EFLAKİ’NİN MENAKIB’UL ARİFİN ADLI ESERİNE GÖRE ANADOLU SELÇUKLULARIN TOPLUM YAPISINDA KADININ DURUMUNA BAKIŞ

Yıl 2020, Cilt: 124 Sayı: 245, 361 - 370, 29.04.2020

Merve Devecioğlu

Öz

Türklerin Arap coğrafyasında etkin bir askeri güç olması ve Abbasiler ile dostane ilişkiler kurması neticesinde başlayan Türk-Arap ilişkileri, Bizans-Arap çatışması neticesinde kuvvetlenmiştir. Çeşitli sebeplerden dolayı kendilerine yeni yurt arayışı içine giren Türk boylarının Anadolu kapılarına dayanmaları ve 1071 yılında gelen Malazgirt zaferi ile Anadolu’ya yerleşme süreci, böylelikle Anadolu’nun İslamlaşma süreci de başlamıştır. Moğol istilasının baş göstermesi ve bunun neticesinde birçok veli ve sufinin Anadolu’ya kaçması sonucunda Anadolu’da tasavvuf hareketleri baş göstermiştir. Sürat ile artan bu hareket Anadolu’nun her yanını sarmış ve halkı büyük oranda etkilemiştir. Tasavvuf cereyanlarından bir tanesi de Mevleviliktir. Mevlevilik’te diğer sufi çevrelerin aksine toplumda kadının varlığı göz ardı edilmemiş, aksine kadının toplumun bir parçası olduğu her fırsatta dile getirilmiştir. Kadının hem dini toplantılarda hem de aile içerisinde koruduğu bu konumu biz Menakıbü’l Arifin’den öğrenmekteyiz. Âhmed Eflakî’nin bu eserinde kadınların rivayetlerinden, Mevlana’nın kadına bakış açısından, kadının meclislerdeki haklarından kısacası Türkiye Selçuklu Devleti döneminde kadının toplumdaki konumundan bizlere bilgiler aktarılmaktadır. Bu sebeple biz bu çalışmamızda Eflaki’nin eserine dayanarak Türkiye Selçuklu Devleti döneminde gerek Türk kadının gerekse Türk kültürüyle özdeşmiş kadının toplum içerisindeki yerini açıklamaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Eflakî, kadın, Menakıbü’l Arifîn, Mevlânâ, Türkiye Selçuklu Devleti

Kaynakça

• Bahadır, Gürhan, “Ortaçağ Anadolu’sunda Türk-İslâm Medeniyetinin Oluşması (636-1100)”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt:8, sayı:16, yıl:2011.
• Bartold, V. V., Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, terc. Râgıp Hulusi Özdem, Haz. Kâzım Yaşar Kopraman – İsmail Aka, Türk Tarih Kurumu, 3. Baskı, Ankara, 2017.
• Danişmend, İsmail Hami, Türkler ve Müslümanlık Türk Irkı Niçin Müslüman Olmuştur, Ötüken Neşriyat, 5. Basım, İstanbul, 2019.
• Ebu Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî, İbn Battûta Seyahatnamesi, Çev. A. Sait Aykut, Yapı Kredi Yayınları, 7. Baskı, İstanbul, 2017.
• Eflaki, Ahmet, Ariflerin Menkıbeleri, çev. T. Yazıcı, Kabalcı Yay., İstanbul, 2012.
• Gordlevskiy, V. A., Küçük Asya’da Selçuklular, terc. Abdülkadir İnan, Yayına Hazırlayan, Timurlan Omorov, Türk Tarih Kurumu, 2. Baskı, Ankara, 2019.
• Kiel, Machiel, “Sarı Saltuk”, TDV İslam Ansiklopedisi, 2009, c.36., s.147-150.
• Köprülü, M. Fuat, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Akçağ Yayınları, 12. Baskı, Ankara, 2012.
• Köymen, Mehmet Altay, Selçuklu Devri Türk Tarihi, Türk Tarih Kurumu, 6. Baskı, Ankara, 2017.
• Ocak, A. Yaşar, “Hacı Bektâş-ı Velî”, TDV İslam Ansiklopedisi, 1996, c.14, s.455-458.
• Ocak, A. Yaşar, Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2010.
• Ocak, A., Yaşar, Ortaçağlar Anadolu’sunda İslam’ın Ayak İzleri Selçuklu Dönemi, Kitap Yayınevi, 2011.
• Öngören, Reşat, “Mevlânâ Celaleddin Rumi”, TDV İslam Ansiklopedisi, 2004, c.29, s.441-448.
• Sedat Biçak, “Türkiye Selçuklu Toplumunda Kadın (XI-XIV.yy)”, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi Anabilim Dalı, Orta Çağ Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2007.
• Şahin, Haşim, “Mevlana’nın Yaşadığı Dönemde Anadolu’da Kültürel Hayat”, Lacivert Yaşam Kültürü Dergisi, İstanbul, Aralık, 2019, sa:63, s.44-47.
• Şahin, İlhan, “Ahi Evran”, TDV İslam Ansiklopedisi, 1988, c.1, s.529-530.
• Üremiş, Ali, “Türkiye Selçuklularında Bazı Sünni Tasavvuf Hareketleri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2010, sa:28, s. 295.
• Yazıcı, Tahsin, “Ahmed Eflâkî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt.2, Ankara, 1989.
• Yazıcı, Tahsin, “Menâkıbü’l Ârifîn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt.29, Ankara, 2004.
• Yıldız, H., Dursun, İslamiyet ve Türkler, İlgi Kültür Sanat Yayınları, 4. Baskı, İstanbul, 2011.