfat, Siyasi Tarih (1789-2012), Der Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 1994.Mesut Uyar, Edward J. Erickson, Osmanlı Askeri Tarihi, İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Basım, İstanbul, 2017.Uysal Mustafa Ali, “23 Şubat 1880 Tarihli New York Herald Gazetesine Göre Abdülaziz Cinayetine Bir Bakış”, Kesit Akademi Dergisi, Yıl 4, Sayı15, Haziran 2018, s. 46-59.Yiğit Yücel, Türk Polis Tarihinin Kökenleri, Polis Akademisi Yayınları, 2. Basım, 2017, Ankara, s. 12-13.Yücel Doğuhan Murat, “Son Dönem Osmanlı Düşüncesinde Hürriyet Kavramının Çözümlemesi”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi/KAÜSBED, Sayı 19, Bahar, 2017, s. 179-188.1876 Tarihli Kanun-i Esasi https://anayasa.tbmm.gov.tr/1876.aspx